لیلا ماهر روانشناس و عضو رسمی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ایران در گفت وگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره تشخیص اختلال ADHD یا بیش فعالی گفت: اختلال بیش فعالی تا بزرگسالی می تواند ماندگار باشد و آسیب های زیادی به عملكرد تحصیلی، شغلی، اجتماعی، جنسی و بسیاری كاركرد دیگر بگذارد. بنابراین هر چه زودتر این اختلال تشخیص داده شود، بهتراست.

وی افزود: در حال حاضر میانگین سن تشخیص اختلال ADHD (بیش فعالی) حدود 6 سال و در موارد حاد تر، حدود 4 و نیم سالگی است.

این روانشناس تصریح كرد: اختلال بیش فعالی 70 تا 80 درصد از شرایط ژنتیكی نشات می گیرد، بنابراین ژنتیك حرف اول را در اختلال بیش فعالی می زند. براساس گفته دكتر میلر و همكارانش از دانشگاه كالیفرنیا، اگر ژن آن قدر تاثیرگذار باشد، قطعا با بررسی علائم این اختلال در والدین و تطبیق آن با خصوصیات نوزاد می توان این اختلال را زیر 1 سالگی تشخیص داد. این تیم تحقیق، با بررسی بسیاری از نوزادان متوجه شد، در صورت وجود سابقه خانوادگی بیش فعالی و نقص توجه در خانواده درجه اول (پدر، مادر، خواهر و برادر) ابتلا به این اختلال در نوزاد بالا است.

خصوصیات كودكان بیش فعال

ماهر درباره اولین خصوصیت كودكان بیش فعال گفت: از علائم بیش فعالی در كودكان این است كه خیلی زود حواس نوزاد پرت می شود و به یك موضوع خاص توجه ندارد و با كمی تمركز زود خسته می شود.

این روانشناس درباره یكی از خصوصیات دیگر بیش فعالی گفت: كودك نمی تواند یك جا بند شود، مدام بی قرار است و دوست دارد از آغوش مادرش رها شود.

وی گفت: كودك رفتارهای پیش بینی نشده زیادی دارد و با سماجت خاصی مدام می خواهد اشیای اطرافش را تصاحب كند. این كار كودك می تواند خیلی خطرناك باشد.

سه مدل متفاوت اختلال بیش فعالی و نقص توجه در كودكان

ماهر نوع اول اخلال در كودكان را نقص توجه دانست و گفت: این گروه عمدتا خیلی زود از خواندن و نوشتن یا هر فعالیتی كه نیاز به توجه و تمركز دارد خسته و كلافه می شوند و موقع نشستن و انجام دادن تكالیف مدام این پا و آن پا می كنند و تكان می خورند.

وی ادامه داد: كودكان، فعالیت های عملی و حركتی را به فعالیت هایی كه نیاز به توجه و تمركز دارد، ترجیح می دهند. انجام بازی هایی مثل پازل برای آن ها سخت و بیشتر به بازی هایی مثل لگو علاقه دارند. به تنهایی و به صورت خودكار تكالیفشان را انجام نمی دهند و معمولا نیاز است كه خانواده به آن ها ساختار دهند و مدیریتشان كند. دركی از زمان ندارند، دقیقه نودی هستند. كارهایشان را نصفه رها می كنند و سر كلاس معمولا حوصلشان زود سر می رود و خسته می شوند.

این روانشناس افزود: این افراد چند دقیقه اول را با معلم همراه هستند و بعد به خیالپردازی می پردازند و یا با یك چیزی بازی می كنند، یا با كنار دستیشان پرحرفی می كنند. این افراد با كوچكترین محركی، حواسشان از كاری كه درحال انجام آن هستند، پرت می شود.

وی تاكید كرد: معلم ها اصولا شكایتشان از این گونه افراد این است كه خیلی بی دقت و حواس پرت هستند، در دیكته یك سری اشتباهاتی مثل حرف جا انداختن، نذاشتن نقطه یا دندونه و ... دارند، معمولا دست خط بدی دارند، زیرا فقط می خواهند هول هولكی بنویسند كه كار تمام شود. در عین حال خیلی باهوش هستند و مطالب را زود یاد می گیرند و به همین خاطر تكرار مطالب از طرف معلم آن ها را خسته می كند. معمولا این افراد شلخته و بی نظم هستند و وسایلشان را زیاد جا می گذارند و یا گم می كنند.

ماهر درباره نوع دوم افرادی كه پیش فعالن هستند، گفت: این افراد معمولا جنب و جوش زیادی دارند، یك جا نمی مانند و آرام و قرار ندارند، انگار به یك موتور در حال حركت وصل هستند. مقاوت بالایی در مقابل خوابیدن دارند و دوست دارند شب ها بیدار بمانند. از در و دیوار بالا می روند، آسیب های فیزیكی و زخم و كبودی زیادی بخاطر همین جنب و جوش روی دست و پاهایشان است.

وی خاطرنشان كرد: آستانه تحمل این افراد پایین و رعایت نوبت یا ایستادن در صف خیلی برایشان سخت است. پر حرف هستند و مدام وسط حرف دیگران می پرند و نمی گذارند طرف مقابل حرفش را تمام كند. این افراد در مهارت های اجتماعی تمایل دارند در بین همسالانشان رئیس یا رهبر باشند.

ماهر گفت: نوع سوم، تركیب نقص توجه و بیش فعالی است. این نوع علائمی كه دربالا ذكر شد را شامل می شود و بیشتر افرادی كه ADHD دارند جزو این دسته هستند.

بیشتر بخوانید

- آسیب های بیش فعالی در بزرگسالان
- چند راهكار برای درمان بیش فعالی كودكان این روانشناس افزود: بچه هایی كه در دوران كودكی تشخیص ADHD در موردشان داده می شود، در دوران نوزادی هم علائمی مانند وزن پایین در زمان تولد، بد غذا و بد خواب بودن را داشتند به این معنی كه با تغییرات، دیر سازگار می شدند. معمولا قبل از 12 ماهگی راه می افتند و مدت سینه خیز رفتن و چهار دست و پا راه رفتنشان خیلی كوتاه است. به لحاظ گفتاری هم جلوتر از بقیه كودكان هستند و در یك سالگی می توانند جمله گویند.

ماهر گفت: اختلال بیش فعالی و نقص توجه، رابطه بسیار تنگاتنگی با اختلالات جدی روانپزشكی، خشونت، ترك تحصیل، اعتیاد، سوء مصرف مواد و الكل، اختلالات یادگیری و كلی مشكل دیگر را به همراه دارند؛ بنابراین بسیار تاكید می شود كه نسبت به وجود این اختلال در خود یا فرزندانتان یقین حاصل كنید. با یك تست ساده و یا با یك ویزیت روانپزشكی وجود این این اختلال را می توان تشخیص داد و برای درمانش اقدام كرد.

بیشتر بخوانید

- هشدار به والدین؛ داد زدن سر كودكان «بیش فعال» ممنوع!