تهران - ایرنا - رابطه عاشقانه، رابطه ایی است كه خاطرات شیرینی را می تواند به همراه داشته باشد، خاطراتی كه یادآوری آن نیز بسیار هیجان انگیز است اما همیشه این رابطه عاشقانه دوام ندارد و گاه به شكست منجر می شود.
ادبیات كهن ما مملو از داستان های عاشقانه است داستان هایی كه فرد عاشق در فراق یار نوحه سرایی می كند و از بی وفایی محبوب شكایت دارد.
به بیانی دیگر یكی از سخت ترین و فراگیرترین تجربه های فقدان را می توان ناشی از فروپاشی روابط عاشقانه دانست. به دلیل فراگیر بودن آن در سنین نوجوانی و جوانی از دو نفر از متخصصان حوزه سلامت روان دكتر امید رضائی روانپزشك، فلوشیب بیماری های روان تنی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دكتر معصومه محسنی كبیر روانشناس سلامت، زوج درمانگر و درمانگر تحلیلی توضیحاتی را در این باره جویا شدیم.
ایرنا: آقای دكتر رضایی سوگ عاطفی چیست و چه علایمی دارد؟
دكتر رضایی: نشانگان «ضربه عشق» (love trauma syndrome) درد هیجانی ناشی از تجربه شكست عشقی و فقدان فردی است كه دیگر در زندگی ما حضور ندارد. از دست دادن فرد مورد علاقه یكی از شدیدترین ضربه هایی است كه ممكن است برای افراد جوان رخ دهد و شامل مجموعه ای از علایم ونشانه های شدیدی است كه پس از فروپاشی یك رابطه عاشقانه بروز می كند و عملكرد فرد را در زمینه های متعدد مختل كرده ومدت زیادی ممكن است باقی ماند.
علایم سوگ ناشی از شكست عاطفی شباهت زیادی با علائم سوگ پس از مرگ عزیزان دارد و از لحاظ هیجانی ممكن است حتی بیشتر از سوگ نیز ادراك شود چون فرد مورد علاقه زنده است ولی در زندگی فرد سوگوار حضور ندارد و چه بسا با فرد دیگری رابطه رومانتیك جدیدی را آغاز كرده است.
در دوران سوگ ناشی از مرگ عزیزان هیجان های منفی خشم، غم و اضطراب به شدت افزایش می یابد. فرد دچار گیجی، سردرگمی وناامیدی است. فروپاشی عاطفی نیز با افسردگی، نامیدی، خشم، بی اعتمادی احساس درماندگی، گناه، هراس، ناامیدی، بدبینی، بی قراری، افكار خودكشی و حتی اقدام به خودكشی همراه است. همچنین نشانه های جسمی مانند سردرد و آشفتگی در خواب، كابوس های شبانه، بی اشتهایی یا پرخوری ایجاد می كند.
ایرنا: تجربه شكست عاطفی را در افراد متفاوت می دانید؟
دكتر رضایی: بسته به اینكه فرد از چه روش های مقابله ایی استفاده می كند، چه ویژگی شخصیتی دارد، ارتباطش با خانواده چگونه است و داشتن یا نداشتن منابع حمایتی توان فرد برای مقابله با شكست عاطفی متفاوت است.
اگر فرد قدرت مقابله ضعیفی داشته و نتوانند خود را بخوبی باشرایط موجود تطبیق دهد، ممكن است دچار مشكلاتی مانند افسردگی، اضطراب و استرس شود. به طور كلی فرد شكست خورده اغلب با احساساتی مانند شرم، خشم، افسردگی، اضطراب، حس قربانی شدن ونشانه هایی مشابه آنچه كه در اختلال استرس پس از سانحه مانند بیقراری، اجتناب از روبروشدن با هر نشانه ای كه شكست عشقی را تداعی می كند، مرور مكرر خاطرات و بی حسی عاطفی دیده می شود و حتی در بعضی از موارد ممكن است تا حد نشان دادن نشانه های اسكیزوفرنی هم پیش رود.
سوال: در مورد علت نیاز به درمان در این افراد توضیح دهید.
دكتر رضایی: ضربه عشقی اكنون به عنوان بخشی از موقعیت های روانپزشكی، مانند افسردگی یا اختلال انطباقی در نظر گرفته می شود. این تغییرات هیجانی شدید می تواند توانایی فرد را برای درست اندیشیدن و رفتار كردن مختل كند و هر لحظه امكان دارد آنها كنترل خود را از دست داده و رفتارهای مخربی مانند اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان ها، سوء مصرف الكل و خودكشی یا دیگركشی را نشان دهند بنابراین برای جلوگیری از چنین رفتارهای پر خطر و كم شدن علائم و نشانه های ناتوان كننده این افراد نیاز به كمك های روانپزشكی و روانشناختی دارند و از دارو و روان درمانی برای بهتر شدن حال خود می توانند بهره ببرند.
نشانگان ضربه عشق از دیدگاه روانشناسی چگونه تحلیل می شود؟
دكتر معصومه محسنی كبیر از دیگر ویژگی های روانشناختی شكست عشقی یا نشانگان ضربه عشق را مشابه سوگ می داند و می گوید افرادی كه دچار فروپاشی در رابطه عاشقانه خود می شوند مراحلی مشابه سوگ را طی می كنند. حتی این سوگ ممكن است شدیدتر نیز تجربه شود زیرا معمولا به تنهایی و در سكوت طی می شود و خانواده ها یا بی خبر هستند یا نقش حمایتی ندارند یا از آن بدتر فرد را سرزنش می كنند.
انكار واقعیت اولین واكنش فرد شكست خورده است. قسمت های دردناك رابطه انكار می شود و فقط به قسمت های خوشایند در رابطه پرداخته می شود و از روبرو شدن با هر نشانه ای كه پایان رابطه را تداعی می كند خودداری می كنند. بنابراین باور ندارند كه این رابطه تمام شده و در ذهن خود احتمال بازگشت و ایجاد دوباره رابطه را نوید می دهند. خشم مرحله بعدی است این خشم می تواند معطوف به هر كسی شود از طرف مقابل گرفته تا خود، دنیا و هر كسی كه به شكلی در این اتفاق تاثیر داشته است.
گاهی خشم به تنها كسی كه معطوف نیست معشوق از دست رفته است در واقع فرد خشم به معشوق را سركوب می كند و مایل است او را مبرا از اشتباه بداند. برای فرد سوگوار راحت تر است كه خود را مسئول این شكست بداند و این نشان می دهد كه طرد شدن از جانب معشوق آنقدر دردناك است كه فرد اینگونه برایش راحت تر است كه خود را مقصر بداند. گاه این خشم باعث می شود فرد اقدام به خودكشی كند. اما گاه خشم به طرف مقابل كاملا آشكار است و می تواند اشكال متفاوتی داشته باشد از پرخاشگری كلامی تا صدمه جسمی وبردن آبرو و برانگیختن حسادت می تواند گسترده باشد. مرحله بعد چانه زنی است كه با انكار مرز بسیار باریكی دارد در این مرحله فرد دوباره می خواهد رابطه را شروع كند و ممكن است از هر راهی برای شروع رابطه اقدام كند.
افسردگی مرحله دیگراست و آن زمانی است كه فرد در می یابد رابطه برای همیشه تمام شده است و امیدی برای احیای آن وجود ندارد. غم هیجان پایدار این مرحله است ممكن است فرد گرایش به تنهایی و انزوا پیدا كند و سبك زندگی اش محدود شود و از موقعیت های اجتماعی اجتناب كنند و در نتیجه در روابط اجتماعی و حرفه ای كمتر موفق باشند و مرحله آخر پذیرش است در این مرحله فرد پذیرفته است كه گرچه رابطه به پایان رسیده ولی زندگی همچنان ادامه دارد. هر چند ممكن است گاه گاه به یاد معشوق و خاطراتش بیفتد اما دیگر برایش خیلی آزار دهنده نیست و كم كم فعالیت های اجتماعی و روابط خود را از سر می گیرد.
ایرنا: تفاوت هیجان های تجربه و ابراز شده در شكست عاطفی چگونه است؟
دكتر محسنی كبیر: شاید بتوان گفت عشق از جمله نیازهایی است كه ارضا یا عدم ارضای آن می تواند بر سلامت روان هر دو طرف در یك رابطه تاثیر بگذارد. از نظر روانشناختی فردی كه رابطه را خود قطع كرده با فردی كه رابطه علیرغم میلش پایان یافته ممكن است عواطف و هیجانات گوناگونی را تجربه كه می تواند متفاوت باشد این به معنای آن است كه پایان رابطه در هر صورت آن تجربه ناخوشایندی برای هر دو طرف در یك رابطه عاشقانه است.
فردی كه خود رابطه را تمام كرده است هیجاناتی مثل احساس گناه، عذاب وجدان، دلسوزی و احساس منفی در مورد خود مثل بی معرفتی، بی وفایی، سنگدلی و خشم را تجربه می كند و اما فردی كه رابطه را به اجبار به پایان برده عواطفی مثل تحقیر شدن، طرد شدن، دوست نداشتنی بودن، خشم، تنفر، غم و عشق را تجربه می كند و البته به دلیل تنیده شدن هیجانات متفاوت اینكه دقیقا فرد چه حس هایی را تجربه می كند برایش واضح نیست و فقط شاید غم و عشق را با وضوح بیشتری ادراك كند در واقع پس از جدایی فرد آشفتگی فراوانی را تجربه می كند.
ایرنا: در مورد لزوم درمان توضیح دهید.
دكتر محسنی كبیر: بسته به میزان فراگیری، پایداری علائم ومیزان تخریبی كه این علائم ایجاد می كند شكست عاطفی یا سندرم ضربه عشق می تواند الویت متفاوت برای درمان داشته باشد. به طور مثال فراگیری مرتبط بامرحله افسردگی می تواند به طور فزاینده وآزاردهنده ای در جنبه های مختلف زندگی در افراد دچار این نشانگان دیده شود. پایدار بودن و مقاوم بودن علایم می تواند در موارد حاد روزها و هفته ها و در موارد مزمن ماه ها و حتی سال ها ادامه یابد حتی فرد تا آخر عمر ممكن است هیج رابطه عاطفی دیگر را تجربه نكند.
این علائم اغلب در طول زمان افت و خیز دارند و بیماران پس از یك دوره بهبودی با برگشت شدید علائم روبرو می شوند بنابراین ممكن است از بهبودی كامل ناامید شوند و اینگونه تصور كنند كه هیچ گاه از آن رهایی پیدا نخواهند كرد. میزان تخریب هم بستگی دارد كه تا چه حد فرد در عملكرد اجتماعی یا حرفه ایی خود دچار مشكل شده است. بنابراین اگر نشانگان ضربه عشق فراگیر و پایدار باشد و همچنین عملكرد اجتماعی و حرفه ایی فرد را تخریب كند نیاز هست كه از درمان دارویی و روان درمانی كمك بگیرد.
از: معصومه نیكنام
برچسب ها
- معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده
- مشاوره
- سلامت روان