آمار تماس با اورژانس های اجتماعی برای موارد كودك آزاری و همسر آزاری افزایش یافته است. اغلب خشونت های خانگی به موارد اعمال زور و تضییع حق از سوی یكی از اعضای خانواده (اغلب مرد) نسبت به دیگر اعضا (اغلب زن و كودك) اطلاق می شود كه در نهایت به ضرب و شتم زن و كودك ختم می شود.

مطابق آماری كه سازمان بهزیستی سال گذشته منتشر كرده است در حدود 90 درصد تماس ها در زمینه همسرآزاری، زنان از آزار خود توسط شوهرانشان گزارش داده اند. براساس اعلام رئیس سازمان پزشكی قانونی، در حوزه كودك آزاری نیز در سال گذشته 2 هزار و 488 پرونده به مراكز این سازمان ارجاع شده و این موارد به نسبت سال قبل 12 و نیم درصد افزایش داشته است.

با افزایش این آمار، كارشناسان به دنبال علت افزایش خشونت خانگی بوده و كرونا را دلیلی بر افزایش این موضوع می دانند، اما عده ای هم این مسئله را ناشی از مسائل فرهنگی دانسته اند.

بهزاد وحیدنیا، مدیركل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی، می گوید كه حدود 60 درصد تماس ها با اورژانس اجتماعی مربوط به مشكلات خانوادگی از جمله مشكلات با همسر، پدر و مادر ها با فرزندان و البته مشكل با خانواده همسر است.

البته محمود علی گو، رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی كشور حضور اجباری خانواده ها در كنار در ایام كرونا را دلیل افزایش خشونت ها دانسته و می گوید كه ما نیاز به آموزش های تاب آوری و سبك زندگی داریم تا این خشونت ها كاهش پیدا كند.

كرونا و افزایش خشونت خانگی

در ماهی كه گذشت آمار كودك آزاری و قتل همسر به شدت بالا رفته است. از همین رو باید ریشه این خشونت را یافت كه آیا تنها نگیزه ناموسی برای آزار همسر كافیست یا قرنطینه خانگی بر اثر مواجه شدن با كرونا علتی براین ماجرا است.

برخی كارشناسان معتقدند كه هر موجی از كرونا كه در كشور آغاز می شود مصادف است با افزایش آمار درگیری های خانوادگی و آزار و اذیت همسران و كودكان كه در نهایت دولت باید برنامه دقیقی در خصوص آموزش خانواده ها برای همزیستی مسالمت آمیز در روز های قرنطینه خانگی داشته باشد.

یاسمن دادور، مسئول كارشناسان صدای یار (اولین خط تلفن كمك فكری به كودكان و نوجوانان)، گفته: «شروع قرنطینه در شرایطی كه مردم چندان آمادگی اش را نداشته اند، موجب مشكلاتی در خانواده ها شده است.»

البته این موضوع تنها به ایران ختم نمی شود، چنانچه كه بار ها نهاد های حقوق بشری وسازمان های بین المللی همچون یونیسف و نهاد زنان سازمان ملل متحد، چندین بار درمورد افزایش خشونت خانگی به ویژه علیه كودكان و زنان در دوران همه گیری كرونا هشدار داده اند.

مارینا هستر، روانپزشك دانشگاه بریستول، می گوید خشونت خانگی زمانی افزایش می یابد كه خانواده ها زمان بیشتری را با هم سپری می كنند؛ مثل تعطیلات كریسمس، مسافرت ها و تابستان.

همچنین آنتونیو گوترش، دبیركل سازمان ملل، خواستار اقدام فوری با افزایش خشونت خانگی شد و در توییتر خود نوشت: «من از همه دولت ها می خواهم كه ایمنی زنان را در اولویت در دوران كرونا قرار دهند.»

بااین حال به بررسی رابطه كرونا و افزایش خشونت خانگی از دیدگاه جامعه شناسان و روانشناسان می پردازیم.

شهلا كاظمی پور، جامعه شناس و مدرس دانشگاه خانه نشینی، سبك زندگی و بالا بودن هزینه های زندگی و معضلات اقتصادی و استرس را احتمالی بر افزایش هسونت دانسته و می گوید در چنین وضعیتی طبیعی است كه بعد از مدتی فشار های مختلف آنچنان بر روی شخص تاثیر می گذارد كه وی را به فردی پرخاشگر و حتی خطرناك بدل می كند. شخصی كه یا به شیوه هایی، چون خودكشی، به خودش آسیب می رساند یا با نزاع های خانوادگی سلامت سایر اعضای خانواده را به خطر می اندازد.

اصغر مهاجری، جامعه شناس سرشناس دیگر اب نگاهی متفاوت به قضه نگاه كرده و معتقد است الان انباشت مشكلات اجتماعی به حدی است كه هر بحرانی مانند كرونا، می تواند پوسته این بادكنك را پاره كند و باعث انفجار آن شود. در واقع بهانه ای است برای سرباز كردن زخم های قدیمی ما؛ وقتیكه هنوز كمتر از 25 درصد اهداف و چشم انداز برنامه 1404 محقق نشده است، معلوم است كه این زخم ها بسیارعمیق است.

اما روانشناسان هم كرونا را مقصر این افزایش آمار دانسته اند. یاسر دادخواه در این رابطه گفته است «اصولا آمار افزایش خشونت های خانوادگی در كشور های مختلف حاكی از كم حوصلگی، كم تحملی، اضطراب و افسرگی، و در نهایت فشار روحی و اقتصادی ناشی از كرونا و قرنطینه است. تحقیقات مختلف نشان داده اند، زمانی كه افراد دچار افسردگی یا تنش های روحی می شوند، غالبا در خانواده نقش مورد انتظار را نشان نمی دهند و دچار پرخاشگری یا انزوا طلبی می شوند.»

خشونت خانگی به كرونا ربط ندارد

از سوی دیگر، برخی تاثیر كرونا بر مشكلات خانواده ها را اندك می دانند. محمود علیگو، رییس اورژانس اجتماعی در خصوص تاثیر كرونا بر افزایش این خشونت خانگی گفته است اینگونه نیست كه كرونا در این خصوص تاثیرگذار باشد البته تاثیر داشته، اما چشمگیر نبوده است.

علیگو می گوید: «قتل های فرزندان یا زنان در ماه های اخیر به شرایط اقتصادی و كرونا ربطی ندارد. چون كرونا، واقعه ای نوپدید است همه اتفاقات و آسیب ها را می خواهیم به آن وصل كنیم درحالیكه اینطور نیست.»

به گفته مدیركل امور آسیب دیدگان سازمان بهزیستی كشور، خشونت های خانگی نیز با قرنطینه خانگی مرتبط نیست؛ اصلا ما در دوران كرونا بسیار كم قرنطینه داشتیم و خیابان ها نیز بسیار شلوغ است؛ خشونت ها ناشی از مسائل فرهنگی است و باید بیش از پیش به آن توجه كرد. متاسفانه حجم فعالیت های فرهنگی كم است.

خشونت های خانگی تاثیرات مخربی روی روند رشد و دوران بلوغ كودكان دارد. گاهی هم استرس و ترس از وضعیت غیرقابل تحمل و تكرار خشونت، ذهن خام و بی تجربه كودك را به سمت خودكشی برای رهایی از موقعیت مذكور سوق می دهد. البته موضوع خودكشی تنها مختص كودكان نبوده و زنان نیز برای فرار از خشونت های خانگی درگیر این مسئله هستند.