تهران-ایرنا-«علی قائدنیا جهرمی»، روانشناس بالینی به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به پیامد های ناشی از تفاوت سبك های زندگی و شكاف نسلی در سال های اخیر، لازم است بحث تاب آوری خانوادگی مورد توجه كارشناسان قرار گرفته و از طریق آموزش به خانواده ها سطح آن ارتقا یابد.

دنیای امروز پر از رویداد های غیرقابل پیش بینی و ناگوار است. از مرگ عزیزان، بلایای طبیعی، بیماری ها تا سایر رویدادهای استرس آور زندگی اجتناب ناپذیرند. بر این اساس زندگی همیشه مطابق با آنچه ما می خواهیم پیش نمی رود و در این میان اكثر ما انسان ها خودمان را با این تغییرات ناخوشایند سازگار می كنیم كه این سازگاری نشانه وجود انعطاف پذیری در انسان هاست. خانواده ها امروز همچنین با توجه به سرعت تغییر سبك های زندگی و مساله شكاف نسلی در معرض خطر هستند و باید به منظور مقابله با مشكلاتشان به طور حتم آموزش هایی ببینند. آموزش هایی كه می تواند تاب آوری خانواده را بالا برده و در نتیجه رویارویی آنها را با مسایل و مشكلات آسانتر سازد. نظر به اهمیت این موضوع در جامعه به عنوان یك راهكار عملی سبب شد، پژوهشگر ایرنا با "علی قائدنیای جهرمی"، روانشناس بالینی و مدیرعامل موسسه كاهش آسیب های اجتماعی رویش به گفت و گو بنشیند. در ادامه مشروح این گفت و گو را می خوانید:

تاب آوری در جامعه

قائدنیای جهرمی پیرامون تاب آوری گفت: تاب آوری معادل واژه Resilience است. در فرهنگ لغت، این كلمه، خاصیت كشسانی، بازگشت پذیری و ارتجاعی معنا شده است. اصطلاح تاب آوری در اصل و ابتدا در متالوژی برای نشان دادن قابلیت مواد برای برگشت به حالت اولیه بعد از كشیده یا فشرده شدن و مقاومت در برابر ضربه یا فشار مداوم استفاده شده است. در طب و روانشناسی نیز نشان دهنده مقاومت جسمانی، بهبودی خودانگیخته و توانایی برقراری مجدد تعادل هیجانی در موقعیت تنش زا است و در واقع به ویژگی­ هایی اشاره دارد كه در سرعت میزان بهبود بعد از رویارویی با تنش مشاركت دارند.

وی ادامه داد: در واقع روانشناسی، تاب آوری را یك توانایی برای غلبه كردن بر مشكلات زندگی و قویتر شدن فرد در نتیجه روبه روشدن با این مشكلات می داند، به طوریكه افراد تاب آور می توانند شرایط بهتری برای زندگی كردن فراهم كنند. آنها مهارت های حل مساله را گسترش می دهند و در برابر استرس مقاومتر هستند.

این روانشناس افزود: برای مشكلات و سختی هایی كه ممكن است در زندگی همه ما وجود داشته باشد، قدرت پیشگویی كننده ای وجود ندارد؛ بلكه این خودمان هستیم كه این قدرت را برای آنان قایل می شویم. در واقع این قدرت از درون خود ما سرچشمه می گیرد و با ویژگی «تاب آوری» ارتباط پیدا می كند.

ویژگی های تاب آوری بالا

جهرمی درباره ویژگی های افرادی كه تاب آوری بالا دارند، گفت: افراد تاب آور فعال تر و هدفمندترند و با علاقه و هیجان زندگی می كنند. آنها قدرت انتخاب دارند و مسوولیت زندگی خود را به عهده می گیرند. آنها وقتی در زندگی با موقعیت های استرس زا رو به رو می شوند آن را نه انكار می كنند و نه با خشونت با آن مواجه می شوند، بلكه می پذیرند.

وی در ادامه توضیح داد: تاب آوری قدرت جایگزینی افكار و روش های تفكر مثبت را به جای تفكر منفی به فرد می دهد و موجب می شود افراد بتوانند هیجان، تعارض و تنش را مدیریت كنند. خبر خوب آن كه این صفت در همه افراد قابل ایجاد، آموزش و ارتقاء است و هر چند بهترین زمان آن دوران كودكی و از طریق حمایت والدین و معلمان و تشویق آنها برای حل مشكلات است اما در بزرگسالی نیز می توان با شناخت و تمرین، انسان سرسخت و تاب آور شد.

پیامد های افزایش تاب آوری در جامعه

این روانشناس بالینی در خصوص پیامد های افزایش تاب آوری در جامعه گفت: ارتقا تاب آوری منجر به رشد افراد در به دست آوردن تفكر و مهارت های خود مدیریتی بهتر و دانش بیشتر می شود. همچنین تاب آوری با روابط حمایتی والدین، همسالان و دیگران و همچنین با باورهای فرهنگی و سنتی به افراد برای مقابله با ضربه های غیر قابل اجتناب زندگی كمك می كند. تاب آوری در انواع رفتارها، افكار و اعمال می تواند آموخته شود و آن را می توان در سرتاسر دوره ی زندگی توسعه داد.

وی افزود: تاب آوری موجب افزایش عاطفه مثبت، عزت نفس و مقابله موفق با تجربیات منفی و همچنین كاهش عاطفه منفی است. از سویی دیگر ویژگی های مثبت اشخاص تاب آور، لذت بردن از چالش، تفسیر مثبت هیجانات منفی و استفاده از راهبردهای انطباقی متناسب با موقعیت است كه این راهبردها باعث می شود فرد با نگاه و دیدگاهی متفاوت به ارزیابی رویدادها و وقایع منفی بپردازد، در نتیجه، ناراحتی و تنیدگی كمتری را تجربه كند و بهتر با آن رویداد كنار آید.

جهرمی گفت: در واقع رفتارهای تاب آورانه به افراد كمك می كند تا بر تجارب منفی چیره شوند و حتی آنها را به تجارب مثبت در خودشان تبدیل كنند. به همین دلیل است كه روان شناسان در مفهوم تاب آوری دو وجه را مهم می دانند. اول اینكه فرد یك حادثه یا رویداد آسیب زا و فشار و سختی را تجربه می كند و دوم اینكه در برابر این حوادث انعطاف پذیر است و برای بازگشت به عملكرد و كاركردهای معمول خود دست به جبران می زند. افراد تاب آور توانایی ترمیم ضربه های روانی وارد شده به آنها و فائق آمدن بر سختی را دارند.

قائدنیا ادامه داد: نكته ای كه باید به آن توجه كرد این است كه درست است تاب آوری به قابلیت تطابق انسان در مواجهه با بلایا یا فشارهای جانكاه، غلبه یافتن و حتی تقویت شدن با آن تجارب اطلاق می شود، اما این خصیصه در كنار توانایی های درونی شخص و مهارت های اجتماعی او و همچنین در تعامل با محیط تقویت می شود، توسعه می یابد و به عنوان یك ویژگی مثبت متبلور می شود. نتیجه اینكه تاب آوری در هر سن و در هر سطحی رخ می دهد و سازه ای شناختی و قابل آموزش است. یعنی تاب آوری پدیده ای ذاتی نیست. بلكه از طریق تمرین، آموزش، یادگیری وتجربه حاصل می شود.

تاب آوری و مساله قتل های خانوادگی

قائدنیای جهرمی در خصوص مساله تاب آوری خانواده ها گفت: یكی از مسایلی كه در مورد بحث تقویت بنیان خانواده مطرح می شود، مساله تاب آوری خانواده است.در تاب آوری خانواده باید پذیرش ها و انعطاف پذیری هایی اتفاق بیفتاد. در سال های اخیر با توجه به تضاد سبك زندگی، شكاف بین نسل ها و بیكاری كرونا و با توجه به بیماری های رایج دیگری از قبیل استرس، افسردگی و اختلالات شخصیتی، لازم است تا تاب آوری خانواده به افراد آموزش داده شود. این بحث در خصوص قتل بابك خرمدین (كارگردان) و سایر مواردی از این قبیل صحت دارد.

وی افزود: مسایلی كه اخیرا در جامعه شاهد آنها هستیم در اكثر خانواده ها پذیرفته شده است. فردی كه مجرد است و در سن 45 سالگی ممكن است رابطه عاطفی با جنس مخالف داشته باشد معمولا در اكثر خانواده ها مشاهده می شود اما ممكن است این نوع ارتباط برای والدین این فرد پذیرفته نباشد. بنابراین چیزی كه باید به آن بپردازیم مساله تاب آوری خانواده و آموزش به آنها برای داشتن انعطاف پذیری است. والدین بپذیرند كه سبك زندگی فرزندانشان اینگونه است و به آن مدل استقلال احترام قایل شوند. نه اینكه والدین آزادی افراطی به فرد بدهند اما باید بپذیرند كه فرزند 47 ساله كه با آنها زندگی می كند بسیار متفاوت از فرزندی 12 یا 13 ساله است. البته ارزیابی هایی كه از خانواده ایشان انجام شده نشان از اختلال شخصیت است. یعنی فردی كه دختر،داماد و پسر خودش را اینگونه به قتل می رساند و هیچ اثری از ناراحتی در آنها دیده نمی شود، نشان از نوعی اختلال شخصیتی است.

وی در پایان صحبت های خود تاكید كرد: ما باید با آموزش تاب آوری به خانواده ها و افراد به آنها بیاموزیم كه چگونه این تضادها و سبك های مختلف زندگی را بپذیرند و با آن كنار بیایند.

برچسب ها
- آسیب های اجتماعی
- سازمان نظام روانشناسی و مشاوره
- آسیب پذیری
- اختصاصی ایرنا
- تاب آوری