به گزارش ایسنا در ادامه سلسله وبینارهای گفت وگوی راهبردی كه به همت مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا (وابسته به صندوق بازنشستگی كشوری) برگزار می شود، وبینار "كیفیت زندگی بازنشستگان و شاغلان دولتی در ایران" با محوریت بررسی كتابی تحت همین عنوان و به میزبانی مركز افكارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) برگزار شد.

فراخوانی برای شروع یك سلسله از مباحث روش مند و عالمانه در حوزه شاخص كیفیت زندگی

میكائیل عظیمی در ابتدای این نشست گفت: بهانه برگزاری نشست امروز، كتاب "كیفیت زندگی بازنشستگان و شاغلان دولتی در ایران" است كه توسط مركز افكارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) و مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا تولید شده است. یكی از مباحث بسیار جدی كه در چند دهه اخیر مطرح شده است، بحث كیفیت زندگی است كه از شاخص های مهم برای سنجش جوامع محسوب می شود.

وی افزود: مركز افكارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، پیمایش ملی در حوزه كیفیت زندگی مردم ایران انجام داد. زمانی كه از انجام این پیمایش مطلع شدیم و بنابر مأموریتی كه این مؤسسه برعهده دارد، از همكاران در ایسپا درخواست كردیم كه به صورت جداگانه، گزارشی درخصوص كیفیت زندگی شاغلان دولتی و بازنشستگان تهیه كنند و كتاب حاضر، گزارشی است كه به سفارش مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا و توسط ایسپا تهیه شده است.

مدیرعامل مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا تأكید كرد: این كتاب ارزشمند می تواند مبنای شروع یك سلسله از مباحث و پژوهش های دیگر باشد. در حقیقت، نشست امروز علاوه بر معرفی كار ارزنده ای كه توسط همكاران ایسپا انجام شده است، فراخوانی برای علاقه مندان این حوزه است تا به طور دقیق، روش مند و عالمانه به این مسأله بسیار مهم و پیچیده بپردازند.

عظیمی خاطر نشان كرد: به استناد مطالعه های مختلف، پیش بینی می كنیم كه در آستانه تغییرات جدی در تركیب سنی جامعه ایران هستیم. شاخص كیفیت زندگی یا روشهای بهبود كیفیت زندگی شهروندان در جامعه ای كه رو به سالمندی است، با یك جامعه جوان متفاوت است و سیاست های این دو جامعه كاملاً متمایز خواهد بود. بنابراین اگر به دنبال كیفیت زندگی مطلوبی در سال های آینده هستیم، باید به این نكته مهم توجه داشته باشیم كه تركیب سنی در سال های آینده متفاوت خواهد بود و نیازمند تمهیدها و تدبیرهای متفاوتی است.

نتایج یافته های پیمایش كیفیت زندگی بازنشستگان و شاغلان دولتی در ایران

دكتر معصوم آقازاده در بخش دیگر این نشست با اشاره به جزئیات پیمایش ملی كیفیت زندگی گفت: مركز افكارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) هرچند سال یك بار، شاخص های اجتماعی را رصد می كند و "پیمایش ملی كیفیت زندگی مردم ایران" نیز از جمله پیمایش هایی است كه در برنامه های مركز بوده و هر چندسال یكبار این حوزه را رصد می كنیم.

عضو هیأت علمی مركز افكارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) افزود: موج اول پیمایش ملی كیفیت زندگی ایرانیان در سال 1393 با حجم نمونه 11 هزار نفر انجام شد و موج دوم این پیمایش نیز پاییز 1398 با حجم نمونه بالغ بر 12 هزار نفر در تمامی استان های كشور انجام شد.



وی با اشاره به مفهوم كیفیت زندگی خاطر نشان كرد: كیفیت زندگی (quality of life)، مفهومی است كه در ادبیات امروزی توسعه، یكی از شاخص های توسعه اجتماعی قلمداد شده و تعاریف مختلفی از این مفهوم ارائه شده و اجماعی در این زمینه وجود ندارد.

آقازاده افزود: به دلیل نبود اجماع و برخی ابهام ها در این زمینه، گروه كیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تعریفی از كیفیت زندگی ارائه می دهد كه در آن تلاش شده است ادراك و پنداشت فرد از واقعیت های زندگی فرد تعریف كند و همین ارزیابی ذهنی كه فرد با توجه زمینه های اجتماعی و فرهنگی، از زندگی خودش دارد، ملاك سنجش مفهوم كیفیت زندگی در این سازمان می شود. پرسشنامه كیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL) تاكنون در حدود 50 كشور مورد سنجش قرار گرفته است.

عضو هیأت علمی مركز افكارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) گفت: پرسشنامه از 4 بعُد سلامت جسمانی، سلامت روانی، روابط اجتماعی، سلامت تشكیل شده و در مجموع 24 گویه دارد كه دو سؤال هم به صورت كلی در مورد كیفیت زندگی و وضعیت سلامت فرد به آن اضافه شد. البته نمی توان انتظار داشت كه تمامی ابعاد زندگی در این 26 سوال پوشش داده شوند؛ با این حال این پرسشنامه مقیاسی است كه در دنیا به آن استناد می شود.



آقازاده تأكید كرد: به پیشنهاد مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، گروه شاغلان دولتی (612 نفر) و بازنشستگان (796 نفر) را از این پیمایش جدا كردیم تا كیفیت زندگی این دو گروه را نیز در 4 بعُد سلامت جسمانی، سلامت روانی، روابط اجتماعی، سلامت مورد ارزیابی قرار دهیم. نمره كیفیت زندگی از 20-4 محاسبه شده و حد وسط نمره 12 (بالاتر از حد متوسط) است. براین اساس، نمره كلی كیفیت زندگی در سطح ملی 13.5، در گروه شاغلان دولتی 14.6 و در گروه بازنشستگان 12.9 است.

وی افزود: در این گزارش، علاوه بر پیمایش كیفیت زندگی سال 1398، نتایج پیمایش سال 1393 نیز استخراج شدند كه نمره كیفیت زندگی در سال 1393 كمی پایین تر بود. طبیعتاً در یك سال اخیر كه بحران های اقتصادی و زیستی مانند كرونا را تجربه كردیم، اگر بار دیگر این پیمایش انجام شود، نتایج متفاوت خواهد بود.



امكان استفاده از ظرفیت دانشگاه های نسل سوم برای استمرار آموزش در دوره سالمندی

دكتر نسیبه زنجری، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ضمن اشاره به اهمیت توجه به دوره سالمندی گفت: در سطح كلان با بحث تغییرات جمعیتی و حركت به سمت سالمندی روبرو هستیم و در سطح فردی نیز این انتقال (transition) فردی یعنی انتقال از دنیای اشتغال به بازنشستگی و از میانسالی به سالمندی دیده می شود. این انتقال همراه با انتقال های دیگری مانند سندرم آشیانه خالی (حس ناراحتی یا افسردگی ناشی از جدا شدن فرزندان از والدین) یا از دست دادن همسر همراه است كه بر كیفیت زندگی سالمند تأثیر می گذارد.

وی افزود: مفاهیم متعددی در ادبیات سالمندشناسی درحال حركت به سمت مثبت شدن هستند و یكی از این مفاهیم، كیفیت زندگی است؛ یعنی به جای توجه به طول عمر، به بحث كیفیت زندگی بها داده می شود. در دوران جوانی بحث پول در درجه اول قرار می گیرد، اما در دوره سالمندی اول بُعد سلامت و در درجه بعد، بُعد روابط اجتماعی مطرح است. تفاوتی كه در كشورهای درحال توسعه و توسعه یافته دیده می شود این نكته است كه در كشورهای درحال توسعه به دلیل نبود حمایت های لازم، بحث پول باز هم جزء 3 اولویت نخست است كه اهمیت بحث سیاست گذاری را نشان می دهد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تأكید كرد: یكی از بُعدهای مهم سالمندی، بحث سلامت است و طی سال های اخیر، مدیریت بیماری ها به ویژه بیماری های مزمن مانند دیابت، فشار خون، بیماری های قلبی – عروقی اهمیت بیشتری پیدا كرده است و به طور مستقیم بر كیفیت زندگی تأثیرگذار است.

زنجری افزود: سلامت و استقلال (برای انجام كارهای فردی)، از عناصر مهم و كلیدی در بحث كیفیت زندگی سالمندان محسوب می شوند. پویایی كیفیت زندگی در سالمندی بسیار حائز اهمیت است، زیرا یك اتفاق یا بیماری مانند سكته می تواند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

وی با اشاره به مباحث مطرح شده در كتاب "كیفیت زندگی بازنشستگان و شاغلان دولتی در ایران" گفت: این كتاب قابل ارجاع به دانشجویان برای انجام تحقیقات بیشتر است. از نقاطی كه جای كار بیشتری در این كتاب داشت، نبود بحث توزیع استانی در نمونه گیری است؛ همچنین بهتر بود كه در انتهای كتاب، جمع بندی در حد چند صفحه در خصوص كیفیت زندگی ارائه می شد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی افزود: نكته دیگری كه در كتاب هم به آن اشاره شده است، معنادار شدن كیفیت زندگی با سطح تحصیلات است كه اهمیت آموزش مداوم (long-term learning) را نشان می دهد و این نكته كه آموزش باید در دوره سالمندی نیز ادامه داشته باشد. شاید دانشگاه های نسل سوم قابلیت شكل گیری در صندوق های بازنشستگی و سازمان ها برای برگزاری این دوره ها را داشته باشند.

وی تأكید كرد: نكته قابل توجه دیگر، تفاوت نمره كیفیت زندگی بین بازنشستگان و شاغلان است و به نظر می رسد بازنشسته های ما كیفیت زندگی مناسبی ندارند. البته نباید فراموش كرد كه كیفیت زندگی بازنشستگان با پرسشنامه WHOQOL-Brief سنجیده شده است، درحالیكه پرسشنامه WHOQOL-OLD مخصوص سالمندان نیز وجود دارد و در بحث كیفیت زندگی سالمندان، موضوع های دیگری مثل اهمیت بینایی، شنوایی، استقلال فردی و دید نسیت به مرگ وجود دارد كه در پرسشنامه Brief این موارد دیده نشده است.



كتاب "كیفیت زندگی بازنشستگان و شاغلان دولتی در ایران" حاصل یافته ها و نتایج طرح پیمایش ملی با محوریت پرسشنامه استاندارد كیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHO) است كه به وسیله مركز افكارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) و به سفارش موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا اجرا و منتشر شده است.

در این كتاب، خطوط كلی وضعیت كیفیت زندگی دو گروه «شاغلان دولتی» و «بازنشستگان» كل كشور در سال 1398 ترسیم می شود. در این گزارش، كیفیت زندگی دو گروه مورد اشاره در 4 بُعد سلامت جسمانی، سلامت روانی، سلامت محیط و روابط فردی و اجتماعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با وضعیت كیفیت زندگی همین گروه ها در سال 1393 و نیز با میانگین وضعیت كیفیت زندگی مردم كل كشور مقایسه شده است.

انتهای پیام