«400هزار ایرانی در تجرد قطعی به سرمی برند كه 300هزار نفر از آنها زن و 100هزار نفر هم مرد هستند. از 25 میلیون خانوار ایرانی هم 13درصدشان تك نفره اند، اما 4درصد از این جمعیت، تجرد اختیاری دارند و 9درصد دیگر امكان ازدواج ندارند.»

به گزارش همشهری آنلاین، این آماری غیررسمی است درباره كسانی كه 50 سالگی را رد كرده اند و دیگر تمایلی به ازدواج ندارند. البته خبرگزاری ایرنا هم اردیبهشت امسال از كاهش ثبت ازدواج در ایران خبر داده و نوشته بود: «میزان ثبت شده در فاصله سال های 1390 تا 1399، نشان می دهد تعداد ازدواج ها روندی كاهشی داشته و این رقم بیش از 36درصد افت دارد.» البته به تأكید برخی جامعه شناسان با افزوده شدن افرادی كه بعد از طلاق دیگر ازدواج نمی كنند، آمار تجردهای قطعی به 5 میلیون نفر هم افزایش خواهد یافت.

در این باره عواملی ازجمله كمال گرایی، افزایش استانداردهای ازدواج، فرهنگ های غلط و فرایندهای مهندسی نشده مانند تحصیلات عالی و اشتغال، مسائل اقتصادی و فرهنگی، تأكید بر رعایت سنت هایی ازجمله مهریه، جهیزیه و... مطرح می شود كه میل به ازدواج را در جامعه ایرانی كاهش داده است؛ هر چند كه ارقام اعلام شده را برخی جامعه شناسان تأیید نمی كنند و می گویند طی دهه های اخیر آمار تجرد افراد بالای 50 سال تغییر چندانی نداشته، درباره آقایان همچنان 2 درصد است و درباره زنان با كمی افزایش به 4 درصد رسیده، اما بیان این آمارها به جای تمركز بر اصلاح زیرساخت ها و ترویج ازدواج آسان، آسیب عادی انگاری را به همراه خواهد داشت.

فردیت افراطی و تجرد قطعی «طبق آماری كه در اختیار داریم افرادی كه در تجرد قطعی به سرمی برند به 400هزار نفر رسیده اند؛ 300 هزار زن و 100 هزار مرد.» صالح قاسمی، پژوهشگر حوزه جمعیت با بیان این مطلب درباره افزایش تمایل افراد به مجرد ماندن می گوید: «در دهه 60 و 70، ایران با بحران مضیقه ازدواج روبه رو شد. دلیل آن هم این بود كه تعداد مردهایی كه در سن مقابل خانم ها برای ازدواج وجود داشت، كم شد و این امر فرصت ازدواج را از خانم ها سلب كرد، اما امروز در كشور با بحران مضیقه ازدواج روبه رو نیستیم.»

او كمال گرایی را یكی از عوامل مجرد ماندن افراد عنوان می كند و ادامه می دهد: «برخی فرهنگ های غلط و فرایندهای مهندسی نشده مانند تحصیلات عالی و اشتغال معمولاً میل زنان به ازدواج را كم می كند و استانداردها و سطح توقع آنها را در مقوله ازدواج بالا می برد. البته تجرد قطعی علاوه بر ریشه های جمعیت شناختی یعنی ایجاد تعادل در تعداد فرزندان دختر و پسر، ریشه های فرهنگی نیز دارد؛ یعنی به دلیل فرهنگسازی های نادرست كه استانداردهای ازدواج را افزایش می دهد، افراد در فرصت مناسب ازدواج نمی كنند و در معرض تجرد قطعی قرار می گیرند.»

این پژوهشگر به تفاوت تجرد قطعی با تجرد اختیاری اشاره می كند و می گوید: «تجرد اختیاری یعنی افرادی كه با اختیار خود تصمیم به ازدواج ندارند و قصد دارند مجرد زندگی كنند. هم اكنون در ایران 25میلیون خانوار داریم كه براساس داده ها نزدیك به 13درصد آنها تك نفره هستند؛ یعنی خانواده هایی كه تعداد اعضای آنها به دلیل هرگز ازدواج نكردن، طلاق یا فوت همسر، یك نفره باقی مانده است. از این 13درصد، 4درصد كسانی هستند كه تجرد اختیاری دارند، اما 9درصد باقیمانده كسانی هستند كه تمایل به ازدواج دارند، اما امكان ازدواج برای آنها وجود ندارد.»

او تأكید می كند: «در مجموع اگر نگاه كنیم، تعداد جوانانی كه در سنین متعارف ازدواج، تصمیم اختیاری برای تجرد می گیرند، زیاد نیست و حتی بیش از 2 درصد از كل خانوار را تشكیل نمی دهد. طبق آمار، این افراد حداكثر 250 تا 300هزار نفر می شوند كه این تعداد در مقابل سایر گروه ها آمار چشمگیری نیست.»

قاسمی به اهمیت مسائل فرهنگی و فردیت افراطی بر تجرد قطعی هم تأكید می كند و ادامه می دهد: «در راه حل برای كاهش آمار تجرد قطعی، مسائل اقتصادی و فرهنگی دخیل هستند؛ چه بسا كه نگرش های فرهنگی و سبك زندگی، تأثیرگذارتر از مسائل اقتصادی است. انسان براساس روح حاكمی كه در دنیا شكل گرفته متمایل بر فردیت و فردگرایی افراطی شده و همه چیز را در منیت می بیند، در قانون جوانی جمعیت، راهكارهای اقتصادی وجود دارد كه تا حدودی اجرا شده، اما در كنار آن باید در پیوست های رسانه ای و فرهنگی تلاش كنیم تا اصالت و اهمیت خانواده و تشكیل خانواده در ایران پا بر جا بماند.»

جمعیت چندمیلیونی مجردهای قطعی البته به تأكید فعالان حوزه اجتماعی، با افزایش جمعیت زنان و مردانی كه طلاق گرفته و تمایلی به ازدواج دوباره ندارند، آمار جمعیت مجردهای قطعی كشور به بیش از 5 میلیون نفر هم می رسد. امیرمحمود حریرچی، آسیب شناس اجتماعی و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این باره می گوید: «اگر سن دختران و پسران از 35 سال بگذرد و تا این سن ازدواج نكرده باشند، با توجه به اینكه احتمال ازدواج شان پایین می آید، احتمال اینكه مجرد باقی بمانند هم بسیار زیاد است و تجرد قطعی خواهند داشت.» حریرچی درباره آمار تجرد زنان هم می گوید: «حدود 36درصد از جمعیت زنان را طیف سنی 15تا 34 سال تشكیل می دهند كه هنوز ازدواج نكرده اند. همچنین حدود 2.3درصد از زنان بالای 45 سال در گروه تجرد قطعی قرار دارند. باید به آمار تجرد قطعی در كشور، زنان و مردانی را هم كه طلاق گرفته اند و دوباره ازدواج نكرده اند اضافه كنیم. در این صورت آمار مجردان قطعی به بیش از 5میلیون نفر خواهد رسید و حتما از سال 99 تا به امروز به تعداد جوانانی كه تجرد قطعی داشته و خانواده مستقلی ندارند، اضافه شده است.»

اصلاح زیرساخت ها ضروری تر از بیان آمار اما افزایش تجردهای قطعی و بیان این آمارهای چند صد هزار و چند میلیون نفری را شهلا كاظمی پور، جمعیت شناس و استاد دانشگاه تهران تأیید نمی كند. او می گوید: «به نظر نمی رسد كه تغییر چندانی در كاهش آمار ازدواج در ایران وجود داشته باشد. بررسی ها نشان می دهد كه هم اكنون حدود 2 درصد از مردان و 4 درصد از زنان در رنج سنی 49 تا 50 سال مجرد باقی مانده اند. آمار ازدواج مردان طی دهه های اخیر روی همین 2 درصد باقی مانده و تنها همین بخش از جمعیت به دلایل مختلف تمایلی به ازدواج نداشته اند، اما درباره زنان با كمی افزایش به 4 درصد رسیده است.»

به گفته كاظمی پور، درباره زنان بحث تأخیر در ازدواج وجود دارد و نفی ازدواج به معنای تجرد قطعی مطرح نیست: «یك رویكرد متفاوت در زنان رخ داده كه آنها ازدواج را به بعد از دوران تحصیل و داشتن یك شغل مناسب موكول می كنند، اما توجهی ندارند كه چنین رویكردی می تواند آسیب هایی هم داشته باشد؛ ازجمله اینكه شانس ازدواج را به شدت كاهش دهد.» او در پاسخ به این سؤال كه چرا میل به ازدواج در گروه های سنی مختلف به ویژه متولدان دهه های 60 و 70 كاهش پیدا كرده، می گوید: «این دو گروه سنی هنوز به 50 سال نرسیده اند و شاید تا آن زمان ازدواج برایشان محقق شود؛ بنابراین تجرد قطعی درباره آنها مطرح نیست. البته درباره دهه شصتی ها شانس ازدواج كاهش پیدا كرده است. جوانان ما امروز با وجود اینكه تصورات غربی در روابط دارند، اما سنت ها را هم رها نكرده و انتظارشان این است كه جهیزیه و مهریه بالا هم داشته باشند.»

این جمعیت شناس، مشكلات اقتصادی را دلیل اصلی تأخیر در ازدواج نمی داند و تأكید می كند: «اینطور عنوان می شود كه دختران بدون تمكن مالی از قافله ازدواج عقب مانده اند، اما آمارها نشان می دهد كه دختران شاغل هم هنوز مجردند؛ بنابراین صرف اینكه كاهش میل به ازدواج را به مسائل اقتصادی ربط دهیم، صحیح نیست و تغییر در تفكرات و فرهنگ خانواده ها هم بر این مسئله اثر گذاشته است.» این استاد دانشگاه درباره آسیب های تجرد قطعی هم می گوید: «در وهله اول جدی ترین آسیب برای خود فرد است.

ذات انسان دوستدار تشكیل خانواده است و درصورتی كه محقق نشود، می تواند مشكلات روحی و روانی برای او به وجود آورد. بر فرض اینكه از نظر اقتصادی هم مشكلی نداشته باشند، اما در محیط اجتماعی و در سنین بالا تنها خواهند ماند كه خود عامل مشكلات روانی و اجتماعی است. برخی از جامعه زنان ایران به دنبال این هستند كه بعد از ارتقای موقعیت اجتماعی، ازدواج كنند، اما در حقیقت نوعی فرصت سوزی درباره خودشان رقم می زنند.» كاظمی پور معتقد است اعلام این آمارها درباره تجردهای قطعی نه تنها منجر به اصلاح ساختار نمی شود، بلكه می تواند عادی انگاری هایی را هم رقم بزند و منجر به تأسی دیگر افراد شود: «در اعلام چنین اعدادی علاوه بر كسانی كه به 50 سالگی رسیده اند، افراد مطلقه و همسر فوت شده هم كه در سنین بارداری هستند، گنجانده می شوند و آمارها را افزایش می دهند، اما بهتر است به جای اعلام این آمارها به فكر اصلاح زیرساخت ها باشیم و البته گسترش فرهنگ ازدواج آسان.»