تهران - ایرنا - آسیای مركزی در سال 1399 با وجود مشكلات اقتصادی و اجتماعی ناشی از همه گیری كرونا، منازعات و درگیری های مرزی و برخی بحران سیاست داخلی، چند انتخابات سیاسی را نیز پشت سر گذاشت و بیشتر صحنه دیپلماسی ماسك و سپس در اواخر سال دیپلماسی واكسن بخصوص از سوی دو كشور چین و روسیه بود.
به گزارش ایرنا، كشورهای آسیای مركزی سال 1399 را در بحبوحه تلاش ها برای جلوگیری از گسترش ویروس كرونا و همچنین مهار و مبارزه با این ویروس بیماری زا سپری كردند و در اواخر سال در تكاپوی اجرای برنامه واكسیناسیون هستند. در كنار مسائل و مشكلات مرتبط با همه گیری كووید-19 و دیپلماسی ماسك و واكسن در منطقه، موضوعات دیگری هم در سال 99 در آسیای مركزی خبرساز شد: از مناقشه ها و درگیری های مرزی بخصوص بین تاجیكستان و قرقیزستان تا حواشی مرتبط با ادعاهای ارضی احتمالی چین درباره بخشی از خاك تاجیكستان تا بحران سیاسی در قرقیزستان.
با این وجود چند كشور آسیای مركزی در این سال انتخابات مهمی را نیز برگزار كردند كه تعیین كننده سمت و سوی تحولات آینده سیاسی در این كشورها خواهد بود. در این گزارش مهمترین تحولات آسیای مركزی و همچنین برخی تعاملات مهم ایران با كشورهای منطقه را مرور خواهیم كرد.
دیپلماسی ماسك و واكسن در آسیای میانه
در سال 1399 در بحبوحه همه گیری جهانی كرونا ، آسیای مركزی ابتدا صحنه دیپلماسی ماسك و سپس در اواخر سال دیپلماسی واكسن بخصوص از سوی دو كشور چین و روسیه بود. به نوشته نشریه دیپلمات ، با وجود تمام تلاش های چین در آسیای میانه در یك دهه گذشته كه بیشتر آن در چهارچوب ابتكار "كمربند و راه" بوده است، قزاقستان به عنوان بزرگترین شریك چین در طرح یاد شده طرحی برای استفاده از واكسن چینی ندارد.
زمانی كه قزاقستان كارزار واكسیناسیون كرونا را در اواسط بهمن ماه آغاز كرد، برنامه آن آغاز كار با 22 هزار دُز واكسن Sputnik V روسیه بود و تولید واكسنهای بیشتر روسی در داخل قزاقستان در دستور كار قرار گرفت و قرار است استفاده از واكسن تولید داخل قزاقستان با نام QazCovid در بهار آینده آغاز شود و همچنین واكسن آمریكایی – آلمانی فایزر-بیونتك هم اوایل سال 1400 (نیمه دوم سال 2021) وارد خواهد شد.
قزاقستان كه حدود 250 هزار مورد ابتلا به كرونا و بیش از 3 هزار مرگ را ثبت كرده است، قصد دارد بیش از 6 میلیون نفر از جمعیت 19 میلیون نفری خود را تا پایان سال میلادی 2021 واكسینه كند
( یرلان كیاسوف معاون وزیر بهداشت قزاقستان روز 13 بهمن ماه اولین دُز واكسن روسی را دریافت می كند)
در حالی كه قزاقستان واكسیناسیون با واكسن روسی را آغاز كرده و تركمنستان نیز برنامه مشابهی دارد ، برخی گزارشها حاكی است كه روسیه در دیپلماسی واكسن در آسیای میانه از چین پیش افتاده است.
اما این وضعیت درباره ازبكستان صدق نمی كند. ازبكستان كه در دولت میرضیایف از سال 2016 همكاری با چین را افزایش داده است ، كار واكسیناسیون را در بهمن ماه با واكسن چینی Zhifei آغاز كرد كه در آن زمان مرحله سوم آزمایش را طی می كرد. ازبكستان برای این واكسن از نام ZF-UZ_VAC 2001 استفاده كرده است. ازبكستان نیز در حدود 80 هزار مورد ابتلا و بیش از 600 مرگ ناشی از كرونا را ثبت كرده است.
پكن در بحبوحه شیوع كرونا با استفاده از قدرت نرم خود اقدام به تامین اقلام ضروری و كمكهای پزشكی به كشورهای آسیای میانه كرده ؛ جایی كه چین در حال افزایش نفوذ خود به عنوان سرمایه گذار و شریك تجاری بوده است. با این حال ، تحقیقی كه یك موسسه منطقه ای در دی ماه منتشر كرد حاكی است اكثریت مردم آسیای میانه بر این باورند كه روسیه بهتر از سایر كشورها می تواند به واكسیناسیون كرونا كمك كند.
مشكلات در مورد واكسیناسیون در آسیای میانه بیش از مساله تامین واكسن یا ملاحظات ژئوپلتیك به موضوعات محلی تداركاتی و غلبه بر تردیدها مرتبط است. به عنوان مثال كشورهای قرقیزستان همانند تاجیكستان و ازبكستان واجد شرایط دسترسی به واكسن از طریق سازمان جهانی بهداشت از طریق ابتكار COVAX هستند كه برای دسترسی كشورهای با درآمد پایین به واكسن طراحی شده است، اما همه واكسن های موجود بطور یكسان در این كشورها قابل استفاده و مدیریت نیستند. همچنین مساله دیگر متقاعد كردن مردم برای دریافت واكسن بوده است.
قرقیزستان كه حدود 85 هزار مورد ابتلا و بیش از یك هزار و 400 مورد مرگ بر اثر كووید-19 ثبت كرده است ، اواسط بهمن ماه برنامه ای برای واكسیناسیون جامع سه مرحله ای در زمان در دسترس بودن دُزهای مورد نیاز واكسن اعلام كرد و امیدوار است كه از طریق برنامه COVAX سازمان جهانی بهداشت به واكسنهای آكسفورد-آسترازنكا دسترسی پیدا كند. واكسن روسی اسپوتنیك هم در انتظار تایید در قرقیزستان است. در قرقیزستان هم مانند قزاقستان ، استفاده از واكسن چینی از لحاظ سیاسی بخصوص پس از ناآرامیهای اخیر و تغییر دولت كار دشواری است.
اما در تاجیكستان پس از آنكه امامعلی رحمان رئیس جمهور در آغاز سال جدید میلادی پیروزی این كشور در نبرد با كرونا را اعلام كرد ، كار واكسیناسیون به اهمیت كشورهای دیگر به نظر نمی رسد. این كشور با این حال از طریق سازمان جهانی بهداشت برای دریافت 1.8 میلیون دُز واكسن درخواست داده و در حال ارزیابی واكسن روسی است. تاجیكستان بیش از 13 هزار مورد ابتلا و 90 مورد مرگ ناشی از كرونا ثبت كرده است اما از آغاز سال جدید میلادی تا كنون و پس از اعلام پیروزی در نبرد با كرونا تنها سه مورد جدید گزارش شده است.
تركمنستان نیز در حالی كه همچنین موضع رسمی خود مبنی بر شناسایی نشدن هیچ موردی از كرونا در این كشور را ادامه می دهد اما در عین حال طرحی را برای واكسینه كردن افراد در معرض خطر را در برنامه دارد. این كشور 29 دی ماه به عنوان اولین كشور در آسیای میانه واكسن روسی را تایید كرد و اواسط بهمن ماه اولین محموله بزرگ واكسن روسی را دریافت كرد.
در تاریخ ششم اسفند ماه جلسه فوق العاده شورای هماهنگی در مورد مشكلات حفظ بهداشتی در كشورهای مستقل مشترك المنافع برگزار شد كه در آن مساله انجام مطالعاتی در باره مصونیت جمعیت دربرابر كووید-19 در این كشورها بحث و بررسی شد. در این نشست نمایندگان كشورهای ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، ازبكستان، باكو ، دفتر منطقه ای سازمان جهانی بهداشت در اروپا و كمیته اجرایی كشورهای مستقل مشترك المنافع شركت كردند.
كارشناسان خاطرنشان كردند كه شدت روند شیوع كووید-19 هم در جهان و هم در كشورهای مستقل مشترك المنافع در حال كاهش است كه امكان برداشتن تدریجی اقدامات محدود كننده را فراهم می كند. به طور خاص، تعداد موارد ثبت شده كرونا در كشورهای مستقل مشترك المنافع در ماه گذشته در ازبكستان (1.02 برابر) و حداكثر در بلاروس (1.2 برابر) به حداقل رسیده است. هیچ مورد جدیدی در تاجیكستان گزارش نشده است. اعضای شورای هماهنگی به لزوم ادامه تبادل سریع اطلاعات در مورد وضعیت كووید-19 در كشورهای مستقل مشترك المنافع، از جمله تبادل اطلاعات جدید علمی در مورد اپیدمیولوژی، تشخیص آزمایشگاهی، درمان و پیشگیری از كرونا تاكید كردند.
تاجیكستان ؛ پنجمین ریاست جمهوری امامعلی رحمان و اعلام پیروزی در نبرد با كرونا
سال 1399 در تاجیكستان سال انتخابات ریاست جمهوری بود كه روز یكشنبه 20 مهر ماه برگزار شد. انتخابات مجلس و شوراهای محلی در این كشور هم اسفند ماه 98 برگزار شده بود. امامعلی رحمان كه برای مدت 28 سال در قدرت بوده است در انتخابات ریاست جمهوری با كسب بیش از 90 درصد آرای ملت تاجیكستان به پیروزی رسید تا برای پنجمین بار این مقام را با رای مردم كسب كند. به گفته كمیسیون مركزی انتخابات، بیش از 85.3 درصد از افراد واجد شرایط (4.2 میلیون نفر) در این انتخابات شركت كردند. رحمان با برنده شدن در این انتخابات به مدت 7 سال دیگر زمام امور را در این كشور در دست خواهد داشت.
رستم لطیف زاده رئیس حزب اگرری (كشاورزی)، عبدالحلیم غفارزاده رئیس حزب سوسیالیست، امامعلی رحمان از فدراسیون اتحادیه های صنفی مستقل تاجیكستان، اتحادیه جوانان تاجیكستان و رئیس حزب خلقی دمكراتیك تاجیكستان، رستم رحمت زاده رئیس حزب اصلاحات اقتصادی تاجیكستان و میراج عبدالله اف رئیس حزب كمونیست تاجیكستان از نامزدهای احزاب سیاسی این كشور در انتخابات ریاست جمهوری بودند. بیش از 145 ناظر بین المللی از سازمان ها و نهادهای مختلف بین المللی و نیز ناظران داخلی بر این انتخابات نظارت كردند و علاوه بر این، روند برگزاری انتخابات را بیش از 267 نماینده رسانه های داخلی و خارجی پوشش دادند.
امامعلی رحمان در پیامی به مناسبت سال جدید میلادی 2021 پیروزی این كشور در نبرد با كرونا را اعلام كرد و انتظار می رود سال 1400 سال احیا و بازسازی اقتصادی باشد.
برخی ناظران بر این باورند كه عزم رحمان برای اعلام پیروزی در برابر كرونا احتمالا ناشی از خواست او برای بازگشایی مرزهای روسیه به روی كارگران تاجیك است، چرا كه درآمدهای بازگشتی این كارگران مهاجر نقش مهمی در اقتصاد تاجیكستان دارد. این در حالی است كه بدهی خارجی هم فشار بیشتری بر تاجیكستان وارد می كند.
وزیر دارایی این كشور درآبان ماه امسال اعلام كرد كه این كشور قصد دارد در سال آینده نیز 562 میلیون دلار دیگر بدهی بین المللی ایجاد كند. این كشور هم اكنون در صف كشورهایی است كه درخواست تعویق بازپرداخت وام های قبلی خود را دارد.
در این حال برخی ناظران گمانه زنی كرده اند كه رحمان در سال 1400 ممكن است قدرت را به رستم امامعلی پسر خود منتقل كند. رستم هم اكنون رئیس مجلس علیا و شهردار شهر دوشنبه پایتخت این كشور است.
حركت تهران- دوشنبه در مسیر گسترش مناسبات اقتصادی و امنیتی
اسفند ماه امسال در جریان سفر دو روزه «عبدالرضا رحمانی فضلی» وزیر كشور جمهوری اسلامی ایران به تاجیكستان و گفت وگوهای سازنده با رئیس جمهوری و وزیر امور داخلی این كشور، فصل تازه ای در باب همكاری های بین تهران و دوشنبه باز شد كه از نگاه ناظران می تواند محركی در تعاملات امنیتی و اقتصادی دو كشور باشد. وزیر كشور ابران عصر دوشنبه چهارم اسفند به همراه هیاتی از مسئولان به دعوت «رمضان رحیم زاده همرا» وزیر امور داخلی تاجیكستان، عازم دوشنبه پایتخت این كشور شد.
وجود اشتراكات فراوان دینی، فرهنگی، تاریخی و زبانی بین دو كشور ایران و تاجیكستان بستر مناسبی برای توسعه مناسبات در زمینه های مختلف فراهم كرده و با تاكید بر استفاده از همین ظرفیت ها بود كه هیات ایرانی عازم دوشنبه شد و در جریان این سفر مقامات دو كشور به بررسی مناسبات و روابط دوجانبه تاجیكستان و ایران، به خصوص وضعیت و چشم انداز همكاری های دو كشور در حوزه امنیتی پرداختند.
در كنار رایزنی های جداگانه هیات ایرانی با مقامات مختلف تاجیك، دو دیدار رحمانی فضلی با «امامعلی رحمان» رییس جمهوری و «رمضان رحیم زاده همرا» وزیر امور داخلی تاجیكستان بیش از دیگر دیدارها حائز اهمیت بود.
رحمانی فضلی در دیدار با امامعلی رحمان در مورد جنبه های مختلف روابط دوجانبه به ویژه تقویت همكاری های دو كشور در زمینه امنیت گفت و گو و تبادل نظر كرد.
در این دیدار رییس جمهوری تاجیكستان بر اجرای همه جانبه سند همكاری های امنیتی و اجرای فعالانه مفاد این سند تاكید كرد. شدت یافتن تهدیدهای جدید برای امنیت جهانی ومنطقه ای، همه گیری ویروس كرونا، موضوع بحران اقتصادی و مالی جهانی به عنوان تهدیدی جدی برای وضعیت فعلی و آینده منطقه، از دیگر موارد مطرح شده در این دیدار بود.
همچنین دو طرف درخصوص مسائلی مانند تشدید رقابت های ژئوپلیتیك، تهدیدات عصر حاضر به امنیت جهانی و منطقه ای تبادل نظر كردند.
قرقیزستان: برگزاری انتخابات و همه پرسی برای نیل به ثبات سیاسی
جامعه قرقیزستان نیز در سال 1399 با وجود اینكه صحنه ناآرامی سیاسی در كنار مشكلات ناشی از كرونا بود، یك انتخابات مهم را پشت سر گذاشت كه البته هنوز نتیجه نهایی آن مشخص نشد. در یك برهه چهار ماهه این كشور تغییرات قدرت موقتی و دائمی را تجربه كرد كه در آخرین مورد آن "سدیر جباروف" روز نهم بهمن ماه (28 ژانویه 2021) در پی انتخابات 21 دی ماه (10 ژانویه) سوگند ریاست جمهوری یاد كرد.
انتخابات یكشنبه 21 دی ماه 1399 در قرقیزستان برای انتخاب یك رئیس جمهوری جدید در این كشور در پی ناآرامی های خیابانی مهر ماه برنامه ریزی و برگزار شد. كمیسیون مركزی انتخابات و همه پرسی قرقیزستان اعلام كرد كه براساس نتایج این انتخابات جباروف با كسب 79.18 درصد آرا به مقام رئیس جمهوری انتخاب شد. او در بیشكك پایتخت موفق به كسب 52.13 درصد آراء شد. انتخابات پارلمانی جدید هم اوایل سال 1400 برگزار خواهد شد.
انتخابات 21 دی ماه پیامد ماه ها ناآرامی سیاسی بود كه در پی انتخابات مجلس در اوایل مهر ماه حادث شده بود. احزاب نزدیك به "سورونبای جینبكوف" رئیس جمهوری سابق برنده انتخابات اعلام شدند اما مخالفان تاكید داشتند در انتخابات تقلب شده است.
طرفداران مخالفان به ساختمان های دولتی حمله كردند و خواستار انتخابات جدید و همچنین آزادی زندانیان شدند. سدیر جباروف كه در ارتباط با تظاهرات ضدفساد و ربودن یكی از مقامات محلی در سال 2013 در زندان به سر می برد و حكم 11 سال زندان را می گذارند از جمله كسانی بود كه از زندان آزاد شد و در پی استعفای نخست وزیر، احزاب مخالف جباروف را به عنوان نخست وزیر موقت انتخاب كردند. بعد از استعفای جینبكوف در روز24 مهر ماه جباروف همچنین رئیس جمهور موقت شد.
در تحولات پیش از انتخابات، جینبكوف رئیس جمهوری سابق قرقیزستان روز پنجشنبه 24 مهر ماه در پی ناآرامی های پس از انتخابات پارلمانی یكشنبه 13 مهر (چهارم اكتبر سال 2020 ) از مقام خود كناره گیری كرد و جباروف كه در آن زمان بتازگی عهده دار مسئولیت نخست وزیری شده بود، كفالت ریاست جمهوری را بر عهده گرفت.
ناآرامی سیاسی در این كشور 6.5 میلیون نفری پس از انتخابات پارلمانی 13 مهر ماه آغاز شد كه احزاب طرفدار دولت پیروز آن اعلام شدند و سایر احزاب حاضر در انتخابات حد نصاب 7 درصد آراء برای ورود به پارلمان را كسب نكردند كه البته كمیسیون انتخابات قرقیزستان روز سه شنبه 15 مهر ماه درپی تظاهرات و ناآرامی ها نتایج انتخابات پارلمانی را ابطال كرد.
با ابطال نتایج انتخابات پارلمانی مهر ماه 1399، قرقیزستان در سال 1400 همچنین قرار است مجددا انتخابات پارلمانی را برگزار كند و انتظار می رود پارلمان بعدی قرقیزستان مطیع ترین پارلمان در تاریخ پس از استقلال این كشور باشد.
روز یكشنبه 21 دی ماه 1399 همچنین یك همه پرسی هم در قرقیزستان برگزار شد و از مردم سوال شد كه نوع حكومت را بین ریاستی و پارلمانی انتخاب كنند كه پس از اعلام نتیجه این همه پرسی مشخص شد مردم این كشور به نظام ریاستی رای دادند و به اعتقاد برخی ناظران انتظار می رود كه دوره ای از حكومت فرد مقتدر یادآور دوره ریاست جمهوری "قربان بیگ باقی اف" تكرار شود.
باقی اف دومین رئیس جمهوری قرقیزستان بود كه از سال 2005 تا 2010 میلادی در قدرت بود، اما با اعتراض های گسترده آوریل 2010 مجبور به ترك كشور شد. قرقیزستان در سال های 1990 تا 2010 تحت نظام ریاستی اداره می شد اما با همه پرسی سال 2010 به نظام پارلمانی تغییر یافت.
جباروف رئیس جمهوری قرقیزستان در هفته آخر سال 1399 اعلام كرد كه همه پرسی برای تایید قانون اساسی جدید این كشور روز یكشنبه 22 فروردین (11 آوریل) همزمان با انتخابات محلی برگزار خواهد شد. این اصلاحات در قانون اساسی گذار از نظام پارلمانی به ریاستی را رسمیت می بخشد. مطابق این اصلاحات شمار نمایندگان مجلس از 120 به 90 كاهش می یابد و یك نهاد جدید به نام "انجمن خلقی" تاسیس می شود.
با وجود تسلط جباروف بر قدرت در مدت كوتاهی كه از سوگند ریاست جمهوری او می گذرد اما همه پرسی پیش رو و همچنین انتخابات پارلمانی جدید آزمایش واقعی از میزان محبوبیت و توانایی او برای كنترل اوضاع بی ثبات در قرقیزستان خواهد بود. تحلیلگران می گویند كه ناتوانی جباروف از عمل به وعده های اقتصادی و سیاسی خود در كارزار انتخابات می تواند به نارضایتی های اجتناب ناپذیر منجر شود.
تركمنستان؛ تشكیل مجلس جدید و حل مناقشه قدیمی در دریاچه خزر با دولت باكو
هر چند در سال 1399 در آسیای میانه هم بحث مقابله با همه گیری كرونا یكی از مهم ترین موضوعات بود، اما مطابق بیانیه های رسمی دولت تركمنستان هیچ موردی از كرونا در این كشور ثبت نشده است اما با این حال دولت آشكارا تدابیری را برای جلوگیری از گسترش كرونا در نظر گرفته است از جمله از مردم خواسته كه ماسك بزنند و فاصله گذاری كنند و همچنین برخی فروشگاه ها و محل های تجمع را بطور موقتی تعطیل كرد و مسافرت های داخلی را محدود كرد و مراسم های سال جدید میلادی را هم لغو كرد.
در این سال، برخی رسانه ها از جمله اوراسیا نت از كمبود مواد غذایی در این كشور گزارش دادند و برخی رسانه های مستقر در اروپا در آبان ماه گزارش دادند كه دولت تركمنستان در برخی شهرها نان را جیره بندی كرده و حتی در شهر عشق آباد هم مردم با كمبود نان رو به رو شده اند.
چهارم مهر ماه ا1399 بود كه پارلمان تركمنستان از طریق یك اصلاحیه در قانون اساسی دو مجلسی شد و مجلس علیای جدید به عنوان مجلس مصلحت خلق شناخته می شود و 56 عضو دارد. مطابق تغییرات در ماده 76 قانون اساسی در صورتی كه رئیس جمهوری ناتوان از انجام وظایف خود باشد رئیس مجلس مصلحت خلق رئیس جدید دولت خواهد بود و برخی این مساله را اقدامی در راستای راهبرد گذار به رئیس جمهوری بعدی می دانند.
روز یكشنبه هشتم فروردین ماه 1400 (28 مارس 2021) انتخابات مجلس جدید تركمنستان برگزار می شود . تركمنستان با این انتخابات شاخه كاملا جدیدی از مجلس را با نام "خلق مصحلتی" ( Khalk Maslahaty) یا شورای مردمی را ایجاد خواهد كرد كه در واقع نوعی مجلس سنا است.
اوراسیانت در گزارشی مدعی است كه انتخاب این مجلس جدید چندان ارتباطی با مساله تقویت نمایندگی مردم پیدا نمی كند و تشكیل مجلس جدید در تركمنستان عمدتا یك مانور سیاسی پیش از طرح مكانیزم های انتقال قدرت در آینده است كه قربان قلی بردی محمدوف رئیس جمهوری بخواهد قدرت را به شخصی مورد اعتماد واگذار كند یا زمانی كه مانند رئیس جمهوری قبلی خود با مرگ صحنه را ترك كند.
رسانه های غربی همچنان از تركمنستان به عنوان بسته ترین كشور استقلال یافته از شوروی سابق یاد می كنند و یك اندیشكده آمریكایی مدعی شده كه این كشور به سرعت به سمت یك بحران اقتصادی پیش می رود.
توافق تركمنستان با دولت باكو درباره میدان نفتی در دریاچه خزر
در سال 1399 اختلاف 30 ساله بین تركمنستان با جمهوری آذربایجان بر سر یك میدان نفتی برون ساحلی واقع در دریاچه خزر به پایان رسید و دو كشور درباره توسعه مشترك این میدان به توافق رسیدند. توافقنامه توسعه مشترك میدان نفتی " دوستلیق " در دریای خزر را دوم بهمن ماه ( 21 ژانویه 2021) وزیران امور خارجه تركمنستان و دولت باكو در عشق آباد امضا كردند. بر اساس این توافقنامه امضا شده ، تركمنستان در این طرح توسعه میدان نفتی سهم 70 و جمهوری آذربایجان نیز 30 درصدی خواهد داشت . تفاهمنامه امضا شده شامل اجرای مشترك اكتشاف، توسعه و بهره برداری از میدان نفتی دریایی "دوستلیق " كه مجموع ذخایر نفتی آن 60 میلیون تن تخمین زده می شود ، خواهد بود . این میدان در سال 1980 كشف شد و ذخایر آن حدود 60 میلیون تن تخمین زده می شود. میدان نفتی «دوستلیق» همچنین حاوی 100 میلیارد متر مكعب گاز است.
باكو و عشق آباد در سالهای گذشته در مورد تعلق این میدان نفتی در دریای خزر كه در تركمنستان " سردار" و در جمهوری آذربایجان آن را " كپز " می نامند، اختلاف نظر داشتند.
بازارچه مرزی مشترك ایران و تركمنستان در دست بررسی است
مدیر بازارچه های مرزی خراسان رضوی اسفند ماه امسال اعلام كرد: مدیریت منطقه ویژه اقتصادی سرخس، به طرف تركمنستانی پیشنهاد ایجاد بازارچه مرزی مشترك در این منطقه داده كه در حال بررسی است. هادی حقیقی در گفت و گو با ایرنا افزود: تاكنون در مرز سرخس فعالیت بازارچه ای انجام نمی گرفته است اما به نظر می رسد منطقه ویژه اقتصادی سرخس فضای مناسبی را برای انجام عملیات بازارچه ای داشته باشد. وی اضافه كرد: ساختمانی در منطقه ویژه اقتصادی سرخس وجود دارد كه فضایی برای فعالیت دو طرف را فراهم كرده و در دو طبقه مجزا امكان فعالیت طرف ایرانی و طرف تركمنستانی در قالب بازارچه مشترك مرزی میسر است.
مدیر بازارچه های مرزی خراسان رضوی گفت: خراسان رضوی به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران از طریق سفارت به طرف تركمنستانی اعلام كرده است كه برای انجام رویه بازارچه ای و تامین تسهیلات مورد نظر برای فعالیت بازرگانان در 2 طرف مرز سرخس آمادگی كامل دارد. حقیقی افزود: به طرف تركمنستانی پیشنهاد شده است كه وزارت بازرگانی آن كشور از ساختمان مورد نظر و شرایط فعالیتش بازدید كرده و یك هیات كارشناسی اعزام كند تا راجع به این موضوع مذاكره و گفت و گو انجام گیرد.
سرخس در نقطه صفر مرزی ایران و تركمنستان و 202 كیلومتری شمال شرق مشهد قرار دارد. جمهوری تركمنستان هم با حدود هفت میلیون نفر جمعیت، در آسیای مركزی با كشورهای ایران، ازبكستان، افغانستان و قزاقستان دارای مرز زمینی است. منطقه ویژه اقتصادی سرخس كه به دلیل موقعیت جغرافیایی و راهبردی خود در كانون توجه كشورهای عضو اكو قرار گرفته است به عنوان دروازه طلایی ورود به كشورهای آسیای میانه، چین، روسیه و پل ارتباطی بازارهای مهم تجاری آسیای مركزی با كشورهای حوزه خلیج فارس، اروپا و كشورهای افغانستان و پاكستان شناخته می شود. فعالیت این منطقه ویژه اقتصادی همزمان با افتتاح راه آهن مشهد - سرخس - تجن با حضور رهبران و نمایندگان بیش از 100 كشور جهان در سال 1375 آغاز شد. این منطقه در 185 كیلومتری شمال شرق مشهد و 15 كیلومتری شهر سرخس، از شمال و شرق با كشور تركمنستان هم مرز است.
مدیركل راه آهن شمال شرق كشور مستقر در گرگان هم اعلام كرد با حل مشكل تردد واگن های تجاری ایران بر روی ریل عریض تركمنستان، خط آهن ایران از طریق مرز اینچه برون گلستان به شاهراه ریلی آسیای میانه متصل شد. محسن اعتماد افزود: از سال 93 كه خط آهن ایران (اینچه برون) - تركمنستان - قزاقستان با حضور روسای سه جمهور سه كشور در نقطه صفر مرزی اینچه برون افتتاح شده بود تاكنون به علت مشكلاتی از جمله نبود پل برای گذر قطار و عریض بودن راه آهن تركمنستان در مبادله كالا و جابجایی واگن ها مشكلاتی ایجاد شده بود.
تنش ها و ادعاهای مرزی در آسیای میانه
تنش ها و اختلافات مرزی در آسیای میانه در سال 1399 نیز همانند یك دهه گذشته ادامه یافت . اوایل امسال مواردی از درگیری های مرزی در مناطقی از كشور قرقیزستان با تاجیكستان در جنوب همانند سال گذشته روی داد و همچنین مرز قرقیزستان با ازبكستان در غرب نیز صحنه درگیری های خشونت آمیزی بود. در اواسط خرداد ماه تنش مرزی بین قرقیزستان و ازبكستان به حدی بالا گرفت كه تعداد مجروحان به ده ها نفر رسید، بسیاری خانه ها در آتش نزاع مناطق مرزی سوخت و بسیاری از ساكنان این مناطق بی سر پناه شدند. درگیری های مرزی بین ساكنان مناطق مرزی در گذشته شامل پرتاب سنگ و چوب بود اما بتازگی سلاح گرم هم وارد كار شده و تلفات افزایش یافته است.
شماری از ساكنان استان باتكن و مناطقی از استان جلال آباد قرقیزستان بهمن ماه امسال با تظاهرات در شهر بیشكك پایتخت خواستار حل و فصل مسائل مرزی و علامت گذاری دقیق مرزها شدند. روستاییان این مناطق می گویند كه كشورهای همسایه به قلمرو قرقیزستان دست اندازی می كنند و خواستار توقف آن هستند. عیساكوف رهبر یكی از گروه های منطقه ای جنوب قرقیزستان در همین ارتباط "سدیر جباروف" رئیس جمهور پوپولیست جدید كشور را به باد انتقاد گرفت. قرقیزستان حدود 976 كیلومتر با تاجیكستان مرز مشترك دارد كه حدود 520 كیلومتر آن علامت گذاری شده است. همچنین از مرز یك هزار و 378 كیلومتری قرقیزستان با ازبكستان حدود یك هزار و 100 كیلومتری آن علامت گذاری شده است.
"نظیربیگ بروبایف" نماینده ویژه دولت قرقیزستان در امور مرزی گفته كه "اگر لازم باشد می توانیم در آرشیوهای مسكو مداركی پیدا كنیم" . بطور كلی نقشه های تهیه شده در زمان استیلای روسیه بر آسیای میانه مبنای كار در تعیین خطوط مرزی بین كشورهای منطقه بوده است و همكاری كشورها بر اساس نقشه های قدیمی زمان استیلای روسیه و اتحاد جماهیر شوروی احتمالا تنها راه حل مشكلات است.
از سوی دیگر پای چین هم به مناقشه های مرزی در آسیای مركزی باز شده و مباحثی بین تاجیكستان و روسیه از یك سو با چین از سوی دیگر درباره ادعاهای فرضی چین درباره منطقه پامیر درگرفت. خرداد ماه امسال برخی رسانه های رسمی در چین مقاله ای به قلم یكی از "چو یائو لو" مورخ چینی منتشر كردند كه مدعی شده بود در گذشته كل منطقه پامیر متعلق به چین بوده و بطور ضمنی گفته بود كه تاجیكستان زمانی این منطقه را به چین مسترد كند. چنین تغییراتی قلمرویی در صورت تحقق توازن ژئوپلتیك در این گوشه از اوراسیا را به میزان زیادی تغییر خواهد داد و نه تنها بر موقعیت كشورهای آسیای مركزی بلكه بر افغانستان و همچنین كشورهای غربی مانند آمریكا كه در این منطقه نیروهای نظامی دارند تاثیر خواهد داشت.
دولت دوشنبه درخواست كرد كه پكن این مقالات را تكذیب و از انتشار چنین مطابی خودداری كند. رسانه های روسی هم به شدت از انتشار چنین مطالبی كه می تواند زمینه ای برای تغییر مرزها در آینده باشد انتقاد كردند. دوشنبه و پكن در سال 2010 بر سر مرز جدیدی به توافق رسیدند كه تاجیكستان را ملزم كرد یك هزار و 158 كیلومتر مربع از قلمرو در این منطقه كوهستانی را به چین بدهد. اكنون این گمانه زنی و نگرانی ایجاد شده كه ممكن است چینی ها توافق سال 2010 را صرفا گام اولی برای تغییرات مرزی بیشتری به نفع چین می دانند.
برچسب ها
- ویروس كرونا
- دوشنبه
- بیشكك
- عشق آباد
- ماسك
- واكسن كرونا
- كنترل مرزی