سلامت روان جامعه مهناز برادران- داشتن سلامت روان مهمترین فاکتور برای داشتن سلامت جسم و در نهایت زندگی توام با آرامش و نشاط است؛ در نتیجه جامعه ای از سلامت روان برخوردار است که عوامل استرس زای آن به حداقل رسیده و افراد نشاط اجتماعی و فردی را احساس کنند. به طور کلی سلامت روانی به نحوه تفکر، احساس و عمل اشخاص بستگی دارد. به طور کلی افرادی که از سلامت روانی برخوردار هستند، نسبت به زندگی نگرش مثبت دارند سلامت روان افراد بر پیشرفت جامعه تاثیر چشم گیری دارد.
بر اساسنامه سازمان جهانی بهداشت (WHO) سلامت «نه تنها نبود بیماری یا معلولیت»، بلکه «حالت بهینه خوب بودن جسمی، روانی و اجتماعی» تعریف شده است (گزارش سازمان جهانی بهداشت، 2001). مفهوم سلامت روانی نیز از نظر WHO چیزی فراتر از نبود اختلالهای روانی و شامل 1- خوب بودن ذهنی، 2- ادراک خودکارآمدی، 3- استقلال و خودمختاری، 4- کفایت و شایستگی، 5- وابستگی میان نسلی و 6- خودشکوفایی توانمندیهای بالقوه فکری و هیجانی است . اختلال رفتاری- روانی عبارت است از حالات قابلتوجه بالینی که با تغییر در تفکر، خلق، هیجان یا رفتار مشخص و با ناراحتی و تشویش شخصی و یا اختلال کارکرد زندگی همراه باشد. این تغییرات در گستره هنجار جامعه قرار نمیگیرند و بهصورت واضح غیرعادی و بیمارگونه و مداوم یا عودکننده هستند .
گرچه WHO از سال 1946 میلادی برای سلامت تعریف سه بعدی زیستی، روانی و اجتماعی را بیان کرده است، اما در بیشتر کشورها دو بعد روانی و اجتماعی سلامت تا حد زیادی بهوسیله متولیان سامانه سلامت و حاکمان کشورها نادیده گرفته شده، که البته کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. از حدود دو دهه پیش WHO نسبت به این بیتوجهی زیانبار هشدار جدی داده و به نقش نزدیک به 85 درصدی عوامل روانی- اجتماعی تأثیرگذار بر سلامت اشاره کرده است. به دنبال آن کشورهای توسعهیافته به سرعت راهکارهایی برای اصلاح بهداشت روانی- اجتماعی جوامع خود تدارک دیده، به مرحله اجرا در آوردهاند.
نتیجه پژوهشی که در سال 96 به سفارش وزارت بهداشت توسط دکتر میر طاهر موسوی انجام شده به تعریفی جدیدی از سلامت روان با عنوان «سلامت روانی_اجتماعی» انجامید. در این تعریف به وجه حضور فرد در جامعه توجه می شود. درواقع این تعریف به ابعادی نظیر «اعتماد سیاسی و عمومی»، «مشارکت اجتماعی» «دغدغه مندی برای بهبود جامعه» در سلامت روان توجه دارد. این تعریف بسیار نزدیک به تعریف و مفهوم سرمایه اجتماعی است چراکه گستره سلامت روان بسیار وسیع است و در تعریف دقیق به جای سلامت روان باید از «سلامت روانی_اجتماعی» استفاده کرد.
طبق تحقیقی که در سال 98 و پیش از پاندمی کووید 19 انجام شد، با نظرسنجی از حدود 30 متخصص مسائل اجتماعی، «نابرابری درآمدی» در جامعه از جمله 10 مشکل اولویت دار کشور بوده است. همچنین طبق تحقیق دیگری که برای رصد آسیب های اجتماعی کشور به سفارش سازمان بهزیستی انجام شد، به طور متوسط ادراک فساد در جامعه ایران طی سال 98 به حدود 65 درصد رسیده بود درحالی که این رقم در سال 97 حدود 55 درصد بود.
گرچه در تصور عموم سلامت روان تنها معطوف به بروز یا داشتن اختلالات روانی می شود اما با در نظر گرفتن ابعاد یاد شده می توان گفت سلامت روانِ فردی که نشانه های اختلالات روانی را ندارد اما در ابعادی نظیر «اعتماد سیاسی و عمومی»، «مشارکت اجتماعی» «دغدغه مندی نسبت به بهبود جامعه» مشکل دارد، در خطر است. ممکن است رشد نگران کننده ناخوشی های روانی در جامعه، وجه مراقبت از سلامت و شادی را به تاخیر بیاندازد، در صورتی که اولویت دادن به امنیت روانی جامعه همزمان می تواند از تشدید وضعیت موجود جلوگیری نموده و بار روانی ایجاد شده را نیز تعدیل نماید. فقر، نابرابری، نبود آزادی، جنگ و فضای خشونت، بیکاری، ناامیدی، درآمد کم، تغذیه ناسالم، عدم تحرک، بحران هویت، ناسازگاریهای خانوادگی و غیره در سطوح متفاوت بر سلامت روانی تاثیر منفی و جایگزین های مثبت آنها تاثیر مثبت بر سلامت روانی دارند. سر سلسله اقدامات برای کاستن و برون رفت از اختلالات روانی جامعه گستر، بازتنظیم متغیرهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است که چنین نتیجه ای را به بار آورده اند.