سلامت نیوز:طبق گزارش بررسی آماری ویژگی های اجتماعی-اقتصادی زنان سرپرست خانوار و خودسرپرست، در سال 1398 بیش از سه ونیم میلیون خانوار ایرانی، معادل 13/7 درصد كل خانوارهای ایرانی سرپرست زن داشته اند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق ،در این گزارش كه از سوی مركز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و با استناد به آمار سال های 90 تا 98 تهیه شده ، تعداد خانوارهای دارای سرپرست مرد در كل كشور بیش از 22 میلیون خانوار ذكر شده است كه در فاصله زمانی ذكرشده حدود 20/6 درصد افزایش داشته است؛ در حالی كه تعداد خانوارهای زن سرپرست حدود 26/8 افزایش یافته است.

همچنین در سال 98 از بیش از چهار میلیون و 533 هزار خانوار ساكن استان تهران، 12.2درصد یعنی بیش از 554 هزار خانوار دارای سرپرست زن بودند. از این تعداد زنان سرپرست خانوار ساكن در استان تهران، 379 هزار نفر بیوه، 136هزار نفر بی سواد، بیش از 459 هزار نفرشان از لحاظ اقتصادی غیرفعال، هشت هزارو 400 نفر بی كار و فقط هشت هزارو 600 نفر شاغل اند.

از سوی دیگر، طبق اظهارات مسئولان، یك میلیون و 200 هزار زن سرپرست خانوار تحت پوشش كمیته امداد هستند و 250 هزار زن سرپرست خانوار با 581 هزار فرزند تحت پوشش بهزیستی و 30 هزار زن سرپرست خانوار نیازمند، پشت نوبت دریافت مستمری از سازمان بهزیستی مانده اند. شاید به همین دلیل است كه نام زن سرپرست خانوار تداعی كننده زنانی نیازمند است كه برای تأمین معیشت خود و فرزندانشان به حمایت های جدی و مستمر نیاز دارند.

مسئولان مختلف مكررا از افزایش زنان سرپرست خانوار به عنوان معضلی اجتماعی یاد می كنند كه قبل از تبدیل به بحران باید برای آن چاره اندیشی شود؛ اما كاهش تعداد آن دسته از زنان سرپرست خانوار نیازمند كه جزء مستمری بگیران سازمان های حمایتی هستند، نیاز به سیاست گذاری های كلان دارد كه هم اصلاح قوانین را دربر بگیرد و هم اصلاح رویه ها و نگرش هایی را كه زنان را در جایگاه فرودست قرار می دهد و در نتیجه مانع دسترسی آنها به فرصت ها و امكانات موجود برای تأمین معاش و زندگی مستقل می شود.

با اینكه در چند سال اخیر مسئولان سازمان های متولی زنان سرپرست خانوار از «توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» به عنوان اولویتی برای خروج این زنان از چرخه فقر یاد می كنند، آن چیزی كه بیشتر در عمل شاهدش هستیم، مستمری های ناچیزی است كه مسلما كفاف تأمین هزینه های زندگی را هم نمی دهد. طبق اظهارات مدیركل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی كشور، میزان مستمری خانواده های زن سرپرست یك نفره در سال 1399 بالغ بر 172 هزار تومان، دو نفره 287 هزار و 500 تومان، سه نفره 374 هزار تومان، خانوارهای چهار نفره 483 هزار تومان و برای خانوارهای پنج نفره 536 هزار تومان بوده است!

میزان مستمری زنان سرپرست خانوار تحت پوشش كمیته امداد نیز رقمی مشابه است؛ حداقل میزان مستمری در سال 99 برابر با 198 هزار تومان و حداكثر 635 هزار تومان بوده است.این را هم باید در نظر بگیریم كه آمار ذكرشده مربوط به قبل از همه گیری كروناست و از آنجا كه اصطلاح زن سرپرست خانوار برای زنانی به كار می رود كه به دلایل مختلف ازجمله طلاق، فوت شوهر، از كارافتادگی، زندان و بیماری شوهر، مسئولیت تأمین بخشی از هزینه های زندگی یا تمام آن را بر عهده می گیرند، احتمال افزایش تعداد خانوارهای زن سرپرست با فوت یا بیماری شوهر دور از ذهن نیست؛ در عین حال كه به دلیل ورشكستگی و ركود مشاغل بسیاری در دوران كرونا، احتمالا بر تعداد زنان سرپرست خانوار بی كار افزوده شده و كاهش درآمدها و افزایش روزافزون هزینه ها، شرایط زندگی این زنان را بغرنج تر كرده است.

در این میان، یكی از گام های مثبت در حوزه توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، رویكردی است كه در «طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار شهر تهران» در پیش گرفته شده و از اهدای بسته های حمایتی معیشتی و ارائه مهارت آموزی و تمركز بر اشتغال خانگی زنان سرپرست خانوار فراتر رفته است. این لایحه كه با تأخیری حدودا 10ساله تهیه شده بود، در هفدهم فروردین 1400 به تصویب اعضای شورای شهر تهران رسید.

طبق ماده هفت اولین برنامه پنج ساله شهرداری كه در بهمن 1388 ابلاغ شد و تا پایان سال 1393 اعتبار داشت، شهرداری تهران موظف شده بود «با همكاری و هماهنگی كلیه نهادهای دولتی، عمومی و مدنی ذی ربط در چارچوب قوانین و مقررات موضوعه به منظور حمایت از توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، دختران و كودكان در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی و سالمندان نسبت به تهیه و ارائه برنامه مشخص حداكثر ظرف مدت شش ماه از زمان ابلاغ این مصوبه به شورای اسلامی شهر تهران اقدام كند»؛ اما چنین طرحی تهیه نشد.

هرچند مجددا به موضوع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به صورت جسته وگریخته در دیگر برنامه های شهرداری اشاره شده بود؛ از جمله «بند ج ماده 104» برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران (مدت اجرای این برنامه سال 93 تا 97 بوده است) به «گسترش مراكز مهارت آموزی و بازارچه های خوداشتغالی به منظور توانمندسازی زنان آسیب پذیر و زنان سرپرست خانوار» اختصاص دارد و البته تأكید شده است كه «حمایت ها برای یك دوره معین و قابل تعمیم و ارائه به تمام جامعه هدف صورت پذیرد و اثربخشی برنامه ها قابل اندازه گیری باشد».

در نهایت شورای شهر تهران در بند 2 ماده 73 برنامه پنج ساله سوم شهرداری تهران (تاریخ اجرا از 1398 تا 1402) شهرداری را موظف كرد «به منظور اعتلای بنیان خانواده و حمایت از خانواده پایدار در چارچوب قوانین و مقررات با مشاركت نهادهای دولتی و مدنی، لایحه «توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» را تا پایان سال اول برنامه تهیه كند».

این بار لایحه با تأخیری چندماهه آماده شد و به پیشنهاد كمیته اجتماعی شورای شهر تهران، مواردی در آن گنجانده شد تا علاوه بر اشتغال زنان در قالب مراكز توان افزایی كوثر، فضاها و فرصت هایی در اختیار زنان سرپرست خانوار قرار گیرد تا بتوانند با حضور و مشاركت اقتصادی در فضای واقعی شهر (و نه صرفا در فضاهای زنانه یا با انجام مشاغل خانگی در خانه های خودشان) در مسیر توانمندی گام بردارند.در این لایحه شهرداری تهران موظف شده است در بازه زمانی كه اقدام به جلب نیرو می كند، در شرایط یكسان زنان سرپرست خانواری را كه حائز شرایط شغل مد نظرند، استخدام كند.

همچنین حداقل سه درصد از فضاهای فروش در فروشگاه های شهروند، میادین میوه و تره بار و ایستگاه های مترو به زنان سرپرست خانوار تخصیص داده شود تا بتوانند محصولات شان را بدون واسطه به فروش برسانند.هرچند معلوم نیست بعد از انتخابات پیش رو اجرای این لایحه تا چه حد در اولویت شهرداری قرار بگیرد، اما باید توانمندسازی زنان سرپرست خانوار از حد شعار فراتر برود و فضاها و فرصت هایی كه همواره از زنان دریغ شده است، مجددا در اختیارشان گذاشته شود تا وضعیت نابسامان اقتصادی و معیشتی زنان سرپرست خانوار نیازمند، آسیب های بیشتری را برای خود و فرزندانشان و در نهایت برای جامعه به همراه نیاورد.