طبق جدیدترین آمارهای معتبر منتشر شده، سه میلیارد نفر یعنی بیش از 40 درصد جمعیت جهان از شبكه های اجتماعی آنلاین استفاده می كنند و طبق برخی گزارش ها، ما به طور میانگین هر روز دو ساعت را صرف اشتراك گذاری، لایك، توئیت و به روزرسانی در این پلتفرم ها می كنیم. به این ترتیب، حدود نیم میلیون توئیت و عكس در هر دقیقه بین كاربران ردوبدل می شود. با حضور در فضای مجازی كه نقش عمده ای در زندگی ما ایفا می كند، آیا می توانیم سلامت روانی و همچنین وقت خود را قربانی كنیم؟ در ادامه به یافته های محققان درباره عوارض كمتر شناخته شده استفاده زیاد از شبكه های اجتماعی بر سلامت روحی كاربران می پردازیم.

كاهش اعتمادبه نفس
این روزها شبكه های اجتماعی به خصوص اینستاگرام با فیلترها و زاویه های هوشمندانه توجه مردم را به خود جلب كرده است كه موجب نگرانی اصلی برخی از گروه های تحقیقاتی مرتبط با حوزه روان انسان ها شده است. موسسه اسكوپ بر اساس نظرسنجی از 1500 نفر دریافته كه در فضای مجازی بیش از نیمی از كاربران احساس كمبود می كنند و نیمی از جوانان 18 تا 34 ساله احساس می كنند كه جذاب نیستند. در سال 2018 مطالعات محققان دانشگاه ایالتی پن نشان داد كه مشاهده عكس های سلفی دیگران باعث كاهش اعتمادبه نفس می شود زیرا كاربران خود را با عكس هایی از افرادی كه خوشبخت ترین حالت خود را به رخ می كشند، مقایسه می كنند.
نابودگر آرامش
در سال 2015 میلادی، محققان مركز تحقیقات پیو در واشنگتن دی سی تلاش كردند دریابند كه آیا رسانه های اجتماعی بیشتر موجب آرامش می شوند یا استرس ایجاد می كنند؟ در یك نظرسنجی از 1800 نفر، زنان استرس بیشتری نسبت به مردان داشتند. همچنین مشخص شد كه توئیتر سهم قابل توجهی در این زمینه دارد زیرا باعث افزایش آگاهی مردم از استرس دیگران می شود. به طور كلی، محققان نتیجه گرفتند كه استفاده از شبكه های اجتماعی با سطح نسبتا بالایی از استرس مرتبط است.
ناتوان شدن برای تمركز
محققان به این نتیجه رسیدندكه استفاده از شبكه های اجتماعی احساس بی قراری، نگرانی، بی خوابی و نبود تمركز را به وجود می آورد. مطالعه ای كه در نشریه «كامپیوترها در رفتار انسان» منتشر شده است، نشان می داد افرادی كه از پنج یا تعداد بیشتری از پلتفرم های رسانه اجتماعی استفاده می كنند، بیش از سه برابر افرادی كه از یك تا دو پلتفرم استفاده می كنند، علایم اضطراب عمومی بیشتر و توان تمركز كمتری دارند.
افزایش احساس بی ارزشی و ناامیدی
دو مطالعه كه بیش از 700 دانش آموز در آن شركت كرده بودند، نشان داد كه علایم افسردگی، مانند بی حوصلگی و احساس بی ارزشی و ناامیدی، با حضور زیاد در شبكه های اجتماعی و كیفیت تعاملات آنلاین ارتباط دارد. مطالعه مشابهی كه در سال 2016 با حضور 1700 نفر انجام شد، نشان داد خطر بروز افسردگی و اضطراب در افرادی كه از پلتفرم های شبكه های اجتماعی استفاده كرده اند، سه برابر بیشتر است. به گفته آن ها دلایل این موضوع شامل آزار اینترنتی، تصویری تحریف شده از زندگی دیگران و احساس اتلاف وقت در شبكه های اجتماعی است.
پایین آمدن كیفیت خواب و ابتلا به وسواس فكری
انسان ها در گذشته، شب ها را در تاریكی می گذراندند اما امروزه، تمام روز و شب ما را نور مصنوعی احاطه كرده است. تحقیقات نشان داده است كه این موضوع می تواند از تولید هورمون ملاتونین در بدن كه به داشتن خواب راحت كمك می كند، جلوگیری كند و نور آبی كه توسط صفحه نمایش گوشی های هوشمند و لپ تاپ منتشر می شود، بدترین عامل است. به عبارت دیگر، اگر شب سر خود را روی بالش می گذارید و اینستاگرام یا توئیتر را چك می كنید، به خواب ناآرامی فرو می روید. سال گذشته محققان دانشگاه پیتسبورگ از 1700 جوان 18 تا 30 ساله درباره رسانه های اجتماعی و عادات خواب، سوال كردند. آن ها به ارتباط بین اختلالات خواب و نور آبی پی بردند. افرادی كه زمان بیشتری را در فضای مجازی سپری می كنند، دچار اختلال بی خوابی و وسواس فكری می شوند و مدام تلفن همراه خود را چك می كنند.
افزایش حسادت
در مطالعه ای با حضور 600 بزرگ سال، تقریباً یك سوم آن ها اظهار كردند كه استفاده از شبكه های اجتماعی سبب احساسات منفی در آن ها شده است و علت اصلی آن حسادت است كه با مقایسه زندگی خود با دیگران به وجود می آید و بزرگ ترین عامل آن تماشای عكس های مسافرت دیگران بود. احساس حسادت باعث «مارپیچ حسادت» می شود، یعنی افراد به حسادت واكنش نشان می دهند و در وهله اول سعی می كنند عكس پروفایل خود را شبیه عكسی كنند كه حسادت آن ها را برانگیخته است.
دچار شدن به انزوای اجتماعی
در مطالعه ای كه سال گذشته در مجله پزشكی پیشگیرانه آمریكا منتشر شد، هفت هزار جوان 19 تا 32 ساله بررسی شدند و نشان داد، كسانی كه بیشترین وقت را در شبكه های اجتماعی می گذرانند، دو برابر بیشتر تجربه انزوای اجتماعی دارند. این افراد نمی توانند با دیگران ارتباط برقرار كنند و رابطه های پایداری داشته باشند.
نكته مهم
بر اساس مطالعات، شواهد نشان می دهد كه شبكه های اجتماعی بسته به شرایط زندگی فرد و ویژگی های شخصیتی روی افراد تأثیر متفاوتی می گذارند. همانند بسیاری از وسوسه های دیگر عصر مدرن، استفاده بیش از حد از رسانه های اجتماعی توصیه نمی شود. همچنین اشتباه خواهد بود اگر بگوییم رسانه های اجتماعی كاملاً مخرب هستند زیرا به وضوح مزایای بی شماری را برای زندگی ما به همراه دارند.