با همت دانشمندان دانشگاه اوپسالا در سوئد محقق شد؛ نقش هورمون ها در بهبود آسیب مغزی هورمون های منتشر شده پس از آسیب مغزی می توانند در مشكلات حركتی در سمت چپ و راست بدن نقش داشته باشند همچنین بررسی ها نشان می دهد كه درمان های مسدود كننده هورمون ممكن است به مقابله با این عوارض كمك كند. به گزارش خبرگزاری علم و فناوری؛ هورمون ها (hormone) گروهی از مواد هستند كه با هدف ایجاد هماهنگی در بدن جانداران گوناگون، تولید و ترشح می شوند. این مواد با وجود میزان ناچیزشان، تاثیرات قابل توجهی روی سلول های موجود زنده دارند. پیك های شیمیایی (Chemical classes) نام گروهی از مواد است كه هورمون ها یكی از دو دسته آن محسوب می شوند. دسته دیگر، انتقال دهنده های عصبی هستند كه كار انتقال پیام از سلول عصبی را انجام می دهند. انتقال دهنده های عصبی برخلاف هورمون ها كوتاه برد هستند و وارد جریان خون نمی شوند.

هورمون چیست؟

به نقل از مجله اینترنتی جهان شیمی؛ غدد درون ریز كه در بدن موجودات زنده متفاوت هستند ترشحات خود را كه هورمون نامیده می شود، درون خون می ریزند. این مواد شیمیایی به اندام های هدف (مجموعه ای از سلول ها كه مختص تاثیر یك هورمون خاص است) منتقل می شوند و پیام خود را به این سلول ها می رسانند. كنترل سلول های بدن از طریق هورمون ها در موجودات تك سلولی ساده می باشد ولی در بدن موجودات پیچیده ای چون انسان، به عملكرد پیچیده ای نیاز دارد. نمونه ای از این پیام ها مثل تنظیم قند خون، رشد استخوان و غیره می باشند. واژه هورمون كه یونانی می باشد به معنای من بر می انگیزم، است.



فعالیت های تحت كنترل هورمون ها

تقریبا هر فعالیتی كه تعداد زیادی سلول را شامل شود تحت كنترل هورمون ها است. می توان یك دسته بندی كلّی برای فعالیت های هورمون ها به صورت زیر و در پنج شاخه ارائه كرد.

- تنظیم فرآیندهای مختلف در بدن مثل رفتار، رشد، نمو و تولید مثل
- ایجاد هماهنگی بین تولید، مصرف و ذخیره انرژی
- حفظ حالت پایدار بدن مانند ثابت نگه داشتن آب، نمك و یون ها
- آماده كردن بدن برای انجام واكنش در برابر محرك های متخلف مانند ستیز و گریز
- حالات كلّی روحی و روانی مانند احساس خوشحالی، ترس، ناراحتی، ارتباط عاشقانه و سایر موارد نحوه عمل هورمون های بدن

برای پاسخ به تحریك خاص در بدن هورمون ها ترشح شده و پیام مورد نظر را به سلول هدف برده و اتصال آن از طریق گیرنده ها روی سلول هدف انجام می شود. گیرنده های سلول های هدف پروتئینی بوده و می تواند غشایی یا داخل سلولی می باشند. به عبارتی دیگر در همان غشا اتصال انجام می شود و یا داخل سلول می رود. این گیرنده ها سه بعدی هستند و با پیوند به هورمون ها مانند قفل و كلید عمل می كنند. بعد از اتصال، فرمانی را كه داشت در آن سلول اجرا كرده و با انجام واكنش های تازه باعث تغییر در سلول ها می شود. هورمون ها یا محل خاصی از بدن را كنترل می كنند و یا كنترل عمومی را بر عهده دارند.

انتقال هورمون ها در بدن

هورمون ها با توجه به نوع آن ها در خون به صورت آزاد یا متصل با پروتئین های خاص منتقل می شوند. مثلا هورمون های پپتیدی به صورت محلول در پلاسما و هورمون های استروئیدی و تیروئیدی در اتصال با پروتئین های پلاسما منتقل می شوند. هورمون ها در زمانی كه چسبیده به این پروتئین ها هستند غیرفعال می باشند. این هورمون ها با سرعت كمتری در خون انتقال می یابند و مدت زمان زیادی (چند ساعت یا روز) در خون باقی می مانند. این زمان برای هورمون های استروئیدی 20 تا 100 روز و برای هورمون های تیروئیدی یك تا شش روز می باشد.

انواع هورمون ها

هورمون های بدن را بر اساس ساختار آن ها به چهار دسته پپتیدی، آمینی، استروئیدی و پروستانوئیدی تقسیم می شوند. هورمون های پپتیدی می تواند پپتید ساده باشد (مثل انسولین)، یا این كه یك گلیكوپپتید باشد (مانند LH, FSH). هورمون های استروئیدی مانند هورمون های جنسی (استروژن، تستوسترون) منشأ كلسترولی دارند. هورمون های آمینی (مانند هورمون های تیروئیدی) از یك اسید آمینه تشكیل شده اند. هورمون های پروستانوئیدی كه در برخی از دسته بندی ها جزء هورمون ها قرار نمی گیرند، از اسیدهای چرب غیراشباع به دست آمده اند.

هورمون ها را می توان بر اساس اندام تولید كننده آن ها نیز تقسیم بندی كرد. هورمون های هیپوفیزی، تیروئیدی، غده فوق كلیوی و غیره نمونه هایی از آن هاست. هورمون های استروئیدی و تیروئیدی می توانند از غشا عبور كنند و داخل سلول شوند ولی هورمون های پپتیدی نمی توانند از غشا عبور كنند.



سلول های ترشح كننده هورمون ها

دستگاه درون ریز دستگاهی است كه هورمون ها از آن ها ترشح می شوند و می تواند غده، اندام و یا سلول یك اندام باشد. از غدد درون ریز می توان هیپوفیز، هیپوتالاموس، تخمدان، بیضه، تیروئید، پاراتیروئید، غده فوق كلیوی (آدرنال)، تیموس و غده پینه آل را نام برد. اندام هایی كه هورمون ترشح می كنند لوزالمعده (پانكراس)، كبد و كلیه ها هستند.

غده هیپوفیز غده ای است كه میزان ترشح هورمون توسط غده های دیگر و نحوه عمل آن ها را تنظیم می كند. هورمون هایی كه توسط غده هیپوتالاموس ترشح می شود، ترشح هورمون هایی مثل خواب را كنترل كرده و دمای بدن و گرسنگی را تحت كنترل دارد. ترشح هورمون های جنسی و كورتیزول از غده آدرنال می باشد. انسولین یكی از هورمون های مهم بدن است كه قند خون را كاهش می دهد و توسط غده پانكراس تولید می شود. بیضه هورمون های مردانه (اسپرم و تستوسترون) و تخمدان هورمون های زنانه (تستوسترون و پروگسترون) را تولید و ترشح می كنند. هورمون هایی كه توسط غده تیروئید ترشح می شود كنترل مقدار استفاده بدن از كالری ها را بر عهده دارد. غده پاراتیروئید نیز كلسیم خون و استخوان ها را در كنترل خود دارد.



تنظیم ترشح هورمون ها

تنظیم ترشح برخی از هورمون ها به صورت مستقیم توسط دستگاه عصبی انجام می شود. از طرفی، میزان ترشح بیشتر هورمون ها توسط غلظت خود هورمون تنظیم می شود. به این اتفاق خود تنظیمی (Feed back) می گویند كه دارای دو حالت خود تنظیمی مثبت و منفی است و حالت خود تنظیمی منفی معمولا كاربرد بیشتری دارد.

خودتنظیمی منفی: حالتی است كه ترشح هورمون با نیاز بدن به آن زیاد می شود و زمانی كه غلظت هورمون زیاد شد ترشح آن كم می شود. برای مثال با نیاز بدن به غذا، هورمون گرلین در خون زیاد شده و ایجاد حس گرسنگی می كند و زمانی كه غلظت آن در خون زیاد و یا گرسنگی رفع شد ترشح هورمون كم می شود.

خود تنظیمی مثبت: این حالت تنظیم به نسبت ناپایدار است چرا كه افزایش غلظت هورمون منجر به ترشح میزان بیشتری از آن می شود. برای مثال هورمون اُكسی توسین (معروف به هورمون عشق) دارای چرخه خودتنظیمی مثبت است. البته عامل محرك ترشح برخی هورمون ها مستقیماً عوامل محیطی محسوب می شود. برخی از هورمون های گروه پروستانوئیدی نمونه هایی از این مورد هستند.

كار برخی از هورمون های بدن

در این بخش عملكرد برخی از هورمونهای بدن معرفی می شود مثلا هورمون استروژن كنترل تحریك جنسی در خانم ها و آقایان را بر عهده دارد. پروژسترون هورمون ایجاد تغییرات در بدن و آماده سازی آن برای بارداری می باشد و استریول هورمون جنسی رشد دهنده رحم و آماده كننده ی آن برای زایمان می باشد. انسولین قند خون را كاهش می دهد. كنترل خواب و اشتها را هورمون سروتونین بر عهده دارد. در هنگام احساسات شدید هورمون آدرنالین ترشح شده و به فرد انرژی بیشتری می دهد. LH هورمونی است كه كنترل سیستم تولید مثلی در آقایان و خانم ها را انجام می دهد.

بیماری های هورمونی

هورمون ها از غدد درون ریز ترشح و تولید می شوند و با ترشح طبیعی به روند تنظیمی خود ادامه می دهند. اما زمانی كه به هر دلیلی ترشح این هورمون ها و كار این غدد دچار اختلال شود، تعادل هورمونی به هم خورده و بیماری های مختلفی را سبب می شود. برخی از این بیماری ها در زیر توضیح داده می شود.

دیابت: این نوع بیماری در صورت استفاده ناصحیح بدن از هورمون انسولین و بر هم خوردن تعادل این هورمون ایجاد می شود كه حتی می تواند بر عملكرد هورمون های دیگر مانند تیروئید و كورتیزول نیز تاثیر بگذارد.



كم كاری یا پركاری تیروئید: هورمون تیروكسین كه از غده تیروئید آزاد می شود اگر به مقدار كم تولید شود كم كاری تیروئید و اگر به میزان زیادی تولید شود پركاری تیروئید را باعث می شود. كم كاری تیروئید باعث خستگی، افسردگی و كاهش ضربان قلب می شود و پركاری تیروئید باعث كاهش وزن و بی خوابی می شود. در كل این هورمون تنظیم استفاده درست بدن از كالری ها را برعهده داشته و فعالیت اندام های مختلف مثل قلب و مغز را بر عهده دارد.



بیماری آدیسون: در بدن افراد مبتلا به بیماری آدیسون كورتیزول به اندازه كافی تولید نمی شود و حتی ممكن است آلدوسترون نیز به اندازه كافی تولید نشود و بدن این بیماران دچار تغییر شود. فشار خون پایین، خستگی و كاهش قند خون از علایم این بیماری می باشد.

سندروم ترنر: در این بیماری ژنتیكی كه مخصوص خانم ها می باشد، یكی از كروموزوم های X از بین می رود. این افراد دچار بلوغ دیرهنگام و رشد كند می باشند.

هایپرپلازی مادرزادی آدرنال: در این بیماران یكی از آنزیم های غده فوق كلیوی از بین می رود. هورمون های ترشحی از این غده سیستم ایمنی، فشار خون و متابولیسم بدن را كنترل می كند.

مقدار هورمون ها در بدن

میزان هورمون ها در خون بسیار كم و در حدود یك پیكوگرم (یك میلیونیوم میلیونیوم گرم) تا چند میكروگرم (میلیونیوم گرم) در یك میلی لیتر خون می باشد.

-----------------------------------------------

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری به نقل از ساینس دیلی؛ سكته مغزی یا آسیب به یك طرف مغز باعث مشكلات حركتی در طرف مقابل بدن می شود. دانشمندان قبلاً تصور می كردند كه این مشكلات حركتی به این دلیل است كه اعصاب یك طرف فعالیت مغز را در طرف مقابل كنترل می كند. اما مطالعات اخیر نشان داده است كه دادن هورمونهای خاص به موش های صحرایی بدون آسیب مغزی می تواند باعث واكنشهای حركتی مشابه نقایص حركتی انسان در یك طرف بدن شود.

گئورگی باكالكین، پروفسور گروه علوم زیستی دارویی دانشگاه اوپسالا و نویسنده ارشد، توضیح می دهد: این مطالعه برای یافتن پاسخ یك سوال بود، آیا هورمون های هیپوفیز می توانند تا حدی مشكلات حركتی مربوط به طرف بدن را بعد از آسیب مغزی تجربه كنند.

برای بررسی بیشتر، باكالكین و تیمش اثرات آسیب مغزی یك طرفه را در موش های صحرایی كه فاقد ارتباط بین مغز و اعصاب تنظیم كننده اندام های عقبی بودند، مورد بررسی قرار دادند. آنها دریافتند كه حتی بدون این ارتباط، اندام طرف مقابل آسیب دیدگی، رفلكس ها را مختل كرده است. حیوانات فاقد غده هیپوفیز، این مشكلات را تجربه نكردند. به نظر می رسد دو هورمون هیپوفیز-اندورفین و آرگ-وازوپرسین در این اختلال نقش دارند. وقتی این تیم به موش های بدون آسیب مغزی این دو هورمون را دادند، موش ها در سمت راست دچار انقباض اندام عقبی شدند.

در مرحله بعد، آنها آزمایش كردند كه اگر به موش ها داروهای آسیب مغزی سمت چپ داده شود كه جلوی تأثیر این دو هورمون را می گیرند، چه اتفاقی می افتد. آنها دریافتند كه حیوانات با مشكلات حركتی سمت راست مواجه نمی شوند. این امر نشان می دهد كه پس از آسیب مغزی، هورمون ها سیگنال های خاصی را منتقل می كنند و برای درمان بیمارانی كه آسیب مشابهی دارند، استفاده از داروهایی كه جلوی این هورمون ها را می گیرند می تواند مفید باشد.

باكالكین در پایان می گوید: این مشاهدات نشان می دهد كه سیستم غدد درون ریز از طریق هورمون های موجود در خون ممكن است سمت چپ و راست بدن حیوانات را به صورت انتخابی هدف قرار دهد. این یك پدیده غیر معمول است كه نیاز به مطالعات و تأیید بیشتر در سایر مدل های حیوانی دارد. ما باید در تفسیر این یافته ها و پیامدهای بیولوژیكی آنها قبل از انجام تحقیقات بیشتر، محتاط باشیم. اما اگر مطالعات آینده مزایای این نوع درمان را تأیید كند، رویكرد جدیدی برای درمان مشكلات حركتی پس از سكته مغزی یا آسیب ارائه می شود. در حال حاضر می توانیم تجزیه و تحلیل مكانیسم های اساسی و نقش این پدیده در كنترل برنامه بدن و اختلالات عصبی را ادامه دهیم.

انتهای متن/ ص

https://www.sciencedaily.com/releases/2021/08/210810104650.htm