با شیوع بیماری كرونا و اعلام محدودیت ها، یكی از بخش هایی كه نگرانی برای شیوع بیماری در میان آن ها وجود داشت، مراكز مراقبتی و نگهداری از سالمندان و معلولانی بود كه زیر پوشش بهزیستی فعالیت دارند.

كرونا علاوه بر دغدغه احتمال ابتلای مددجویان و كاركنان، هزینه های این مراكز به ویژه هزینه های بهداشتی و هزینه تمام شده نگهداری از این مددجویان را افزایش داد.

مهندس مصطفی سراج، مدیركل دفتر امور مراكز توانبخشی و مراقبتی سازمان بهزیستی كشور در گفت وگو با ما ضمن اشاره به برخی از چالش های پیش روی این مراكز به چگونگی حل این مشكلات اشاره می كند.

چند مركز بهزیستی در كشور عهده دار خدمات مراقبتی و نگهداری از معلولان و سالمندان هستند و هزینه نگهداری هر مددجو در مراكز نگهداری چقدر است؟

بیش از 900 مركز زیرپوشش بهزیستی مشغول ارائه خدمات مراقبتی و نگهداری از افراد دارای اختلالات روانی، معلولان و سالمندان هستند.

اگر آنچه را ما به عنوان هزینه های تمام شده و هزینه های پرسنلی برآورد كرده ایم در نظر بگیریم هزینه مراقبت از فردی كه در یك مركز شبانه روزی نگهداری می شود ماهیانه 3میلیون و 500 هزارتومان است. اما یارانه ای كه بهزیستی به این مراكز پرداخت می كند، ماهی یك میلیون و 110 هزارتومان برای مراكز درجه یك، یك میلیون و 10 هزارتومان برای مراكز درجه دو و یك میلیون و 560 هزارتومان برای خانه هاست. با توجه به اینكه خانه ها با ظرفیت حداكثر 10 نفر خدمات مراقبتی و نگهداری از سالمندان را ارائه می دهند و تلاش شده تا حدامكان ساختاری شبیه خانه ها را داشته باشند ظرفیت پذیرش آن ها محدود و هزینه هایشان بیشتر از مراكز است.

چه مقدار از هزینه های این مراكز توسط خانواده ها و چقدر توسط كمك های مردمی و افراد نیكوكار و چقدر از محل یارانه دولت به سازمان بهزیستی تأمین می شود؟

علاوه بر یارانه ای كه از محل بودجه دولتی و از طریق سازمان بهزیستی به مراكز مراقبتی و نگهداری از سالمندان و افراد دارای معلولیت و یا بیماران مبتلا به اختلالات روانی پرداخت می شود بخشی از هزینه ها با مشاركت خانواده ها تأمین می شود كه این مبلغ در مراكز درجه یك حدود 710هزارتومان و مراكز درجه دو 665 هزارتومان است. البته بیشتر خانواده ها نمی توانند این هزینه را پرداخت كنند به طوری كه بیش از یك سوم افرادی كه در این 900 مركز شبانه روزی نگهداری می شوند، سرپرست و یا سرپرست مؤثر ندارند و به عبارت دیگر سرپرست آن ها توانایی پرداخت سهم خانواده را ندارد. عملاً یك سوم خانواده ها سهم مشاركت خانواده را ندارند و دو سوم باقیمانده نیز به دلیل شرایط اقتصادی حاكم بر جامعه نمی توانند آن را به طور كامل بپردازند و در واقع مراكز محدودی هستند كه سهم خانواده را به طور كامل دریافت می كنند. این درحالی است كه به دلیل بحران كرونا هزینه های بهداشتی مثل گان، ماسك، دستكش و مواد ضدعفونی كننده نیز به هزینه های تمام شده قبلی اضافه شده و مشكلات اقتصادی این مراكز افزایش یافته است.

مشاركت مردم و نیكوكاران در قالب تأسیس مراكز خیریه ای است كه یكی از اقدامات آن ها تأسیس مراكز نگهداری از افراد دارای اختلالات روانی، معلولان و سالمندان است و مراكزی كه متولی آن ها افراد و شخصیت های حقیقی هستند جلب مشاركت مردم و خیران را ندارند. البته مؤسسه های خیریه نیز چند نوع هستند كه برخی از شخصیت های حقوقی به صورت مؤسسه های حقوقی غیرانتفاعی در این حوزه فعالیت دارند و درواقع نوع مجوزی كه مؤسسه های نگهداری از سالمندان و معلولان دریافت می كنند بسیار متنوع است.

مشاركت های مردمی این مراكز محدود و بیشتر به صورت غیر نقدی است. با این حال با توجه به اینكه بیش از 70 درصد هزینه های این مراكز مربوط به هزینه های پرسنلی است كمك های غیرنقدی تأثیر مستقیم در كاهش هزینه های این مراكز ندارد. به عنوان نمونه مركزی كه از 100 نفر سالمند مراقبت می كند باید دارای سه شیفت پرسنل باشد و برخی سالمندان شرایط خاص دارند و نیازمند مراقبت های تخصصی هستند و هزینه نگهداری آن ها بالاست. به همین دلیل سازمان بهزیستی تأكید دارد هزینه های نگهداری از این قبیل افراد در مراكز شبانه روزی باید واقعی باشد و طبق شرایط افراد برای آن ها یارانه پرداخت شود.

برای حل مشكلات اقتصادی كه به آن اشاره كردید چه اقدامی كرده اید؟

ابتدای سال گذشته با شیوع ویروس كرونا در كشور، سازمان بهزیستی یك برنامه عملیاتی با محوریت سه بخش شامل تغییر ساختار فیزیكی مراكز و متناسب سازی با شرایط شیوع كرونا، سازماندهی نیروی انسانی برای مواجهه با ابتلای كاركنان، انتخاب جایگزین در صورت ابتلای آن ها و همچنین تهیه تجهیزات و امكانات بهداشتی برای تقویت خدمات مراقبتی از مددجویان مبتلا به كرونا به مراكز ابلاغ كرد كه این موضوع هم هزینه هایی را به مراكز تحمیل كرد.

بنابراین مشكلات ناشی از تحریم ها از یك سو و شیوع ویروس كرونا از سوی دیگر موجب افزایش هزینه ها در همه كشور شده است كه مراكز زیرپوشش سازمان بهزیستی نیز از این مشكلات مستثنا نیستند و این افزایش هزینه ها بر مراكز شبانه روزی نگهداری از معلولان و سالمندان فشار دوچندان داشته است. به طوری كه طبق برآورد هزینه ای كه در اردیبهشت و خرداد سال گذشته از این مراكز داشته ایم، مشخص شد شیوع ویروس كرونا موجب افزایش چند برابری هزینه های این مراكز شده است، چون وقتی یك فرد سالمند به كرونا مبتلا می شود باید به صورت جداگانه در یك اتاق نگهداری شود، همچنین افراد جدیدی كه در این مراكز پذیرش می شوند نیز باید به مدت دو هفته قرنطینه و در اتاق جداگانه نگهداری شوند، ضمن آنكه اگر بخش آلوده و تعداد افراد مبتلا افزایش یابد، به همان نسبت هزینه های مراقبتی و نگهداری از مددجویان این مراكز نیز افزایش می یابد.

البته سال گذشته سازمان بهزیستی در چند مرحله كمك های بلاعوض به این مراكز داشته است به طوری كه در یك مرحله به ازای هر پرسنل 500 هزارتومان و در دو مرحله نیز به ازای هر مددجو 500 هزارتومان به مراكز پرداخت شده است، پرداخت تسهیلات بانكی و همچنین ارائه لوازم و كمك های بهداشتی طی چند مرحله به این مراكز بخشی از دیگر اقدامات بهزیستی بوده است.

عمده ترین مشكلاتی كه این روزها كاركنان این مراكز برای خدمت به معلولان و سالمندان با آن مواجه اند چیست؟

معمولاً خانواده ها افرادی را به مراكز شبانه روزی می سپارند كه شرایط خاص و ویژه دارند، امكان مراقبت از آن ها در منزل میسر نیست، بیشترشان سیستم ایمنی ضعیفی دارند و به مراقبت های ویژه و برخی مواقع مراقبت های درمانی نیاز دارند، بنابراین وظیفه كاركنان این مراكز در مقایسه با سایر خدمات دشوارتر است. باوجود دشواری كار این مراكز، درآمد آن ها قابل قبول نیست و عمده مشكلات كاركنان آن ها مشكلات اقتصادی است.

با شیوع ویروس كرونا برخی از مراكز قرنطینه شدند و تردد كاركنان محدود شد، آن ها چندین هفته از خانه و خانواده خود دور بودند و شرایط كاری آن ها سخت تر از شرایط عادی شد. موضوع دوم كه همچنان ادامه دارد، ابتلای برخی از پرسنل به كروناست كه فرد مبتلا باید دو تا سه هفته در خانه قرنطینه شود و این مسئله فشار كار سایر افراد را افزایش می دهد و با توجه به اینكه پایان كرونا مشخص نیست، ضرورت دارد دولت برای ایجاد انگیزه این كاركنان تمهیداتی بیندیشد، چرا كه با طولانی شدن این بحران، مشكلات اقتصادی مراكز و فرسایش پرسنل آن ها افزایش می یابد و باید حمایت های مالی از این مراكز افزایش یابد.

یكی دیگر از مهم ترین مشكلات این مراكز واكسیناسیون كاركنان و مددجویان است. درحالی كه این مراكز در مرحله نخست واكسیناسیون تعریف شده بودند و واكسیناسیون آن ها باید همزمان با سایر پرسنل درمانی انجام می شد، تاكنون 40 درصد افراد مقیم و پرسنل این مراكز واكسن دریافت كردند. امیدوارم سرعت تزریق واكسیناسیون این مراكز از سوی دانشگاه های علوم پزشكی استان ها افزایش پیدا كند تا احتمال ابتلا و فوت ناشی از آن كمتر شود.