كنترل اضطراب در سنین نوجوانی ؛ مراقب باشید احساسات به اختلالات تبدیل نشود
احترام به نوجوان و ایجاد فضایی مبتنی بر مهر در خانواده، بسیاری از زمینه های اضطرابی را از بین می برد.
به گزارش سرویس وبگردی سازمان صدا وسیما، به نقل از همشهری آنلاین، نوجوانان امید های جدی و مهم هر جامعه ای هستند؛ نسلی كه هر چه سالم تر و سرزنده تر باشند، به آینده جامعه شان امید بیشتری می توان داشت. افرادی با روحیه بسیار حساس و سری پرشور كه اگر جدی گرفته شوند و میدان ببینند می توانند تأثیر شگفت آوری در سرنوشت جامعه داشته باشند، اما همین افراد اگر با دلسردی و ناامیدی و قضاوت مواجه شوند، اسیر اضطراب و نگرانی می شوند و كنج عزلت می گزینند.
به سراغ مهدی ملك محمد، روانشناس و كارشناس مسائل نوجوانان رفتیم تا از اضطراب نوجوانان و راه های كمك به رفع این مشكل بیشتر بدانیم. این روانشناس در تعریف اضطراب می گوید: وقتی داریم درباره اضطراب صحبت می كنیم باید حواسمان باشد كه درباره استرس صحبت نمی كنیم. استرس مربوط به زمان حال است و اضطراب مربوط به زمان آینده است؛ یعنی ما وقتی اضطراب داریم، از آنچه در آینده قرار است اتفاق بیفتد دلهره و نگرانی داریم و طبیعی است كه این دلهره و نگرانی به دلیل ابهام، به وجود می آید؛ یعنی اگر ما در مورد آینده نگرانی نداشته باشیم اضطرابی هم نداریم. در قرآن مجید آمده با یاد خدا دل ها آرام می گیرد، اگر آینده به خداوند سپرده شود و راضی باشیم به هرآنچه او برای ما می پسندد، كمتر دچار اضطراب خواهیم شد. اما طبیعی است كه نمی توانیم از نوجوانان انتظار داشته باشیم اینطور به ماجرا نگاه كنند؛ بنابراین بیشتر آن ها در برابر آینده ای مبهم و نادیدنی و نامرئی قرار دارند و همین باعث می شود مضطرب شوند.
بیشتر بخوانید: نوجوان هایمان را چطور آگاه كنیم؟
نشانه های اضطراب وقتی در جایگاه والد، مربی و مراقب نوجوانان قرار می گیریم بسیار مهم است با نشانه های بیرونی اضطراب آشنا باشیم تا اگر نوجوان مان دچار اضطراب شد و نخواست یا نتوانست به طور مستقیم ابرازش كند، با دیدن آن نشانه ها به كمك او بشتابیم. به گفته ملك محمد، سازوكار به وجود آمدن اضطراب، در همه سنین یكسان است، اما نشانه های آن در كودكان و نوجوانان تفاوت هایی با بزرگسالان دارد. وقتی دچار اضطراب می شویم، بی قرار می شویم و توانایی تمركز نداریم.
شاید بیشترمان درون خودمان فرومی رویم و از ارتباطات اجتماعی مان دست می كشیم و...؛ این نشانه های روان شناختی اضطراب است. اما در نوجوانان علاوه بر همه این نشانه ها یك نشانه دیگر هم وجود دارد و آن پرخاشگری است. او می افزاید: نكته دیگری كه برای نوجوانان مضطرب اتفاق می افتد این است كه بیشتردچار آسیب های اجتماعی می شوند؛ انواع آسیب های اجتماعی، از مصرف سیگار و قلیان گرفته تا مصرف مشروبات الكلی، موادمخدر، فرار از خانه و مدرسه، رفتار های جنسی زودرس و حتی وقتی این اضطراب كنترل و درمان نشود و فرد به درماندگی برسد، ممكن است منجر به اقدام به خودكشی شود.
از احساس تا اختلال احساس اضطراب دردی است كه بیشتر ما در مقطعی از زندگی مان بسته به شرایط خاصی كه از سر گذرانده ایم، تجربه اش كرده ایم، اما این احساس كی و چگونه به اختلال (بیماری) تبدیل می شود؟ بین احساس اضطراب و اختلالات اضطرابی كه مجموعه ای از چند اختلال (مثل پنیك و حملات هراسی یا اختلال اضطراب فراگیر كه فرد در هر موقعیتی اضطراب دارد) است، فاصله ای وجود دارد. این فاصله فرصتی است كه ما به عنوان والد، مربی و مراقب نوجوان می توانیم به كمك نوجوان مان برویم و او را از ابتلا به این اختلالات نجات دهیم.
ملك محمد در این باره می گوید: احساس اضطراب را همه ما داریم. احساس اضطراب بسته به موقعیت به وجود می آید و ربطی به اختلال ندارد. این احساس اضطراب تا وقتی تبدیل به اختلال نشده بسیار راحت تر قابل درمان است. اما وقتی به اختلال تبدیل شود، درمان های جدی تری باید برایش درنظر گرفت. وقتی می گوییم اختلال یعنی فرد به صورت مشخص حداقل 6 ماه علایم اضطرابی را تجربه می كند و متخصص این اختلال را تشخیص داده است. این علائم شامل اختلال در اشتها، خواب، عملكرد تحصیلی، ارتباطات فردی و اجتماعی و بی قراری غیرقابل كنترل می شود.
حمایت همه جانبه وقتی بزرگسالان دچار اضطراب می شوند، معمولا از دیگران درخواست كمك می كنند، ولی بیشتر نوجوانان به دلیل استقلال طلبی و تمایل شان برای جدایی (ذهنی و روانی) از خانواده، این را كسر شأن خود می دانند كه از خانواده درخواست كمك كنند. اما ما به عنوان والد یا مراقب نوجوان، نخستین چیزی كه بدانیم این است كه فقط با خود نوجوان مواجه نیستیم. نوجوانان امروز تحت تأثیر فضای مجازی، همسالان و دنیای نوجوانی كه برای خودشان ساخته اند، هستند و من والد نمی توانم این ها را نادیده بگیرم و فكر كنم فقط من و راهكارهایم مؤثر هستیم.
بهترین كاری كه می توانیم بكنیم این است كه اوضاع را بدتر نكنیم. یعنی با نوجوان با احترام رفتار كنیم و سعی كنیم او را درست بشنویم. هرچقدر نوجوان بیشتر شنیده شود، احساس آرامش بیشتری خواهد داشت. ولی متأسفانه بیشتر نوجوانان وقتی درباره آینده حرف می زنند با تمسخر و قضاوت بزرگسالان مواجه می شوند. طبیعتاً آن ها نیازمند فضای امن و غیرقضاوتی برای بیان افكارشان هستند؛ فضایی كه در سایه مهر و همدلی اعضای خانواده به وجود می آید. این مهم ترین كاركرد خانواده است.
 
دلایل اضطراب در نوجوانان چیست؟ عده ای معتقدند با پیشرفت تكنولوژی و دسترسی به دنیایی از اطلاعات و اخبار، اضطراب و دلهره هم بیشتر می شود. البته سن نوجوانی و شرایط دوره بلوغ را هم نباید نادیده گرفت. گاهی هم دلایل مقطعی و بروز بحران های فردی، خانوادگی یا اجتماعی باعث اضطراب در نوجوانان می شود.
به گفته مهدی ملك محمد، وقتی مفهوم اضطراب را واشكافی می كنیم و می گوییم اضطراب نگرانی نسبت به آینده است، پس مهم ترین علت اضطراب، ابهام درباره آینده است. هرچقدر محیطی كه نوجوانان در آن زندگی می كنند ابهام بیشتری نسبت به آینده فراهم كند، جمعیت بیشتری از نوجوانان دچار اضطراب می شوند. مثلا وقتی خانواده ای وضعیت محل سكونت شان در یك سال آینده مشخص نیست یا نوجوانی كه قرار است مدرسه اش را تغییر دهد و موقعیت هایی مشابه این، نوجوان را دچار ابهامات جدی نسبت به آینده می كنند؛ بنابراین هر چقدر محیط خانواده و اجتماع، درباره آینده بیشتر دچار ابهام باشد، طبیعتا نوجوان، اضطراب بیشتری را تجربه خواهد كرد. ملك محمد همچنین تأكید می كند: بخشی از اضطراب از آموزش های محیط ایجاد می شود؛ یعنی وقتی نوجوان می بیند كه والدین به آینده با نگرانی واكنش نشان می دهند، او هم یاد می گیرد در مورد آینده نگران باشد. در واقع نوجوانی كه اضطراب دارد، در بسیاری موارد پدر یا مادرش هم اضطراب دارند.