دانستنی های سلامت
نشانه های تاخیر در گفتار كودكان
اگر كودك با وجود تكامل جسمی همچنان قدرت بیان یك عبارت كامل را نداشته باشد و فقط در حد چند كلمه تلاش كند كه منظور خود را برساند، ممكن است اختلال در تكلم داشته باشد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مركز چهارمحال و بختیاری؛تاخیر در گفتار كودكان نوعی اختلال ارتباطی است. توانایی های زبانی چنین كودكانی، ممكن است با سرعت كمتری نسبت به اكثر كودكان تكامل پیدا كند. در نتیجه در درك یا استفاده از زبان گفتاری مشكل دارند.
تأخیر تكلم آن ها ممكن است در اثر تركیبی از مشكلات شنوایی (ناشنوایی)، گفتاری و اختلالات روانشناختی (مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا سندرم داون) بروز كرده باشد. البته گاهی ابتلا به یكی از این مشكلات زمینه ای نیز باعث دیر به زبان آمدن كودك می شود.
امروزه به دلایل نامعلوم، دیر به زبان آمدن كودكان بسیار رایج شده است. طبق آخرین آمار، 5 تا 10 درصد از كودكان پیش دبستانی جهان دچار این اختلال هستند.
ممكن است این ابهام در ذهن شما شكل بگیرد كه حرف نزدن كودك تا چه سنی طبیعی است؟ در پاسخ می توان گفت كه اگرچه در مورد كودكان مختلف نمی توان یك سن مشخص را اعلام كرد، اما اگر فرزند شما تا سن 2 سالگی نتوانست جملات كوتاه و ساده را بیان كند، باید نگران شوید.
چراكه یك كودك نوپا از سن 1 تا 1.5 سالگی می تواند 20 كلمه جدید (مانند مامان، بابا، نه، بایست) را درك و ابراز كند. پس از این دوره، شروع به بیان جملات با همین كلمات می كند و 3 تا 4 سالگی معادل با بیان داستان های ساده و كوتاه است؛ بنابراین اگر كودكی دچار اختلال تاخیر در گفتار باشد، مطمئنا به دلیل قدرت پایین درك كلمات، نمی تواند تا سن 2 سالگی آن ها را به صورت یك جمله ساده و كوتاه بیان كند.
اگر فكر می كنید فرزندتان ممكن است دچار تاخیر در گفتار باشد، حتما به پزشك یا روانپزشك كودكان و در مرحله بعد یك گفتاردرمان مراجعه كنید.

علائم تاخیر در گفتار كودكان چیست؟
در ابتدا باید بدانید كه علائم اختلال تاخیر در گفتار كودكان با علائم اختلال گفتاری تفاوت دارد. اگر كودكی تاخیر در گفتار داشته باشد، ممكن است نشانه وجود یك اختلال تكاملی در وی باشد.
كودكان مبتلا به اختلال در تكلم، در درك یا صحبت كردن مشكل دارند و این مسئله بر زندگی روزمره آن ها تأثیر می گذارد. درحالی كه كودكان مبتلا به اختلال گفتاری (speech disorder)، در تلفظ صدا ها هنگام بیان كلمات مشكل دارند. آن ها معمولا مهارت های زبانی خوبی دارند. یعنی كلمات و جملات را به خوبی می فهمند و می توانند جملات درستی بسازند.
به طور كلی، كودكان مبتلا به اختلال گفتاری لزوماً دارای تأخیر در تكلم یا اختلال تكاملی زبان (developmental language disorder) نیستند. در مقابل همه كودكانی كه تاخیر گفتاری دارند، در بیان همان تعداد كلمات محدود خود مشكل ندارند.
ازآنجایی كه روند تكامل گفتار در همه كودكان دقیقا یكسان نیست، بهتر است از مقایسه فرزندتان با سایر كودكان هم سن او دست بردارید.
این كار كمك زیادی به سنجش اختلال در تكلم نمی كند. بهتر است در صورت مشاهده هر یك از علائم زیر در سنین مختلف كودك خود، از یك پزشك متخصص كودك یا كارشناس گفتاردرمان مشاوره بگیرید:

تا 12 ماهگی كودك شما سعی نمی كند با استفاده از صداها، حركات یا كلمات با شما ارتباط برقرار كند. به خصوص زمانی كه به كمك نیاز دارد یا چیزی می خواهد.
تا 2 سالگی هنوز فرزند شما حدود 50 كلمه مختلف را نمی گوید. به طور خودبه خود دو یا چند كلمه را تركیب نمی كند و گاهی فقط عبارات دیگران را كپی می كند. به نظر نمی رسد دستورالعمل ها یا سؤال های ساده ای مانند «كفش هایت را بگیر»، «نوشیدنی می خواهی؟» یا «بابا كجاست؟» را درك كند.
در حدود 3 سالگی فرزند شما هنوز قدرت تركیب كردن كلمات در عبارات یا جملات طولانی تر مانند «به من كمك كن مامان» یا «می خواهم غذا بیشتر بخورم» را ندارند. حتی به نظر نمی رسد كه دستورالعمل ها یا سؤال های طولانی تر مانند «كفش هایت را بگیر و در جعبه بگذار» یا «امروز برای ناهار چه می خواهی بخوری؟» را درك كند. معمولا علاقه كمی به كتاب دارد یا اصلاً علاقه ای ندارد و خیلی سوال نمی پرسد.
در سن 4 یا 5 سالگی كه معادل سن پیش دبستانی است، كودك شما هنوز با حرف زدن مشكل دارد. در این بازه سنی، اگر مشكل تكلم را نتوان به علل دیگری مانند ابتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا كم شنوایی نسبت داد، باید به وجود اختلال تكاملی زبان شك كرد. كودكان مبتلا به اختلال تكاملی زبان، اغلب بیان كلمات مهم را در جملات حذف می كنند. فقط به بخشی از یك دستورالعمل پاسخ می دهند. برای استفاده درست از زمان گذشته، حال یا آینده فعل ها فكر می كنند. استفاده از كلمات مناسب هنگام صحبت كردن برایشان سخت است و ممكن است به جای آن ها از كلمات كلی مانند «چیز» استفاده كنند. ممكن است معنی كلمات، جملات یا داستان ها را درك نكند.
البته باید دقت كنید كه تاخیر گفتاری در كودكان مبتلا به كم شنوایی، طیف اوتیسم، سندرم داون یا سایر سندرم ها مانند سندرم ایكس شكننده (Fragile X Syndrome) طبیعی است. اگر كودك شما سالم است و علائم ذكر شده را دارد، باید بیشتر نگران باشید!
طبق آمار، تا سن دو سالگی از هر پنج كودك، یك كودك علائم تاخیر در گفتار را نشان می دهد. وضعیت بسیاری از آن ها با بزرگتر شدن بهبود می یابد. اما برخی همچنان تا آخر عمر در درك و بیان كلمات مشكل دارند.

چرا فرزندم دیر حرف افتاده است؟
دلایل دیر حرف زدن كودك زیاد است. در برخی موارد، بیش از یك عامل باعث تاخیر در تكلم می شود. برخی از علل رایج آن عبارتند از:
ابتلا به اختلال شنوایی. كودكانی كه دچار اختلال شنوایی هستند، معمولاً دچار اختلال تاخیر در تكلم نیز می شوند. زیرا آن ها صدایی نمی شنوند، در نتیجه یادگیری نحوه برقراری ارتباط دشوار می شود.
ابتلا به اتیسم. درحالی كه همه كودكان مبتلا به اتیسم تاخیر در گفتار ندارند، اما اتیسم اغلب بر نوع ارتباطات تاثیر منفی می گذارد.
داشتن ناتوانی ذهنی. انواع ناتوانی های ذهنی می توانند باعث تاخیر در گفتار كودكان شوند. به عنوان مثال، نارساخوانی (دیسلكسیا) و سایر ناتوانی های یادگیری در برخی موارد منجر به تاخیر در حرف زدن می شوند.
وجود چندین مسئله روانی-اجتماعی. مشكلات روانشناختی نیز می توانند باعث تاخیر در گفتار كودكان شوند. به عنوان مثال، بی توجهی شدید پدر و مادر می تواند منجر به مشكلاتی در تكامل زبان كودك شود. امروزه ارتباط بیش فعالی و تاخیر كلامی، تاحدودی ثابت شده است.

تأخیر در گفتار می تواند پذیرا، بیانی یا تركیبی از هر دو باشد. جزئیات هركدام عبارت است از:

تأخیر در گفتار پذیرا معمولا زمانی اتفاق می افتد كه كودك شما در درك زبان مشكل داشته باشد.
تأخیر در گفتار بیانی زمانی اتفاق می افتد كه كودك شما در برقراری ارتباط كلامی مشكل دارد.
هركدام از این ها خودشان از نظر شدت و مدت تداوم، انواع مختلفی دارند. مطمئنا یك گفتاردرمان پیش از آغاز كار خود به تفاوت این دو مورد دقت می كند.

فاكتور های خطر بروز اختلال تاخیر در گفتار كودكان

فاكتور های خطر بالقوه برای بروز مشكلات گفتار و زبان عبارتند از:
جنسیت مرد
نارس به دنیا آمدن
داشتن وزن كم هنگام تولد
داشتن سابقه خانوادگی مشكلات گفتاری یا زبانی
داشتن والدینی با سطح تحصیلات پایین تر

آیا امكان پیشگیری از بروز اختلال تاخیر در گفتار كودكان وجود دارد؟
با وجود اینكه این اختلال با عوارض ناخواسته زیادی مانند منزوی شدن بچه، تاخیر در تكامل دیگر مهارت های كودك و حتی عدم امكان ادامه تحصیل همراه است، اما واقعا هنوز راهی برای پیشگیری از ابتلا به آن وجود ندارد.
اگرچه می توان با تشخیص سریع تر آن، از پیشرفت نقص تكاملی كودك پیشگیری كرد. اختلال تاخیر در گفتار كودكان باید هرچه زودتر از سنین 2 تا 2.5 سالگی شناساسی شده و درمان آن آغاز شود.

نحوه تشخیص تاخیر در گفتار كودك

اگر فكر می كنید كه فرزندتان چنین اختلالی دارد، حتما با یكی از افراد زیر در این زمینه صحبت كنید:

معلمان یا مربیان حاضر در مركز مراقبت از كودك، پیش دبستانی یا مدرسه
متخصص آسیب شناسی گفتار و زبان یا همان گفتاردرمان
متخصص شنوایی سنجی
پزشك عمومی یا متخصص اطفال
پرستار متخصص سلامت كودك و خانواده
روانشناس یا روانپزشك
در واقع، اگر متوجه شده اید كه مشكل اصلی فرزندتان عدم درك زبان و فقدان توانایی در استفاده از گفتار است، بهتر است به یك آسیب شناس گفتار مراجعه كنید.
گفتاردرمان ها معمولا از تست های زبانی برای ارزیابی نحوه استفاده كودك از كلمات و پاسخ به درخواست ها، دستورات یا سوالات استفاده می كنند. طبق تجربه، تست ها بر اشكال مختلف ارتباط كلامی و غیركلامی متمركز هستند و از معیار های استاندارد و غیر رسمی برای سنجش علت درك پایین كودك استفاده می كنند.
اما اگر فكر می كنید كه ممكن است كودك شما كم شنوا باشد یا دارای اختلال شنوایی باشد، بهتر است قدرت شنوایی كودك خود را توسط متخصص شنوایی سنجی بررسی كنید.

انواع روش های درمان تاخیر در گفتار كودكان
معمولا پس از انجام یك ارزیابی پزشكی كامل، پزشك كودك شما را به یك آسیب شناس گفتار و زبان ارجاع می دهد.

البته اگر نگرانی از بابت مشكل شنوایی وجود نداشته باشد. چراكه در این شرایط با درمان اختلال شنوایی توسط پزشك متخصص گوش، حلق و بینی، به مرور كودك بهتر با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار می كند و نقص گفتاری او كمرنگ تر می شود.
متاسفانه بسیاری از اختلالات شنوایی به خصوص كم شنوایی كودك، خیلی دیر تشخیص داده می شوند. به همین دلیل، توصیه می كنیم از سن 4 ماهگی به بعد نسبت به واكنش های شنوایی كودك خود حساس باشید. كم شنوایی می تواند در رشد زبان و ارتباطات كودك شما اختلال ایجاد كند.
یك آسیب شناس گفتار و زبان برای تشخیص و درمان انواع مشكلات گفتاری كودكان و بزرگسالان، دارای مجوز وزارت بهداشت است. معمولا پس از تشخیص، یك برنامه درمانی بلندمدت برای رفع تدریجی اختلال تاخیر در گفتار كودكان تنظیم می كند.
حتی ممكن است شركت در برنامه های گروهی را برای تقویت مهارت های زبانی كودك توصیه كند. در این حین به فرزند شما كمك می كند تا از راه های دیگری مانند استفاده از تابلو های تصویری یا كتاب ها، برای برقراری ارتباط استفاده كند.
گفتاردرمان ممكن است استراتژی هایی را به شما ارائه دهد كه بتوانید در خانه از آن ها برای كمك به برقراری ارتباط با كودك خود استفاده كنید.
به عنوان مثال، شما می توانید با دادن زمان زیاد به فرزند برای شروع مكالمه و سریع پاسخ دادن، تلاش های كودك برای برقراری ارتباط كلامی را مهم جلوه دهید. علاوه بر این:

از بدو تولد با فرزندتان صحبت كنید.
وقتی كودك است به غرغر كردن فرزندتان پاسخ دهید.
برای فرزندتان آواز بخوانید.
برای فرزندتان با صدای بلند كتاب بخوانید.
به سوالات فرزندتان پاسخ دهید.
اگر كودك شما دارای بیماری های زمینه ای باشد، پزشك ممكن است همزمان درمان های دیگری مانند موارد زیر را نیز توصیه كند:
مراجعه به گفتاردرمانی
رفتاردرمانی و روان درمانی توسط یك روانشناس
ارزیابی ذهنی و روانی توسط روانپزشك
درمان دیر حرف زدن كودك در طب سنتی

رژیم غذایی كودك دارای تاخیر گفتار
متخصصان طب سنتی معتقد هستند كه برای تسریع در روند حرف زدن كودكان باید طبع آن ها را خیلی گرم نگه داشت. در واقع نباید به كودك خیلی غذا های سرد مانند موارد زیر داد:

لواشك
لبنیات
خیار
به جای آن باید خوردن:

تخم مرغ
تخم كفتر
تخم بلدرچین
تخم اردك
بادام
روغن زیتون
طبق یك برنامه مشخص آغاز شود. مثلا بهتر است هر 15 روز از ماه و به صورت یك روز در میان، به كودك تخم بلدرچین پخته شده داد. اگر زرده آن با یك قاشق عسل مخلوط شود كه عالی می شود.
برای مصرف تخم اردك، بهتر است زرده عسلی شده آن در روغن زیتون تفت داده شده و سپس با یك قاشق عسل مخلوط شود. هر 10 تا 15 روز از ماه باید این تركیب مصرف شود.

چه زمانی به پزشك یا گفتاردرمان مراجعه كنیم؟
اگر در كودك خردسال خود با علائم ذكر شده در این مطلب مواجه شدید، مهم است كه روند تشخیص و درمان را خیلی سریع شروع كنید. درمان زودهنگام می تواند از بروز مشكلات دیگر مانند مشكلات اجتماعی، یادگیری و عاطفی جلوگیری كند.