در نشست هم اندیشی " رصدخانه اجتماعی كووید 19 با دانشگاه های علوم پزشكی كشور "؛

رئیس رصدخانه اجتماعی كووید 19، ضرورت جایگاه و رسالت این نهاد تخصصی در نظام سلامت را تبیین كرد

رئیس رصدخانه اجتماعی كووید 19 در نشست هم اندیشی " رصدخانه اجتماعی كووید 19 با دانشگاه های علوم پزشكی كشور " كه با حضور دبیر كمیته علمی ستاد ملی كرونا كشور، روسای برخی دانشگاه های علوم پزشكی كشور یا نمایندگان آنان، اعضای هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و مسئولان رصدخانه اجتماعی كووید 19 بصورت مجازی برگزار شد، ضرورت جایگاه رصدخانه اجتماعی كووید 19 و رسالت آن در نظام سلامت كشور را تبیین كرد.

به گزارش خبرنگار وبدای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، دكتر حمیدرضا خانكه پیش از ورود به مبحث اصلی سخنرانی خود، با مروری بر روند شیوع كووید 19 از بدو ورود به كشور تا كنون و مسایل پیرامون آن، گفت: از 30 بهمن ماه سال 1398، برای اولین بار كرونا در ایران و در شهر قم شناسایی و تائید شد، و بسرعت گسترش پیدا كرد و وزارت بهداشت، مدیریت بیماری را بعهده گرفت و سازمان های دیگر هم كمك كردند، و برغم توفیقات خوبی كه در حوزه مدیكال، تولید دارو و واكسن داشتیم، متاسفانه شاهد چهار موج از شیوع بیماری بودیم كه طی روزهای اخیر نیز موج پنجم آن آغاز شده است.

وی افزود: در ابتدا، بیماری از پیچیدگی خاصی در سراسر دنیا برخوردار بود، بطوری كه ماهیت ویروس و جهش های آن زیاد مشخص نبود و درمان مشخصی برای آن ارائه نمی شد، ضمن آنكه مدیریت كووید در همه كشورهای دنیا، با مشكلاتی روبه رو بود كه شاید به دلیل توجه كمتر به ابعاد دیگری غیر از مدیكال بود.

وی تصریح كرد كه با شیوع كووید، سرعت گسترش، رعایت نكات بهداشتی و پذیرش محدودیت ها از سوی مردم، و سیاست های ملی در كشورهای مختلف، متفاوت بود. همراهی مردم متفاوت است و بحث گروه های آسیب پذیر و افراد كم برخوردار مطرح شد، و برغم اینكه در اوایل پاندمی، همه فكر می كردند كه كرونا به عدالت به همه آسیب می رساند، بعد متوجه شدیم كه افراد متفاوت، تاثیر متفاوت می گیرند.

رئیس رصدخانه اجتماعی كووید 19 افزود: با توجه به اینكه گاها مردم به دلایل مختلف، نسبت به توصیه های ستاد ملی كرونا مقاومت نشان می دادند و مدیریت بیماری را با مشكل روبه رو می كردند، این ضرورت به مقام عالی وزارت بهداشت پیشنهاد داده شد تا ابعاد اجتماعی كووید مورد بررسی و راهكارهای لازم برای آن پیش بینی شود، تا اینكه به دستور وزیرمحترم بهداشت، رصدخانه اجتماعی كووید 19 از اسفندماه 1399 فعال شد و هدف آن، " پرداختن به جنبه های اجتماعی ناشی از شیوع بیماری كرونا است كه كمتر مورد توجه قرار گرفته بود".

رئیس دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی ادامه داد: این دانشگاه با سبقه ای كه در حوزه سلامت اجتماعی دارد و حدود 30 سال در حوزه اجتماعی مطالعه كرده و با توجه به رسالت و مرجعیتی كه در حوزه های سلامت اجتماعی و توانبخشی دارد، برای اینكار انتخاب شد و سابقه 30 ساله این دانشگاه در حوزه سلامت اجتماعی اجازه داد تا بتواند ورود بهتری به این حوزه داشته باشد. هرچند كه دانشگاه های مختلف در سطح كشور دارای دپارتمان های سلامت اجتماعی و طب اجتماعی هستند، و مراكز مربوط به عوامل اجتماعی موثر بر سلامت هم در كشور فعالیت می كنند، اما سبقه 30 ساله دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و مطالعات متعددی كه از ابتدای شیوع كووید انجام داده بود، این اولویت را به این دانشگاه داد تا مرجعیت این حوزه را بعهده بگیرد و با مشاركت همكاران دیگر بتواند این كار را به سرانجام برساند.

وی سپس گزارشی از عملكرد رصدخانه اجتماعی كووید 19 طی چند ماه گذشته كه از تاسیس آن می گذرد و برنامه هایی كه در پیش دارد، ارائه داد.

دكتر خانكه اظهار داشت: وقتی صحبت از رصدخانه می كنیم، یعنی مجموعه ای كه وظیفه دارد تا دیده بانی كند و اطلاعات مورد نظر مرجع خود را جمع آوری كرده و در تصمیم سازی و تصمیم گیری كمك كند. ما معتقد بودیم كه بسیاری از تصمیمات ستاد ملی كرونا با كم توجهی به ابعادی غیر از سلامت گرفته می شد و ابعاد اجتماعی كمتر مورد توجه بود مثلا حمایت از گروه های آسیب پذیر را نداشتیم، لذا باید رصدخانه شكل می گرفت تا شاخص های مرتبط با سلامت اجتماعی رصد شده و این شاخص ها را به گفتمان های سیاسی تبدیل كرده و در اختیار برنامه ریزان و سیاستگذاران قرار بدهد تا تصمیمات منطقی تری گرفته شود. این نقطه ضعف در خیلی از كشورهای دنیا و در كشور ما هم بود و با این منطق، رصدخانه اجتماعی كووید 19 شكل گرفت.

وی درمورد مفهوم " سلامت اجتماعی " گفت: ما از سه بعد به سلامت اجتماعی نگاه می كنیم، 1- بعد فردی این حوزه است كه بخشی از سلامت فرد را در بر می گیرد، 2- نگاهی است كه جامعه را مورد مخاطب قرار می دهد و واحد سلامت اجتماعی را جامعه می داند. جامعه ای كه می تواند سلامت داشته باشد، جامعه ای كه می تواند سلامت را تامین كند و یا سلامت را به مخاطره بیاندازد، و شاخص هایی وجود دارند كه می توانند جامعه را برخوردار سلامت كنند، مانند " اعتماد اجتماعی، مشاركت، درآمد، و... "، 3- نگاه سوم، از بعد مولفه های اجتماعی تاثیرگذار بر سلامت است، كه قاعدتا این مولفه ها، شرایطی را بوجود می آورند كه ما در این شرایط متولد می شویم، زندگی كرده، تحصیل می كنیم، پیرشده و فوت می كنیم و اگر این مولفه ها توزیع نابرابر داشته باشند، طبقات اجتماعی را ایجاد می كنند و شكل گیری طبقات اجتماعی، شروعی است برای متاثر شدن از پیامدهای عوامل تاثیرگذار بر سلامت. و ما نیز در رصدخانه با همین نگاه سوم، به موضوع ورود پیدا كردیم، كه البته نگرش های دیگر هم مد نظر قرار دادیم.

وی كه عضو كمیته علمی ستاد ملی كرونا نیز می باشد، با اشاره به آمار 184 میلیون مبتلای كرونا در دنیا و تعداد 4 میلیون بیمار كرونایی كه در جهان فوت كردند، و آمار سه میلیون و 250 هزار مبتلا در ایران كه حدود 85 هزار تن از آنان فوت شده اند، گفت كه شواهد علمی نشان می دهند، موج پنجم در كشورمان آغاز شده و باید آمادگی مقابله با این موج و شیوع ویروس هندی كه با قدرت بالا منتشر می شود، داشته باشیم.

دكتر خانكه افزود: قبلا به ازای هر صدنفرمورد مثبت، 8 تن فوت می شدند كه رقم بالایی بود، و آنهم به دلیل تحریم ها كه كیت های تشخیصی را با كمبود مواجه كرده بود و یا وسایل حفاظتی به اندازه كافی نداشتیم، ولی الان این رقم كاهش پیدا كرده و آنهم به دلیل افزایش تست، تولید وسایل بهداشتی و حفاظتی و در دسترس بودن آن در كشور است، ضمن اینكه تولید و تزریق واكسن نیز در كشور راه افتاده است .

وی تصریح كرد كه مطالعه ای طراحی شده تا سیاست های ملی را ارزیابی كنیم، مثلا اعمال محدودیت ها و پذیرش آن از سوی مردم نیز روند منطقی ندارد و نیاز دارد تا مورد مطالعه قرار بگیرد.

وی همچنین گفت: تمام دنیا به فواصل مختلف، به ابعاد اجتماعی كووید پرداختند چون مدیریت سلامت نیازمند نگاه همه جانبه و توجه به ابعاد مختلف است، ولی چه بسا كه بسیاری از عوامل موثر بر سلامت، در حوزه اختیارات نظام سلامت نیست، بلكه در خارج از نظام سلامت است و بنظر می آید كه تمركز بعد اجتماعی، تاكید بر همكاری دستگاه های مختلف دارد، نه فقط نظام سلامت.

رئیس رصدخانه اجتماعی كووید 19 افزود: نظام سلامت در صف اول مقابله با كرونا، تلاش می كند ولی اگر دستگاه های دیگر با نظام سلامت، همسو و همراه نباشند، شرایطی مانند سفرهای نوروزی و تجمع مردم در اماكن زیارتی و تفریحی در داخل و خارج از كشور و بی توجهی به توصیه های علمی نظام سلامت پیش می آید و مشكلات زیادی ایجاد می كند.

دكتر خانكه با نشان دادن اسلاید، به انجام مطالعات زیادی در كشورهای دیگر همچون استرالیا، كانادا، ایرلند، كنیا، انگلیس و اسپانیا اشاره كرد كه تاثیر عوامل اجتماعی بر شیوع و مدیریت كووید و تاثیر كووید بر سلامت اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته است و در این خصوص گفت: بنظر می آید كه هیچ پدیده ای نتوانسته مانند كووید، جامعه علمی دنیا را به خود جلب كند، بویژه جامعه علمی حوزه سلامت متمركز بر كووید و تاثیرات آن است و تغییر و تحولات این حوزه نیز بسیار چشمگیر است.

وی افزود: مطالعه ای نیز در كشور خودمان و توسط پژوهشكده آمار ایران انجام شده كه در زمستان 1399 منتشر شده است و از نظر بیماری، میزان شیوع و فوت آن در سنین مختلف، تاثیر كووید بر وضعیت تحصیلی كودكان بالای 6 سال، بر ازدواج و فرزندآوری، فعالیت های اقتصادی افراد 18 سال به بالا و وضعیت سلامت روان افراد 18 سال به بالا توسط این پژوهشكده مورد مطالعه قرار گرفته است.

وی سپس به مطالعات در دست اجرای رصدخانه اجتماعی كووید 19 اشاره كرد و گفت: میزان ابتلا در جامعه شهری و روستایی و همچنین علل ابتلای پائین جامعه روستایی ، تاثیر كووید بر وضعیت تحصیلی كودكان شش ساله به بالا كه میزان بازمانده از تحصیل این جمعیت در مناطق شهری 9/2 درصد و در مناطق روستایی 9/4 درصد می باشد، در برنامه مطالعاتی رصدخانه قرار دارند ، ضمن آنكه مشكلاتی هم در آموزش غیرحضوری وجود دارد كه ما در دانشگاه ها تجربه كردیم و در مراكز دیگر هم مشاهده شده كه باید مورد بررسی دقیق قرار بگیرد.

وی افزود: بررسی های اولیه نشان می دهند كه كمبود لب تاپ در 57 درصد جامعه روستایی و 45 درصد جامعه شهری، وجود داشته و در كل 57 درصد جامعه با كمبود لب تاپ و گوشی هوشمند روبه رو بوده است، و یا عدم دسترسی به اینترنت و سرعت مناسب اینترنت، عوامل تاثیرگذار بر آموزش مجازی هستند كه باید مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرند.

وی همچنین گفت: در كل 23 درصد جمعیت بالای 18 سال كشور، شغلشان را در اثر شیوع كرونا، از دست دادند، و هرچند كه در كشور ما تعریف استانداردی از اشتغال وجود ندارد، ولی بهرحال اشتغال در كشور ما آسیب دیده و درآمد هم كاهش پیدا كرده است و البته باید روی این موضوعات مطالعات دقیق تری صورت بگیرد، چرا كه اعمال محدودیت ها و میزان پذیرش آن از سوی مردم شاید براساس اجبار بوده و نیازهای اولیه آنان وابسته به این موضوع باشد.

وی در بخش دیگری از سخنانش به اقداماتی كه رصدخانه طی ماه های اخیر انجام داده، اشاره كرد و گفت: با ابلاغ مقام عالی وزارت بهداشت در اواخر اسفندماه سال گذشته (99) و تاسیس رصدخانه اجتماعی كووید 19، اولین نشست هم اندیشی در فروردین ماه برگزار شد و چهار ماموریت رصدخانه پیگیری شد، ضمن آنكه تاكید می كنیم، رصدخانه وظیفه هماهنگی نخبگان كشور در حوزه سلامت اجتماعی را بعهده دارد تا فعالیت آنان در نهایت، به تصمیم گیری دقیق تر نزد سیاستگذاران بیانجامد.

دكتر خانكه افزود: براساس چهار وظیفه ابلاغی مقام عالی وزارت، نقشه راه تدوین شد، و با برگزاری نشست خبری و تبیین اهداف رصدخانه، كارگروه های تخصصی تشكیل شد و مشكلات بصورت ارگونومی تبیین شد، چارت رصدخانه با مشورت نخبگان و مسئولان این حوزه طراحی و مسئولان هر بخش مشخص شدند.

وی ادامه داد: تعیین شاخص ها و اندازه گیری شاخص ها در حوزه های تخصصی به كارگروه های تخصصی رصدخانه سپرده شد تا رصدخانه بوسیله آن دیده بانی داشته باشد. و همزمان، مطالعاتی در حوزه ماموریت های رصدخانه طراحی شد تا با تولید اطلاعات و تحلیل های علمی و اجرایی، و با ارائه آنها به برنامه ریزان و سیاستگذاران، به خلاصه های سیاستی و تغییر در سیاست ها برسیم.

رئیس رصدخانه اجتماعی كووید 19 در خصوص مطالعاتی كه تاكنون انجام شده، اظهار داشت: مطالعه عوامل تاثیرگذار كووید بر وضعیت معلولان و وضعیت سازمان های مردم نهاد در دوران كرونا، اجرای برنامه واكسیناسیون، عوامل موثر بر آن و میزان پذیرش آن در شهر تهران انجام شده و گزارش آن ها برای وزیر محترم بهداشت و مراجع ذیصلاح ارسال شده است، ضمن آنكه مطالعه مربوط به واكسیناسیون، در سطح كشور هم انجام خواهد شد تا عوامل تاثیرگذار در میزان پذیرش مردم مشخص ، و با ارائه نتایج آنها، در افزایش این پذیرش نقش داشته باشد.

دكتر خانكه، افزود: درس آموخته های كووید از اسفند 99 و مطالعات طولی با رویكرد مطالعه كیفی در حال انجام است و نتایج اولیه آن به مراجع ذیصلاح اعلام شده است و همچنان نیز این مطالعه ادامه دارد.

بگفته وی، بررسی كووید بر مشاركت افراد در فعالیت های روزانه، توسط گروه كاردرمانی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و سندرم جایگاه كووید 19 كه جنبه های اجتماعی آن تحلیل می شود، توسط گروه رفاه اجتماعی این دانشگاه انجام شده، ضمن آنكه كوهورتی طراحی شده تا پیامدهای اجتماعی كووید را در سطح كشور و با كمك چند دانشگاه دیگر مورد بررسی قرار بدهد.

وی افزود: بررسی عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی مرتبط با كودكان، تبعیت از قرنطینه كووید 19 كه در 31 استان انجام می شود، بررسی درك عمومی از اقدامات دولت، ارزیابی سیاست های ملی ، و بررسی تاثیرات بار اقتصادی كووید بر كودكان با میانجیگری سلامت روان، از دیگر مطالعات در دست اجرای رصدخانه می باشند.

رئیس رصدخانه اجتماعی كووید 19 همچنین مرور كوتاهی بر فعالیت های تدریجی رصدخانه طی سه ماه اخیر داشت كه تهیه، رونمایی و انتشار كتاب " مدیریت جامع خطر، رخدادهای بیولوژیك در نظام سلامت با تاكید بر كووید 19 "، برگزاری وبینارهای متعدد با شركت متخصصان دانشگاه های داخل كشور و برگزاری وبیناری با متخصصان دانشگاه های لهستان و آلمان با هدف جلب مشاركت نخبگان بین المللی، انتشار گزاره برگ های مختلف در حوزه واكسیناسیون و موضوعات دیگر و انتشار پیام های هفتگی كه بازخورد بسیار خوبی از سوی اكثر مدیران داشت "، از جمله فعالیت های سه ماه اخیر رصدخانه بود.

دكتر خانكه در پایان سخنانش، اشاره ای به برنامه های پیش روی رصدخانه داشت و گفت: در پی تشكیل كمیته كشوری رصدخانه با ابلاغ مستقیم وزیر محترم بهداشت هستیم تا این كمیته را بعنوان مرجع سیاستگذاری رصدخانه فعال كنیم، برگزاری نشست های تخصصی و سلسله وبینارهایی در حوزه سلامت اجتماعی برنامه ریزی شده كه امیدواریم با مشاركت اعضای هیات علمی دانشگاه های سراسر كشور به اجرا گذاشته شوند، چرا كه معتقدیم رصدخانه اجتماعی كووید 19 نقش هماهنگ كننده مراكز علمی و دانشگاه ها در حوزه سلامت اجتماعی را بعهده دارد.

گفتنی است؛ نشست هم اندیشی " رصدخانه اجتماعی كووید 19 با دانشگاه های علوم پزشكی كشور " روز سه شنبه، با حضور دكتر عابدینی دبیر كمیته علمی ستاد ملی كرونا كشور، دكتر مرادی نماینده مركز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشكی كردستان، روسای برخی دانشگاه های علوم پزشكی كشور یا نمایندگان آنان، اعضای هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و مسئولان رصدخانه اجتماعی كووید 19 بصورت مجازی برگزار شد.

در این نشست علاوه بر ارائه مباحثی تحت عنوان « معرفی رصدخانه اجتماعی كووید و رسالت آن، تبیین ضرورت جایگاه رصدخانه اجتماعی در نظام سلامت، ضرورت توجه به سرمایه اجتماعی در همه گیری كووید 19، حوزه های اجتماعی مرتبط با كووید 19، معرفی زمینه های همكاری با دانشگاه های علوم پزشكی كشور » توسط اعضای هیات علمی و مسئولان رصدخانه اجتماعی كووید 19 ، رونمایی از وب سایت اختصاصی رصدخانه اجتماعی كووید 19 نیز انجام شد كه از طریق وب سایت دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی نیز قابل دسترسی می باشد.

انتهای پیام/

تهیه و تنظیم خبر: نعیمی پور