ثریا روزبهانی

یك ضرب المثل قدیمی است كه می گوید: «اگر می خواهید كسی را یك روز سیر كنید به او ماهی بدهید، اما اگر قرار است برای همیشه ماهی داشته باشد، به او ماهیگیری یاد بدهید.» اكنون مصداق بارز این ضرب المثل فعالیت گسترده كافه «داونتیسم» در دریاچه «شهدای خلیج فارس» است. این كافه با ایجاد فرصت های مختلف شغلی بستری برای حضور افراد دارای بیماری «سندروم داون» و «اوتیسم» در جامعه فراهم كرده است كه حتی از طریق آن درآمد هم كسب می كنند. این كافه تنها كافه ای در دنیا است كه گردانندگان آن، توان یابان مبتلا به سندرم داون و اوتیسم هستند و اكنون بدون هیچ گونه حمایت از سوی سازمان های دولتی برای این بچه ها كارآفرینی كرده است.
وقتی از كنار مغازه های پرزرق و برق مجتمع تجاری محدوده دریاچه خلیج فارس می گذرید، مكانی دنج و آرام توجه شما را به خود جلب می كند. با فونت درشت روی شیشه مغازه نوشته شده است: «كافه دانتیسم، نخستین كافه خاص در جهان». همین جمله كافی است تا حس كنجكاوی شما را تحریك كند. سرك كوچكی می كشید تا از داخل مغازه سردر بیاورید، اما شیشه های دودی مانع می شوند و در نهایت تا چشمتان را باز می كنید، خود را در داخل كافه می بینید. نام این كافه از 2 نام، «داون» و «اوتیسم» شكل گرفته است و گردانندگان این كافه هم مبتلا به سندرم داون یا اوتیسم هستند. كافه دانتیسم از اردیبهشت ماه سال 1397 به همت «آیلین آگاهی» به عنوان معلم موسیقی كودكان استثنایی و 10 نفر از فرشتگان اوتیسم و سندرم داون افتتاح و خبر راه اندازی این كافه به سرعت در فضای مجازی منعكس شد و در مدت كوتاهی مخاطبان بسیاری راهی این مكان شدند. از ایده اولیه شكل گیری كافه دانتیسم تا مرحله اجرای طرح، حدود 2 سال طول كشید. كافه ای كه همه كارهایش از صفر تا صد به همت بچه های سندرم داون و اوتیسم اداره می شود. به گفته مؤسس كافه دانتیسم، این كافه راه اندازی شد تا بقیه مردم توانمندی های این بچه ها را ببینند. خودشان را خیلی زود نشان دادند و می خواستند علاوه بر بقیه به خودشان هم ثابت كنند، آنها می توانند.


ماهیگیری یاد بگیر
«امید عرب»، مدیر اجرایی كافه داونتیسم، درباره دوره های آموزشی این كافه توضیحات بیشتری می دهد: «برادر من هم از بچه های سندرم داون است. به همین دلیل ما هم عضوی از این جامعه هستیم و می دانیم دغدغه های خانواده های آنها چیست و چه سختی ها را تحمل می كنند. متأسفانه این گونه افراد به سبب شرایطی كه دارند از سوی جامعه پذیرفته نمی شوند و خانواده ها می ترسند كه آنها به لحاظ روحی آسیب ببینند، اما با راه اندازی و فعالیت این كافه این طرز فكر كمرنگ تر شد. چراكه با فعالیت این بچه ها علاوه برخانواده ها، شهروندان هم به توانایی های آنها پی بردند. در همین راستا، با توجه به پتاسیل ها و ظرفیت های این بچه ها تصمیم گرفتیم دوره های آموزشی رایگان یا با حداقل هزینه در زمینه های مختلف برگزار كنیم. این دوره های آموزشی شامل كافه داری، شیرینی پزی، عروسك سازی، نقاشی، گلیم بافی، آسیاب و بسته بندی قهوه است. در واقع هدف ما از برپایی دوره های مختلف هنری و فراگیری آنها، مهارت آموزی و كسب درآمد برای این بچه ها است. اكنون برادرم پای ثابت این كافه و از معدود توان یابان جهان است كه می تواند با دستگاه حرفه ای، اسپرسو آماده كند. این مهارت ها موجب می شود تا آنها به فردی خودكفا تبدیل شوند. این مهارت ها می تواند در روزهای سخت به دادشان برسد و آنها مشكلات پیش رویشان را به آسانی پشت سر بگذارند. البته این مهارت آموزی و موفقیت مخاطبان كافه داونتیسم، دوسویه است. از یك سو به كسی كه قرار است در نقش مربی، ماهی گرفتن را آموزش بدهد و كسی كه قرار است آموزش ببیند؛ 2 نفری كه شانه به شانه هم می توانند جریان یك زندگی را عوض كنند و شرایط را تغییر بدهند. این مسیر اما ساده نیست و پر از سختی است، سختی هایی كه سر هر پیچ كمین كرده اند و ناگهان از راه می رسند و با خودشان ناامیدی به ارمغان می آورند، اما راز ماندگاری اینجا، یك چیز است. باور اینكه برای رسیدن به موفقیت نمی توان از هیچ مسیر میانبری گذشت، میانبرها هیچ وقت به هدف نمی رسند. صبر، كلید موفقیت این راه است. كلیدی كه درهای بسته زیادی را بدون داشتن چوب جادو به رویشان باز می كند. آنها پای هدف شان می ایستند، انتظار موفقیت یك شبه ندارند و كسب و كارشان را قدم به قدم جلو می برند تا به مقصد برسند و برگردند پشت سرشان را نگاه كنند. به روزهایی كه گذرانده و موانعی كه پشت سر گذاشته اند.»


فروش محصولات
اغلب كارگاه های آموزشی باتوجه به شرایط حضور مخاطبان برنامه ریزی و برپا می شود. عرب، در این باره می گوید: «برای مثال، برخی از بچه ها مبتلا به بیماری اوتیسم، شرایط بیرون آمدن از خانه را ندارند و نمی توانند از لحاظ روحی در جمع حضور داشته باشند. برای همین مربیان به منازل آنها مراجعه می كنند و آموزش های لازم را خصوصی فرا می گیرند. برخی از كارگاه ها هم مانند شیرینی پزی و آسیاب كردن مواد اولیه نوشیدنی ها مانند قهوه یا میكس كردن و وزن كشی آنها در خود كافه برگزار می شود. به دلیل محدودیت مالی و اینكه نمی توانیم تبلیغات زیادی داشته باشیم، نتوانسته ایم نظر خیّران را به سمت كافه و كارآفرینی برای توان یابان سندرم داون و اوتیسم جلب كنیم. اما خودمان دست به كار شده ایم و برای زنان سرپرست خانوار و مادرانی كه فرزند مبتلا به سندرم داون و اوتیسم دارند، كارآفرینی كرده ایم. آنها صنایع دستی آماده می كنند و ما آنها را می فروشیم و از این طریق آنها می توانند بخشی از مخارج زندگی توان یابان را تأمین كنند. محصولات تولیدی این هنروران مانند عروسك های كوچك، گلیم های زیبا، جاگلدانی، كوسن و حتی قهوه و چای ماسالا داخل كافه و از طریق فضای مجازی فروخته می شود. كیفیت این كارها بسیار خوب است و برای مثال اگر كسی توضیحی ندهد كه این گلیم هنر دست چه شخصی است و هرگز خریدار متوجه فرق گلیم هایی كه این عزیزان درست می كنند با گلیم های معمولی نخواهند شد. محصولاتی كه تولید می شود، قیمت های متفاوتی دارد. از دانه ای 10 هزار تومان تا 2 میلیون تومان متغیر است. حتی خانواده ها هم در بافت یا تولید این محصولات به بچه ها كمك می كنند. اغلب شهروندان این اقلام را به مناسبت های مختلف مانند هدیه دادن برای تولد انتخاب و خریداری می كنند. آنها می خواهند دوست یا آشنایانشان را غافلگیر كنند، برای همین به كافه دانتیسم سفارش می دهند و هدیه داخل تهران را در منزل به آنها تحویل می دهیم. اكنون با توجه به شیوع ویروس «كرونا» و رعایت پروتكل های بهداشتی، حدود 38 نفر از این بچه ها كه نقاط مختلف از جمله «اسلامشهر»، «كرج» یا شرق تهران می آیند، در كافه داونتیسم در ساعت های مختلف به صورت شیفتی فعالیت می كنند. تا پیش از كرونا، این تعداد تقریباً 2 برابر بود. میانگین سنی آنها حداقل 18 سال و حداكثر محدودیتی برای حضور آنها وجود ندارد.»


فعالیت در شرایط كرونا
اكنون با توجه به محدودیت های كرونایی این ظرفیت پذیرش كافه محدود تر شده و این مكان از ساعت 11تا 18 باز است. عرب در ادامه می افزاید: «كرونا بسیاری از كسب و كارها را از بین برده است. ما هم آن اوایل مدتی تعطیل بودیم اما با رعایت همه پروتكل ها كافه را باز كردیم و فعالیت را از سر گرفتیم. یكی از خیران، دستگاه ضدعفونی كننده ای برای ما آورد كه كاركنان مدام دست ها و كف كفش های خود را ضدعفونی می كنند و میز و صندلی ها نیز پس از رفتن هر فرد یا گروهی، ضدعفونی می شوند. همه از ماسك استفاده می كنیم. توان یابان كافه سیستم ایمنی حساسی دارند. اما خدا را شكر از زمان شیوع كرونا تا امروز به دلیل رعایت پروتكل ها و فاصله گذاری اجتماعی، هیچ كدام به كرونا مبتلا نشده اند.»