تابستان ازراه رسیده است پر كردن اوقات فراغت جوانان برای خانواده به دغدغه و چالش تبدیل شده است چرا كه اوقات فراغت جوانان در جامعه یكی از مهم ترین مسائلی است كه استفاده صحیح از آن در آینده و سونوشت جوانان اهمیت بسیار زیادی دارد. استفاده صحیح از اوقات فراغت بر زندگی فرد و هم بر جامعه تأثیر مثبت خواهد داشت و استفاده نادرست از آن باعث بروز مشكلات و خسارات جبران ناپذیری می شود.در مورد جوانان و نوجوانان استفاده از اوقات فراغت اهمیت زیادی دارد زیرا جوانان قشر آینده سازكشورند و سرنوشت آنها با سرنوشت جامعه گره خورده است. اوقات فراغت در جامعه امروز به دلیل كم شدن ساعات رسمی كار افزایش یافته است و هر فردی، چند ساعت زمان دارد تا از آن طبق نظر و امكانات خود استفاده كند و برای آن برنامه ریزی كند. درهمین زمینه گفتگویی با چند كارشناس صورت گرفته است كه می خوانید:

اوقات فراغت جوانان در جامعه امروزی

بهروز عباسی كارشناس ارشد روانشناسی دراین باره می گوید: نحوه گذران اوقات فراغت دغدغه ای همیشگی در بین جوانان و نوجوانان به دلیل ورود ناگهانی آنان به اجتماع و در نتیجه افزایش احتمال بروز رفتارهای نامتعادل به حساب می آید.نیمی از جمعیت كشورمان جوان هستند كه می توان برای سازندگی كشور با برنامه ریزی صحیح از انرژی های فراوان و متراكم آنها استفاده كرد . بی توجهی به انرژی جوانان می تواند انحرافات و آسیب های اجتماعی را در پی داشته باشد.
وی تاكید می كند: غنی سازی اوقات فراغت را نباید به برنامه های محدودی خلاصه كرد و بسیار پر اهمیت است. پركردن بهینه اوقات فراغت باید در دستور كار مجموعه های فرهنگی مانند مدارس و... باشد .ویژگی بارز اوقات فراغت آزادی انتخاب و نوع فعالیت است؛ اما والدین برای پر كردن اوقات فراغت فرزندشان پس از پایان پایه تحصیلی ، بدون توجه به علایق آنها را در كلاس های درسی، هنری، ورزشی، اردو و غیره ثبت نام می كنند كه این خود باعث عدم استقبال نوجوانان و جوانان می شود.اگر فراغت زیرسلطه و عقیده افراد دیگری غیر از خود جوانان باشد، دیگر فراغت حساب نمی شود.
این روانشناس معتقد است جوان در اوقات فراغت باید خود دست به انتخاب هایی برای پر نمودن آن بزند ، در غیر اینصورت در طول تابستان به علت نبود برنامه برای غنی سازی اوقات بیكاری، آمار بزه و رفتارهای ناهنجار اجتماعی در بین قشر جوان افزایش می یابد .
عباسی گفت:همنشینی با دوستان ناباب به بروز ناهنجاری كمك و باعث می شود كه جوانان قید ادامه تحصیل را بزنند و به دنبال كسب درآمدهای كاذب و نامشروع برای خود باشد بنابراین اوقات فراغتی كه می توانست موجب پیشرفت و ترقی او باشد، موجب تباهی و سقوط او می شود.

عوامل محیطی آسیب های اجتماعی جوانان

ریحانه ستوده مشاوره خانواده می گوید: نخستین نهاد اجتماعی برای برطرف كردن نیازهای ریشه ای و حیاتی انسان خانواده است زیرا همه افراد پس از تولد تحت تأثیر افكار، عقاید و رفتار اعضای خانواده خود قرار دارندپس خانواده اولین نهادی است كه بر روند رفتار تاثیر گذار است. نواقص و كمبودهای خانوادگی بر فرد تاثیر منفی دارد و او را در معرض نامتعادل شدن قرار می دهد.
وی می افزاید: عواملی كه در سازگار شدن و جامعه پذیری نوجوانان و جوانان موثر است ،كیفیت آموزش و موفقیت یا عدم موفقیت در تحصیل و دوره های آموزشی می باشد. دانش آموزمنظم در مدرسه و موفق در مراحل آموزشی ، آسیب پذیری كمتری خواهد داشت.

تاثیر آموزش و پرروش در آسیب های اجتماعی جوانان

ستوده معتقد است، یكی دیگر از عواملی كه موجب آسیب های اجتماعی می شوند معاشرت با دوستان ناباب است . گرایش به دوستان ناباب كه نتیجه آن می تواند روی آوردن به كارهای خلاف باشد به این علت است كه برخی خانواده ها از فرزندان خود غافل شده و زمینه را برای گرایش به دوست ناباب فراهم می كنند . آسیب پذیری نوجوانان بد سرپرست، بی سرپرست و در برخی موارد تك سرپرست بیشتر از سایر نوجوانهاست.
وی بیان كرد: تغییر پایگاه عاطفی از خانواده به سوی همسالان سبب می شود كه این افراد برای پذیرش توسط دوستانشان تن به خواسته های آنها بدهند.فشار همسالان و داشتن دوستان ناباب سبب می شود كه افراد به بزهكاری روی آورند و در این مورد افراد حرف شنوی بیشتری از دوستان خود دارند تا والدینشان.

بحران هویت جوانان

این مشاوره خانواده به چالش بحران هویت جوانان اشاره می كند و می افزاید: نهاد خانواده در گذشته كاركرد موثرتری نسبت به امروز داشت . امروزه متاسفانه زبان گفت وگو و تفاهم بین نوجوانان و والدین ضعیف شده و بین آنها پل ارتباطی به دلیل تفاوت های جدی بین دو نسل قدیم و جدید وجود ندارد.ریشه بحران هویت اجتماعی در جوانان را باید در دوران نوجوانی كه دوران هویت یابی افراد است، جست وجو كرد.
وی تصریح می كند: زمانی كه در دوره بلوغ نوجوانان تغییرات جسمی می كنند، در جست وجوی هویت خود نیز هستند؛ در این زمان باید خانواده و آموزش و پرورش نقش خود را به درستی ایفا كرده و برای هویت بخشی به نوجوان و جوان بستر مناسبی را آماده كنند تا آنها دچار بحران هویت نشوند.

پیشگیری از بحران هویت جوانان

این مشاوره خانواده معتقد است ، یكی از عللی كه باعث ایجاد سرخوردگی و ناكامی در جوانان و نوجوانان شده است و به خشم آنها منجر می شود این است كه فرصت های تحصیلی، اشتغال، ازدواج، امكانات رفاهی و تفریحی به دلیل محدودیت در منابع، ناتوانی در اجرای یك مدیریت فراگیر، نبود توزیع عادلانه و كارآمد به صورت مساوی در اختیار همه جوانان قرار نگرفته و در جامعه نیازهای برخی از جوانان بی پاسخ مانده است. این جوانان كه در اجتماع با این سرخوردگی ها روبرو هستند، برای تخلیه خشم و انرژی های مخرب ناشی از شكست و ناكامی جایی ندارند. جوانی كه نتواند خشم خود را تخلیه كند، مجبوراست آن را به درون خود بریزد.
ستوده با اشاره اینكه از عواملی كه سبب پریشانی و اضطراب فرد شده و در او ایجاد عقده های روانی و تضادهای درونی می كند ، شرایط پرتنش و نامناسب و احساس محرومیت های گوناگون است .بیان می كند: یكی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر شخصیت فرد فرهنگ است زیرا فرد پس از كودكی در مسیر جریانات فرهنگی قرار می گیرد و نفوذ فرهنگ جامعه موجب ایجاد تغییر در شخصیت و ایجاد رفتارهای بهنجار و نابهنجار می شود.نوجوان باید با آداب و سنت های مذهبی و اخلاقی آشنا شود و آنها را بپذیرد.
وی می گوید: از دیگر عواملی كه روحیه افراد را كاهش می دهد و روند اجتماعی شدن آنها را مختل می كند ، تغییرات و تحولات فرهنگی، اجتماعی و پیشرفت فناوری است . اگر یك الگوی انحرافی در سطح جامعه انتشار یابد و فرهنگ جامعه شود، می تواند در وجود افراد جوان، درونی شده و به شكل هنجار درآید. واعتقادات مذهبی و فرهنگ اخلاق مدار در جامعه در سلامت رفتارهای انسان و روابط افراد نقش زیادی دارند و مانع كج روی می شود و وجود فرهنگ مبتذل و غیراخلاقی، عامل مهمی در گمراهی فرد می باشد.

عوامل تاثیر گذار بر شخصیت و رفتار جوانان

این كارشناس و مشاور خانواده سومین نهاد موثر بر رشد شخصیتی افراد رسانه های گروهی می داند و می افزاید: رسانه نقش عمده ای در رساندن آگاهی به نوجوانان دارد .وسایل ارتباط جمعی پیشرفت و توسعه زیادی داشته است ، كه با وجود مزایای بسیار، معایبی نیزدارد .
وی معتقد است رسانه ها با نشان دادن صحنه های قبیح و نامتعارف و تصاویر خشونت آمیز و به تصویر كشیدن ترفندهای مجرمانه در فیلم ها در بازی های رایانه ای مهیج و محرك و مطبوعات، شبكه های تلویزیون و اینترنت بر استفاده كنندگان، خصوصا قشر كم سن و سال و جوان تأثیر منفی گذاشته و گرایش آنها به ارتكاب اعمال ناهنجار را افزایش می دهد.تلویزیون برای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی قادر است شرایطی را برای مخاطبان فراهم كند تا نیازهایشان را دوباره ببینند و درگیر كاری شوند كه از آن همواره فرار می كرده اند. تلویزیون می تواند نگاه جوانان و نوجوانان را به فراغت عوض كند .
اوقات فراغت جوانان و آسیب های اجتماعی
ستوده می گوید: در صورتی كه نوجوانان بعد از تعطیلی كلاس های درسی و فارغ شدن از امتحانات اوقات فراغت بدون برنامه داشته باشند ، موقعیت آسیب زایی برای آنان فراهم می شود .برخی از جوانان و نوجوانان پس از تمام شدن هر پایه تحصیلشان از فضای آموزشی رها می شوند و با فضای برنامه های مفید غیردرسی بیگانه اند.
وی تاكید می كند: ایام فراغت از تحصیل جوانان و نوجوانان باید غنی سازی صورت گیرد تا از وقوع آسیب های اجتماعی جلوگیری شود. به همین جهت باید تفریحات سالم و امكانات لازم برای گذراندن و غنی سازی اوقات فراغت برای نوجوانان و جوانان صورت گیرد .برای تخلیه هیجان و وقت گذرانی گرایش به ارتباطات مجازی بسیار نامناسب است . دنیای واقعی جایی برای تخلیه این هیجانات ندارد.اگر افراد وقت خود را برای روابط مجازی صرف كنند، در محیط كار و خانواده از تعامل آنان با دیگران كاسته می شود. روابط مجازی موجب انحرافات افراد را در برابرآسیب پذیری فردافزایش می دهد. اگر ارتباط تعاملی مستقیم باشد، آسیب های اجتماعی كمتر می شود.

نقش دولت در پركردن اوقات فراغت جوانان

محمد زمانیان مشاوره خانوادهبا بیان اینكه دولت ها با توجه به اختیارات و امكانات وسیع در اختیار دارند در برنامه ریزی برای بهبود گذران اوقات فراغت و غنی تر كردن نحوه گذران اوقات فراغت نقش ویژه ای دارند می گوید: آسیب های اجتماعی در جامعه با افزایش اوقات فراغت برنامه ریزی نشده و تعطیلات غیر هدفمند، افزایش می یابد بنابراین برنامه ریزی برای افزایش بهره وری اوقات فراغت بسیار پر اهمیت است.جوانان از پدران و مادران خود در مورد چگونگی گذران اوقات فراغت، خواست ها ی متفاوت دارند. برخی از والدین این خواسته ها را درك نمی كنند كه این عدم درك ناشی از تفاوت های سنی و مقتضیات آن است.
وی تاكید می كند: جوانان به غیر از داشتن نیازهای زیستی اولیه، ثانویه ای مانند احتیاج به محبت، نیاز به معناجویی برای زندگی، نیاز به تعلق خاطر به گروه جمع متجانس با خود، نیاز به امنیت، نیاز به احساس ارزشمندی و موفقیت، نیاز به نوآوری، نیاز به همدلی و همدردی، نیاز به احساس كمال و تعالی و پیشرفت، نیاز به پذیرفته شدن توسط گروه هم سن و سال و نیاز به شناخت ارزش های اخلاقی دارند كه آنها را در شرایط روانی، رفتاری، فكری، تصوری و عاطفی خاصی قرار می دهد.
این مشاوره خانواده بیان كرد: گاهی ممكن است جوانان تحت فشار كشش های درونی قرار گیرند نتواند خود را كنترل كنند و به سوی رفتارهای ناهنجار و آسیب های اجتماعی كشیده شوند.بنابراین لازم است تقویت بازدارندگی درونی با برنامه هایی مانند تقویت تصویرسازی مثبت از خویش، بیداركردن وجدان های آگاه و نشان دادن راه های صحیح برای رسیدن به هدف انجام شود.برای ارتقای اجتماعی جوانان توجه به عوامل ساختاری بیرونی ، پیوستگی جوانان با مدرسه، خانواده و جامعه لازم است.