گزارش

فهیمه طباطبایی- خبر نگار

مركز آمار ایران اعلام كرده است كه میزان ازدواج دختران 10 تا 14سال در 6ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه در سال98، 2درصد رشد داشته؛ این در حالی است كه نهادهای مردمی، تشكل ها، فعالان حقوق زن و كودكان، معاونت زنان ریاست جمهوری و حتی در برخی موارد دادستانی شهرهای مختلف و قوه قضاییه، طی سال های گذشته تلاش هایی برای جلوگیری از كودك همسری كرده اند اما ظاهرا بی فایده بوده و این آمار نه تنها كاهش پیدا نكرده بلكه رشد ملموسی هم در سال اخیر داشته است. دختران و البته پسرانی كه خیلی زود از دنیای بازی، تفریح، درس و مشق به دنیای مسئولیت خانه داری، فرزند آوری، كار و زندگی جدی پرتاب شده و طعم كودكی به كامشان تلخ می شود.
آنچه كه در گزارش مركز آمار ایران آمده، این است كه در بهار و تابستان سال1398، 16هزارو17دختر 10 تا 14سال ازدواج كرده اند كه این آمار در مدت مشابه در سال جاری به 16هزارو381نفر افزایش پیدا كرده است. این مركز، یك آمار مقایسه ای دیگری هم ارائه داده كه مربوط به 2فصل ابتدایی امسال است. در این گزارش آمده كه در سه ماهه اول سال1399، 7هزارو323 ازدواج در بین دختران 10 تا 14سال ثبت شده كه در تابستان به 9هزارو58مورد رسیده كه افزایش 23درصدی كودك همسری را نشان می دهد.
سوی دیگر ازدواج زودهنگام در بین كودكان و نوجوانان، دختران و پسران بین 15 تا 19سال ایستاده اند كه آمار ازدواج در بین آنها نیز رشد داشته و برای فعالان حقوق كودك معنادار شده است. در بهار امسال 36هزار ازدواج بین دختران 15 تا 19ساله ثبت شده كه در تابستان به 44هزار مورد افزایش یافته. برای پسران در این بازه سنی نیز 4هزارو800مورد ازدواج در بهار99 به صورت رسمی ثبت شده كه در تابستان به 5هزارو900 ازدواج هم رسیده است.

وضعیت كودكان در همه ابعاد بحرانی است
اما فعالان حقوق كودك و زنان رشد چشمگیر كودك همسری در 6 ماهه نخست امسال را یك هشدار بزرگ برای جامعه می دانند و می گویند ادامه این روند می تواند سلامت روان و جسم كودكان را به خطر بیندازد.
فرشید یزدانی، مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق كودكان در این باره به همشهری گفت: همواره نهادهای مردمی، فعالان حقوق كودك و فعالان حقوق زنان هشدارهای زیادی را درباره پدیده كودك همسری داده و بارها و بارها مطالعات علمی و پژوهشی خود در این زمینه را در اختیار تصمیم گیران دولتی قرار داده اند اما متأسفانه بخشی از حاكمیت با نگاه آنها نه تنها همراه نمی شود بلكه مخالفت و ممانعت هم می كند به طور نمونه مجلس دهم با جلوگیری ازكودك همسری مخالفت كرد و اجازه نداد كه پیشگیری در این حوزه رخ دهد و باعث شد كه آسیب كودك همسری كه هم از نظر روان شناسی فردی و هم اجتماعی ثابت شده است، رشد پیدا كند. یزدانی زمینه های نامناسب اقتصادی و اجتماعی را دومین عامل افزایش كودك همسری دانست و گفت: امسال با بحث كرونا، فقر و نابرابری تشدید شد كه این دو در افزایش كودك همسری نقش مهمی دارند. متأسفانه نگاه اجتماعی در بحث آسیب های مربوط به كرونا و فشار اقتصادی وجود نداشت و اقدامات چندانی از سوی مسئولان برای كاهش تبعات اجتماعی و روحی كرونا كه به جامعه تحمیل شد، انجام نداده اند. به طور كلی در كشور ما، برنامه ریزان چندان به تبعات تصمیمات سیاسی و اقتصادی كه می گیرند در حوزه اجتماعی توجه ندارند. او به برخی از تبعاتی كه كرونا به كودكان تحمیل كرد، اشاره داشت و گفت: ما این هشدار را داده بودیم كه در دوره كرونا دولت تعریفی برای حوزه كودكان نداشته و این گروه سنی را رها كرده حتی در بحث آموزش كودكان و بازگشایی مدارس كه یك امر مسلم و ابتدایی است هم نتوانستند به یك تصمیم قطعی و درست برسند. حالا خودتان ببینید در سایر حوزه های دیگر چه اتفاقی رخ داده. چون این اعتقاد وجود داشت كه اساسا كودكان از كرونا آسیب نمی بینند پس در تصمیم گیری ها نیازی به لحاظ كردن آنها نیست. همین مسئله باعث شد كار كودكان، ازدواج كودكان، خشونت علیه كودكان، ترك تحصیل و بیماری های روحی و روانی در آنها افزایش ملموسی پیدا كند. ما معتقدیم كه این آمارها نشان دهنده یك بحران در جامعه است و به گسست اجتماعی دامن می زند. مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق كودكان افزود: البته وضعیت كودكان فقط در ازدواج زودهنگام آنها بحرانی نشده است، آمار خودكشی نیز طی 4ماه گذشته در آنها افزایش یافته كه قابل تامل است و مسئولان باید اقدامات جدی برای جلوگیری از تشدید آن انجام دهند. چه تعداد كودك دیگر باید در ایران خودكشی كنند كه مسئولان بفهمند یك بحران در حال رخ دادن است؟

كودك همسری در برخی مدیران طرفدار دارد
یزدانی معتقد است كه بخشی از مسئولان و برنامه ریزان در كشور نه تنها كودك همسری را بد نمی دانند بلكه از آن حمایت می كنند. «نمونه آن سخنان معاون وزیر كار در تلویزیون بود كه اعتقاد قلبی اش را درباره كودك همسری گفت و نشان داد كه از این پدیده حمایت می كنند. متأسفانه وقتی نگاه مردسالارانه حاكم باشد، كودك همسری را به بلوغ جنسی تقلیل می دهد درحالی كه باید به آنها گفت ازدواج یك امر اجتماعی و اقتصادی هم هست و بلوغ ذهنی و عاطفی و اقتصادی هم نیاز دارد. وقتی نگاه امثال معاون وزیر كار یا برخی نمایندگان مجلس به این حوزه حاكم باشد، قوانین و فرهنگ هم سامان نمی یابد و بالطبع شاهد هستیم مردم هم این پدیده را عادی می انگارند و به خاطر مسائل اقتصادی و فرهنگی، كودكانشان را درگیر ازدواج زودهنگام می كنند.»

افزایش طلاق در همین بازه سنی
مركز آمار ایران، اطلاعات مربوط به طلاق در همین بازه سنی را نیز منتشر كرده و آورده كه « تعداد طلاق ثبت شده برای دختران 10 تا 14 ساله از 131 مورد در بهار99 به 188مورد در تابستان99 رسیده است. این آمار برای دختران 15 تا 19ساله با بیش از 40درصد رشد نسبت به بهار99 به 3هزارو760مورد در تابستان99 رسیده است. برای پسران در بازه سنی 15 تا 19ساله از 140مورد طلاق در بهار سال جاری به 165طلاق در تابستان99 رسیده است.»
ثمن قربانی، فعال حقوق كودك در این باره به همشهری گفت: افزایش آمار طلاق در بین كودكان و نوجوانان، خود بیانگر این است كه ازدواج در سن پایین چه آسیب های جدی و غیرقابل جبرانی را به همراه دارد. حامیان كودك همسری همیشه می گویند ازدواج در سن كم، فواید زیادی دارد كه یكی از آنها استحكام نهاد خانواده است. اگر اینطور است پس چرا آمار طلاق در این بازه سنی بالاست؟ از سوی دیگر باید بپذیریم كه هر زمان اقتصاد ما دچار تورم شدید شده و معیشت مردم به مشكل برخورده، شاهد افزایش ازدواج كودكان در دهك های پایین جامعه هستیم. اتفاقی كه در 2 سال اخیر به خصوص در مناطق محروم دیده می شود و دختران زیادی در بازه سنی 10 تا 14سال ازدواج كرده اند.
او ادامه داد: كودك همسری پدیده ای است كه اگر فراگیر شود شاهد جامعه كم سواد و بی سواد هم خواهیم بود چون این پدیده به ترك تحصیل كودكان دامن می زند و جدا شدن از مدرسه یعنی افزایش كم سوادی و افزایش كم سوادی یعنی جامعه ای كه به بلوغ فكری نمی رسد و نمی تواند فرزندانی سالم را تربیت كند و خانواده منسجم و قوی داشته باشد.