سیده سمیرا متین نژاد

شیراز- ایرنا- ""مادرم سال هاست كه نذوراتش را به كمپ ترك اعتیاد می برد، از وقتی من و برادرم علیرضا، در یكی از همین كمپ های شیراز بستری شدیم.""  

مجید، رهایی یافته از اعتیاد و برادرش علیرضا همچنان گرفتار در دام اعتیاد و البته كارتن خواب و گم شده، این جمله را می گوید. هر دو برادر در سال 1393 وارد یكی از كمپ های شیراز شدند. مجید به خواست خودش رفت؛ اما علیرضا نه، به اجبار خانواده.

علیرضا، برادر بزرگتر، اولین بار بساط مواد را در خانه برپا كرده بود، هر دو برادر سری نترس و روحیه ای بی باك داشتند و فكر نمی كردند روزی عنوان معتاد به آن ها اطلاق شود.

بنا بر روایت مجید: وضع همه مان خوب بود. پدرم از بنّاهای قدیمی شیراز و به قول معروف "اوسّا" بود. او ما را جوری بار آورده بود كه جسور باشیم و از كودكی روی پای خودمان بایستیم. آن زمان ها، منظورم حدود 30 سال پیش است، علیرضا با پولی كه از ساخت وساز به دست آورده بود، در سن بیست سالگی دو مینی بوس خرید و من هم با او شریك شدم؛ گرچه بعدها آرایشگری را برگزیدم، ما همیشه با هم بودیم و هر كاری را درست یا نادرست با یكدیگر انجام می دادیم.

مجید گفت كه مادرش، او را همیشه برای زیبایی چهره اش و علیرضا را برای جسارتش تحسین می كرد؛ هرچند حالا از هیچ یك از این ویژگی ها اثری نمی توان در وجود دو برادر یافت.

او بارها ترك اعتیاد را تجربه كرده، با روش های گوناگون؛ اما ناموفق. مجید مشتری همیشگی تریاك بود؛ اما علیرضا هر روز مواد جدیدی را امتحان می كرد تا درنهایت به مصرف شیشه رسید.

وقتی پدر خانواده فوت شد، مادر، پسرها را به اصرار به كمپ برد. او نمی خواست دیگر مردان خانه را هم دست دهد.

واقعیت های زندگی در كمپ ترك اعتیاد

سال 1393 بود. كمپی در حاشیه شیراز. مجید گفت: كمپ زیر نظر گروهی اداره می شد كه خود، پیش تر تجربه اعتیاد داشتند. آن ها مسافر بودند، ترك كرده بودند و به دیگران هم كمك می كردند. یك روز رفتیم. من می خواستم ترك كنم، به خاطر اینكه پدر شده بودم؛ علیرضا اما نمی خواست، خیلی سختی كشیدیم به خاطرش.

او ادامه داد: روزی كه وارد كمپ شدیم، اولین مشكل گرسنگی و كمبود غذا بود. غذا كافی نبود و خوب هم. برای همین به مادرم گفتم هر وقت می آیی غذا بیاور. یك بار كه مادرم برای ما خوراك آورده بود، یكی از دوستانمان به او گفت كه هوس نان سنگك و پنیر و سبزی كرده است، طولی نكشید كه مادرم برای همه بیماران كمپ لقمه های نان و پنیر آورد و از همان روز بود كه هر چه نذر داشت، به صورت غذا به كمپ های ترك اعتیاد داد.



مجید درباره تجربه آزار در كمپ های ترك اعتیاد عنوان كرد: به ما احترام می گذاشتند. وضعیت بیشتر وقت ها خوب بود؛ اما یك بار همان اوایل به خاطر فشاری كه ترك مواد به من وارد آورد، شیشه پنجره را شكستم.

او آستینش را بالا زد و جای زخم هایش را نشان داد، بیشتر از هفت تا بود.

مجید ادامه داد: گفتم اگر مواد ندهید به زندگی خود پایان می دهم. سه نفر مرا گرفتند، دعوایمان شد، زد و خورد كردیم. كتك مفصلی هم خوردم. بعد به من دارو دادند و افتادم یك گوشه. آرام تر كه شدم، گریه كردم. دیگر نه تیغ و تیزی كشیدم و نه داد و فریاد زدم.

مجید از تجربه برادرش در كمپ چنین گفت: "گویا علیرضا راهی ترتیب داده بود كه مواد را بهش برسانند." مجید نمی دانست چطور اما به یك نفر مشكوك بود كه علیرضا به خاطرش بارها دعوا كرده بود و حتی یك بار كارشان به جاهای باریك رسیده و درنهایت، خانواده كه فهمید علیرضا اینگونه شیفته مواد است، از او دست كشیده بود.

مجید و علیرضا بعد از طی دوره درمان، هر دو از كمپ بیرون آمدند، مجید راضی و علیرضا ناراضی، مجید پاك و علیرضا هم اكنون كارتن خواب، متجاهر و گم شده.

ماندن و استقامت، راهكاری برای نتیجه بخش بودن درمان در كمپ

مجید درباره نكات مثبت حضور در كمپ هم توضیح داد: ماندم، خیلی هم استقامت كردم. راهش همین است. تا مدت ها به جلسات روان درمانی و درمان گروهی ادامه دادم. هنوز هم با بچه های كمپ در تماسم. بعد از این اتفاق ها و زجرها، برای رهایی از وسوسه ، در یكی از باغ های اطراف شیراز كه متعلق به بستگان خواهرم است، باغبانی می كنم، زن و بچه ام در شهر هستند؛ اما من نمی روم خانه، آن ها آخر هفته ها می آیند اینجا.

او تجربه ترك در كمپ را برای خود، موفقیت آمیز دانست و دلیلش را رضایت قلبی و خواست واقعی و تجربه علیرضا را ناموفق چون سركش بود و دلبسته به مواد.

مجید معضلات كمپ را یكی همان وضعیت تغذیه ای عنوان كرد و دیگر، توسل به زور و نیز از دست رفتن كنترل برخی افرادِ به شدت وابسته و معمولا تازه واردها كه به گفته او كمپ را یكی دو بار تا مرز شورش برده بودند؛ در عین حال این رهایی یافته از اعتیاد معتقد است كه كمپ وسیله ای شد كه سرانجام از اعتیاد دائمی نجات یابد.

او بر آن است كه رفتن به كمپ و درمان گروهی تجربه ای است مانند دیگر تجربه های درمان، مشكلات خودش را دارد و خوبی هایش را و بیشتر به فرد بستگی دارد كه چگونه سختی ها را دوام آورد.

مجید حادثه اخیر رخ داده در كمپ قلات را رویدادی نه چندان غیرمنتظره؛ اما ناگوار توصیف كرد كه نمونه هایش پیش از این هم رخ داده و راهكار آن را نظارت همیشگی و دائمی عنوان كرد.

او افزود: درست است كه بازدید از كمپ، محسوس و نامحسوس صورت می گیرد؛ اما در این مكان ها باید نظارت دائمی و همه جانبه باشد، چون برخی افراد كه در این كمپ ها كار می كنند، گاه برای كنترل اوضاع به زور هم متوسل می شوند و ازآنجاكه فرد بیمار دارای اعتیاد در وضعیت شكننده روحی و جسمانی قرار دارد و فاقد اعتماد به نفس كافی است خود را مستحق آن می داند كه تحقیر شود یا حتی رفتار آزاردهنده برای او عادی است و بنابراین در بازرسی ها هم چیزی اذعان نمی كند؛ درحالیكه رهایی از اعتیاد با حفظ كرامت انسانی و توسعه توانایی های روانی آسان تر میسر می شود.

روش های تهاجمی اعتیاد را درمان نمی كند

رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره فارس نیز در گفت وگو با ایرنا، تاكید كرد كه روش های خشونت بار یا تهاجمی در درمان مشكلات روانی ثمربخش نیست.

دكتر علیرضا فیلی پیشینه رفتارهای خشن برای درمان بیماران روانی را بیش از صد سال قبل در كشورهای اروپایی دانست و گفت كه در كشورهای مشرق زمین، مخصوصاً ایران، هیچگاه چنین برخوردهایی با بیماران روانی تایید نشده؛ گرچه درباره عقب ماندگان ذهنی و بیماران روانی تفكرات سنتی و خرافی وجود داشته است.

او اظهار كرد: افرادی كه دچار اعتیاد می شوند، عموماً با مشكلات شخصیتی دست وپنجه نرم می كنند و وقتی به مواد روی می آورند، مشكلاتشان افزایش می یابد؛ بنابراین آن ها اعتمادبه نفس اندكی دارند و چون روش های مناسب مواجهه با مشكل را بلد نیستند، برای فرار از معضلات به مخدر پناهنده می شوند؛ البته دلیل اعتیاد برخی نیز تفریح و خوشگذرانی است.

به گفته این مقام مسوول، برخوردهای خشن آسیب های بیشتر روانی را در پی دارد و به افزایش قدرت اعتیاد منجر می شود؛ از همین رو هرگز نباید صورت گیرد و حتی باید برای پیشگیری از وقوع چنین رویدادهایی باید تدابیر سختگیرانه ای اندیشید.

فیلی آزار و اذیت معتادان در حال درمان در كمپ قلات را نادرست خواند و اینگونه برخوردها را در شرایط كنونی، زمینه ساز بروز بیماری های جسمی نیز دانست.

اداره تجربی كمپ های ترك اعتیاد نادرست است

او حضور كسانی كه خود، پیش از این، دچار اعتیاد بوده و هم اكنون درمان شده اند، در كمپ ترك اعتیاد الگویی مناسب برای یادگیری مشاهده ای برشمرد و گفت: اینكه فرد مبتلا به اعتیاد، افرادی را پیرامون خود ببیند كه چه بسا تجربه ای بدتر از او را از سر گذرانده اند، بهتر الگویابی می كند و درنتیجه درمان موفق تری خواهد داشت؛ اما اینكه كمپ ترك اعتیاد صرفاً به واسطه تجربه در ترك، در اختیار این افراد باشد، پذیرفتنی نیست؛ چون اشخاص دارای تفاوت های فردی و شخصیتی مختلف اند و درنتیجه ارائه راهكار كلی برای همه راهگشا نخواهد بود.



رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره فارس، با اشاره به اینكه در روش های درمان گروهی مانند NA (معتادان گم نام) كسانی رهبری گروهی را بر عهده می گیرند، افزود: آن ها می توانند با تقویت جنبه های حمایتی و هدایتی، روند درمان را تسهیل بخشند؛ اما قطعاً متخصصان باید به موضوع ترك اعتیاد ورود كنند.

معتادان گم نام، (Narcotics Anonymous) نام انجمنی بین المللی و غیرانتفاعی، متشكل از معتادان در حال بهبودی است كه به صورت مرتب گرد هم می آیند تا به كمك هم پاكی خود را حفظ كنند.

فیلی اعتیاد را واجد آسیب های دنباله داری همچون توهم و هذیان دانست كه حتی پس از ترك نیز فرد به ظاهر بهبودیافته را رها نمی كند و در افرادی كه مواد توهم زا و صنعتی مصرف می كنند، بیشتر است؛ از همین رو به گفته او ضروری است افراد متخصص و متعهد در حوزه ترك اعتیاد مسوولیت كمپ های ترك اعتیاد را بر عهده گیرند تا براساس الگوهای فردی مناسب اقدام به درمان كنند.

نظارت، شرط تاثیرگذاری درمان اعتیاد در كمپ هاست

به باور این روانشناس كمپ های ترك اعتیاد به شرطی می توانند موثر باشند كه تحت نظارت جدی قرار گیرند و جنبه های حمایتی در آن ها به صورت علمی انجام شود.

فیلی معتقد است كه درمان اعتیاد چندوجهی است و ترك مصرف مواد به تنهایی برای درمان كامل كافی نیست؛ چراكه پژوهش ها نشان می دهد بیش از 80 درصد افراد دچار اعتیاد، پس از ترك دوباره به اعتیاد بازمی گردند؛ از همین رو باید عوامل دیگری همچون ایجاد اشتغال، حمایت های عاطفی و روانی، رفع مشكلات اقتصادی، آموزش مهارت های زندگی و مهارت های اجتماعی و پذیرش فرد از سوی خانواده و جامعه نیز صورت پذیرد.

بنا بر تجربه مجید و نیز گفته های رئیس سازمان نظام روانشناسی فارس، حلقه گمشده در موضوع آزار و اذیت در كمپ ترك اعتیاد قلات، نظارت مداوم و همیشگی بر عملكرد حاضران در كمپ و نیز مدیریت مجموعه از سوی افرادی است كه تنها، تجربه ترك مواد داشته اند.

قوانین نظارتی كمپ ها تغییر می كند

مدیركل دفتر امور اجتماعی استانداری فارس در همین باره به ایرنا گفت: اتفاق عجیب و ناگوار در كمپ ترك اعتیاد قلات را سه نفر از همیاران كمپ رقم زدند كه شاید بتوان گفت دچار میل به دگرآزاری بودند.

كیوان نیازی با اشاره به اقدامات صورت گرفته همچون پلمب مركز، تشكیل پرونده قضایی و انتقال بیماران به كمپ های دیگر، از تشدید نظارت ها و افزایش سختگیری ها سخن گفت.

او با عذرخواهی از خانواده آسیب دیدگان، تاكید كرد كه عملكردهای نظارتی با ورود گروه هایی خارج از مجموعه بهزیستی، بیشتر خواهد شد؛ همچنین نظارت و اداره كمپ های ترك اعتیاد به دانش آموختگانی واگذار می شود كه در رشته های مرتبط تحصیل كرده اند.

او بروز این حادثه را حاصل رفتار خارج از چارچوب و قانون شكنانه افرادی دانست كه به گفته او از شعور اجتماعی بی بهره بودند و بدترین و شدیدترین مجازات نیز در انتظار آن هاست.

نیازی نظارت بر همه مجموعه های فعال در حوزه پیشگیری از اعتیاد را امری مهم خواند كه می تواند نقطه قوت یا ضعف آن مجموعه باشد و زحمات كاركنان آن مجموعه را پررنگ یا بی ارزش كند.

اتفاقی كه 24 آذرماه در كمپ قلات شیراز افتاد و فیلم آن كه حاكی از اعمال آزار و شكنجه معتادان است، در دهم بهمن ماه در شبكه های اجتماعی منتشر شد، زخمی كاری به پیكره درمان در كمپ های خصوصی ترك اعتیاد وارد كرد كه پاشنه آشیل آن نظارتی است كه مسوولان می گویند صورت گرفته؛ اما تدابیر اندیشیده شده، اعترافی است بر اینكه بازرسی ها كافی نبوده است.

آنچه هم اكنون اهمیت دارد، ایجاد تغییر در ساختاری است كه می تواند اعتماد به درمان در كمپ های ترك اعتیاد را از بین ببرد؛ از همین رو حضور متخصصان، دگرگونی در ساختارهای مدیریتی و ایجاد زمینه برای سركشی های دائمی در این راستا ضروری می نماید.

برچسب ها
- سازمان نظام روانشناسی و مشاوره
- معتادان متجاهر
- مراكز ترك اعتیاد
- شیراز
- اداره كل بهزیستی استان فارس
- استانداری فارس
- اعتیاد
- ساماندهی معتادان متجاهر
- پیشگیری از اعتیاد
- فارس