به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، روان گسیختگی، اسكیزوفرنی یا شیزوفرنی (به انگلیسی: Schizophrenia) یك اختلال روانی است كه با دوره های مداوم یا عودكننده روان پریشانه مشخص می شود. علائم اصلی شامل توهم (غالبا توهم شنیداری)، هذیان و اختلال تفكر است. علائم دیگر عبارتند از كناره گیری اجتماعی، كاهش ابراز عواطف و بی تفاوتی. علائم معمولاً به تدریج بروز پیدا می كنند، در اوایل بزرگسالی شروع می شوند و در بسیاری از موارد هرگز به طور كامل برطرف نمی شوند. برای تشخیص، هیچ آزمون عینی مشخصی وجود ندارد؛ تشخیصی كه برای توصیف رفتار مشاهده شده بیمار استفاده می شود، ممكن است از دلایل مختلفی ناشی شود. علاوه بر رفتار مشاهده شده از بیمار، پزشكان برای تشخیص، سابقه ای كه شامل تجارب گزارش شده فرد و گزارش افراد آشنا با فرد است را تهیه می كنند. برای تشخیص بیماری اسكیزوفرنی، پزشكان باید تأیید كنند كه علائم و اختلالات عملكردی در فرد به مدت شش ماه (بر اساس DSM-5) یا یك ماه (بر اساس ICD-11) وجود داشته است.

بسیاری از افراد مبتلا به اسكیزوفرنی دارای سایر اختلالات روانی نیز هستند، به ویژه اختلالات سوءمصرف مواد، اختلالات افسردگی، اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فكری-عملی. حدود 0٫3 تا 0٫7 از مردم در طول زندگی خود به عنوان بیمار اسكیزوفرنی تشخیص داده می شوند. تخمین ها در سال 2017 حكایت از ابتلای 1٫1 میلیون مورد جدید داشته است و در سال 2019 مجموعاً 20 میلیون مورد از این بیماری در جهان وجود داشته است. مردان بیشتر از زنان مبتلا می شوند و سن شروع بیماری در مردان به طور متوسط پایین تر از زنان است؛ اگرچه برخی از تحقیقات گسترده تفاوت جنسیتی ای در شیوع این اختلال پیدا نكرده اند. علل احتمالی ابتلا به اسكیزوفرنی شامل عوامل ژنتیكی و عوامل محیطی است. عوامل ژنتیكی شامل انواع واریانس های ژنتیكی متداول و نادر است. عوامل محیطی احتمالی شامل بزرگ شدن در شهر، مصرف ماری جوآنا در دوران بلوغ، عفونت ها، سن مادر یا پدر فرد و تغذیه نامناسب مادر در دوران بارداری است. تقریباً نیمی از مبتلایان به اسكیزوفرنی در درازمدت بدون عود مجدد بهبود چشمگیری خواهند داشت و بخش كوچكی از این افراد به طور كامل بهبود می یابند. اما50٪ باقی مانده دچار نقص مادام العمر خواهند بود. در برخی موارد ممكن است فرد به طور مكرر در بیمارستان بستری شود. مشكلات اجتماعی مانند بیكاری طولانی مدت، فقر، بی خانمانی و سوء استفاده از بیماری و بزه دیدگی شایع است. متوسط امید به زندگی افراد مبتلا به این اختلال 20 سال كمتر از جمعیت عمومی است.

این مسئله، پیامد افزایش مشكلات سلامت جسمی و میزان خودكشی بالاتر (حدود 5٪) در بیماران اسكیزوفرنی است. تخمین زده می شود در سال 2015، 17000 نفر در سراسر جهان در اثر عواملی كه مربوط به اسكیزوفرنی یا ناشی از آن است، جان خود را از دست داده اند. هسته اصلی درمان، مصرف دارو های ضدروان پریشی است كه روان درمانی، آموزش شغلی و توان بخشی اجتماعی در كنار آن صورت می گیرد. تا یك سوم از بیماران ممكن است به دارو های ضد روان پریشی بدوی پاسخ ندهند، در این صورت ممكن است از داروی ضد روان پریشی كلوزاپین استفاده شود. در شرایطی كه پزشكان تشخیص دهند كه خطر صدمه زدن به خود یا دیگران وجود دارد، ممكن است بستری اجباری كوتاه مدت در بیمارستان تجویز شود. بستری طولانی مدت تنها در تعداد كمی از موارد شدید ابتلا به اسكیزوفرنی استفاده می شود. در برخی از كشور هایی كه خدمات حمایتی محدود است و یا در دسترس نیست، اقامت طولانی مدت بیشتری در بیمارستان مشاهده می شود.



اسكیزوفرنی چیست؟

اسكیزوفرنی یا شیزوفرنی یك بیماری روانی مزمن و جدی است كه روی شیوه تفكر، احساس و رفتار فرد مبتلا تاثیر می گذارد. این بیماری مانند دیگر بیماری های ذهنی شایع نیست، ولی فرد مبتلا را می تواند ناتوان كند.

فردی كه به اسكیزوفرنی مبتلاست در فكر كردن، نشان دادن عواطف ضعیف می شود. اكثر افرادی كه به این بیماری مبتلا هستند دیگر مشكلات روانی مثل افسردگی، اضطراب و حتی اختلالات مصرف مواد اعتیادآور را نیز دارند.

این اختلال بر جامعه و به ویژه خانواده فرد مبتلا تأثیرات فراوانی می گذارد، زیرا این افراد بسیاری از توانایی های خود را از دست می دهند، این افراد در یافتن شغل و حتی مراقبت از خود دچار مشكل می شوند، از طرفی باور های اشتباهی درباره اسكیزوفرنی شایع است و مردم رغبتی برای صحبت كردن و یا همراهی در درمان این اختلال پیدا نمی كنند.

نشانه ها و علائم بیماری اسكیزوفرنی

بیماران مبتلا به اسكیزوفرنی دنیای درونی و طرز رفتار و اخلاقشان به طور ویژه ای تغییر پیدا میكند كه احتمالا بصورت یكی ازموارد زیر خواهد بود:

زوال شخصیت (حسی غیرواقعی، مبهم و در حالت رویا بودن)، كه بعضی مواقع با اضطراب شدید همراه میشود.
كاهش اشتها
هذیان
توهم (شنیدن یا دیدن چیز هایی كه وجود ندارند)
احساس كنترل شدن توسط نیرو های خارجی
حرف های نامربوط

معمولا افراد مبتلا به اسكیزوفرنی فاقد هرگونه نشانه خارجی مبنی بر بیمار بودن فرد هستن. در مواردی كه بیماری شدید شده و آشكارتر میشود، شخص دچار رفتار های عجیب و غریب می شود. به عنوان مثال ممكن است خودش رو با آلومینیوم بپوشاند چرا كه فكر میكند با این كار از انتشار افكار و ورود امواج مخرب به مغز جلوگیری می كند.

رفتار افراد اسكیزوفرن بسته به شدت بیماری بسیار متفاوت است. در مراحل فعال، ممكن است جملات غیرمنطقی را به هم ربط دهد یا با خشم كنترل نشده و یا خشونت در برابر تهدید واكنش نشان دهد. در مراحل نسبتا منفعل بیماری، به نوعی دچار فقدان شخصیت، كم تحركی و كاهش عواطف و احساسات میشود (به این حالت اصطلاحا flat affect میگویند). افراد مبتلا به اسكیزوفرنی ممكن است هر از گاهی دچار این قبیل افراط و تفریط ها بشوند و رفتار آنها همیشه قابل پیش بینی نیست.



برای شناخت بهتر اسكیزوفرنی، در اغلب موارد از مفهوم «خوشه ی علائم» استفاده میشود. منظور از این اصطلاح این است كه بیماران اسكیزوفرن را میتوانیم باتوجه به علائم (نشانه های) گروه بندی شده در لیست زیر دسته بندی كنیم:

علائم مثبت: شنیدن صدا ها و اشیای مشكوك (احساس اینكه تحت نظارت دائمی هستند، هذیان یا ساختن كلمات بدون معنی) واژه های جدید (علائم منفی (deficit)): گوشه گیری (انزوا) از محیط اجتماعی، دشواری در بیان احساسات (در موارد شدید از آن به عنوان blunted affect نام برده میشود)، دشواری در مراقبت از خود، عدم توانایی در احساس لذت بردن.

این نشانه ها منجر به صدمات و اختلالات شدیدی شده و گا ها با تنبلی اشتباه گرفته میشود.

نشانه های آموزشی (cognitive): اشكال در توجه نمودن و پردازش اطلاعات، درك محیط و به خاطرسپردن وظایف و كار های ساده

علائم عاطفی (Affective or mood): افسردگی، مهم ترین عامل در ارتباط با اقدام به خودكشی دربیشتر افراد مبتلا به این بیماری به حساب می آید. در این رابطه میتوانیم به اضطراب هم اشاره كنیم كه یا مستقیما نتیجه روان پریشی (psychosis) هست و یا در طول psychotic episode به وجود می آید و بعد از آن از بین می رود.



تعاریف مفید در فهم اسكیزوفرنی شامل موارد زیر است:

جنون (Psychosis): به از دست دادن ارتباط با واقعیت جنون میگویند. در طول این مرحله، فرد می تواند هذیان یا توهمات برجسته ای را تجربه كند به طوری كه نسبت به عملكرد خودش آگاهی نداشته و برخی از مسائلی كه مطرح می كند یا باور دارد واقعیت خارجی ندارد. جنون یكی از ویژگی های برجسته اسكیزوفرنی است، اما این ویژگی تنها در این بیماری به طور خاص صدق نمیكند.

اسكیزوئید (Schizoid): این اصطلاح برای توصیف نوعی اختلال شخصیت به كار میرود كه به واسطه این اختلال شخص تقریبا هیچگونه علاقه ای به شركت در فعالیت های اجتماعی نداشته و از طرف دیگه در روابط بین فردی هم طیف محدودی از احساسات خود را بروز می دهد. اسكیزوئید از نظر برقراری روابط اجتماعی شخص را سرد و گوشه گیر جلوه میدهد.

اسكیزوتایپی (Schizotypal): نوعی اختلال شخصیتی است كه مشخصه های اصلی آن عبارتند از:

ناراحتی حاد در روابط نزدیك و اختلال در ادراك، عقاید و رفتار های عجیب و غریب. اغلب افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسكیزوتایپال «عجیب و غریب و غیر عادی» خوانده میشوند و دلیل آن، رفتار ها و اعتقادات غیر معمولی است كه در این افراد دیده می شود.

خیال و تجسم (Hallucinations): بیمار مبتلا به اسكیزوفرنی قادر به درك وقایع یا اتفاقاتی هست كه تنها در دنیای او واقعیت خارجی دارد. این موارد می تواند در قالب موجوداتی به كار رود كه بیمار اعتقاد دارد این موجودات دارای حس بینایی، شنوایی، چشایی یا لامسه هستند. این توهمات هیچكدام واقعیت خارجی ندارند و در واقع ذهن فرد بیمار او را فریب می دهد.

توهم (Illusion): اشتباه ادراكی نسبت به مسائلی است كه مابه ازای خارجی دارند. به عنوان مثال در توهم دیداری شخص با دیدن یك سایه آن را به اشتباه یك آدم درنظر میگیرد. توهم (Illusion) و خیال و تجسم (Hallucinations) گاهی اوقات باهم اشتباه گرفته میشوند.
هذیان (Delusion): فردی كه به این عارضه دچار است علیرغم اینكه نسبت به اشتباه بودن موضوعی اطمینان دارد بازهم اعتقاد شدیدی نسبت به آن موضوع دارد. به عنوان مثال زمانی كه بیمار به همراه سایرین در حال گوش دادن به رادیو است اصرار دارد كه رادیو در حال ارسال یك پیغام سری مبنی بر تهاجم قریب الوقوع بیگانگان است و این در حالی است كه خبری كه تمام افراد حاضر در اتاق در همان لحظه شنیده اند تعمیرات صورت گرفته بر روی جاده های منطقه بوده است.

عامل بیماری اسكیزوفرنی چیست؟

اكنون كه دانستیم اسكیزوفرنی چیست میتوانیم راجع به عامل به وجودآورنده آن صحبت كنیم. كارشناسان معتقدند كه عامل بیماری اسكیزوفرنی به طور قطع مشخص نمی باشد، ولی این احتمال وجود دارد كه عوامل مختلفی به صورت انفرادی و یا تركیبی در ابتلا فرد به اختلال اسكیزوفرنی تاثیر دارند. مهم ترین عامل بیماری اسكیزوفرنی به شرح زیر می باشد:

وراثت ژنتیكی: اگر سابقه بروز اختلال اسكیزوفرنی در خانواده فرد وجود نداشته باشد، احتمال بروز آن در فرد تا كمتر از یك درصد كاهش می یابد. اما به طور متقابل در صورتی كه والدین شخص دچار این اختلال باشند، احتمال ابتلا تا حدود 10 درصد افزایش می یابد.

عدم تعادل مواد شیمیایی در مغز: كارشناسان معتقدند، عدم تعادل میزان ماده دوپامین عامل بیماری اسكیزوفرنی است. دوپامین یك انتقال دهنده عصبی در مغز است كه كمبود آن نقش موثری در بروز این بیماری دارد. كمبود سروتونین نیز می تواند عامل بیماری اسكیزوفرنی باشد.

روابط خانودگی: هیچ مدرك مشخصی وجود ندارد كه نشان بدهد وجود تنش در روابط خانودگی عامل بیماری اسكیزوفرنی است. با این حال برخی از بیماران معتقدند كه روابط خانگی پر تنش عامل بیماری اسكیزوفرنی در آنان بوده است.

عوامل محیطی: در این مورد نیز نمی توان با قطعیت اظهار نظر كرد، اما علائمی نشان می دهد كه افرادی كه مشكوك به وجود تروما مغزی قبل تولد بوده اند، علائم بیشتری از این بیماری را در خود نشان داده اند.

وجود استرس و اضطراب: برخی از بیماران اظهار داشته اند كه قبل از بروز علائم اسكیزوفرنی، هیجان و اضطراب های شدیدی را تجربه كرده اند. اما واقعیت این است كه نمی توان به طور قطعی گفت وجود استرس و اضطراب عامل بیماری اسكیزوفرنی است یا از جمله علائم آن است.

اسكیزوفرنی در كودكان چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

از جمله اختلالات خلقی موجود در كودكان می توان به اسكیزوفرنی در كودكان اشاره كرد. هرچند شیوع این اختلال به گستردگی اختلال بیش فعالی، اختلال وسواس فكری و یا نیاز به گفتار درمانی نیست، اما این اختلال از انواع دیگر خطرناك تر است.



علائم اسكیزوفرنی در كودكان به اندازه زیادی شبیه به علائم اسكیزوفرنی در بزرگسالان است. اما تشخیص آن برای والدین و حتی درمانگر امر دشواری است. زیرا علائم اسكیزوفرنی در كودكان با علائم سایر اختلالات رایج مانند اختلالات طیف اوتیسم، اختلالات خلقی و یا اختلالات وسواس فكری هم پوشانی دارد.

برای مثال شفاف سازی در مورد تفاوت علائم اسكیزوفرنی در كودكان و علائم اوتیسم بسیار مهم است. در حالیكه اختلال اوتیسم در سال های اولیه كودك قابل تشخیص است، بروز اولین علائم اسكیزوفرنی در كودكان ممكن است تا سال ها به طول بیانجامد. اما اسكیزوفرنی در كودكان و اوتیسم در كودكان هر دو منجر می شوند تا كودك گوشه گیر شود و در فعالیت های اجتماعی شركت نكند. هم چنین در هر دو اختلال، كودك به نوعی در خیال های خود غرق می شود.

شرایط پزشكی نیز گاهی ممكن است منجر به بروز علائمی مشابه شود. عفونت های سیستم عصبی مركزی، اختلالات غدد درون ریز، سندروم های ژنتیكی، اختلالات خود ایمنی و قرار گرفتن در معرض محیط سمی موجب می شود تا كودكان علائمی مانند علائم اسكیزوفرنی از خود نشان دهند. حتی استفاده از برخی از دارو های تحریك كننده نیز می تواند منجر به بروز علائم مشابه شود. منتها این علائم در مدت زمان چند روز تا چند هفته بعد از مصرف دارو و بهبود كودك از بین می روند.

از جمله نكات مهم در اسكیزوفرنی در كودكان تشخیص به موقع این اختلال و تمایز آن با اختلال اوتیسم است. در صورتی كه احساس می كنید علائمی كه در بالا به آن اشاره شد، در كودك شما وجود دارد، می توانید به مركز مشاوره كودك و نوجوان مراجعه كرده و از متخصصان كمك بخواهید.

اسكیزوفرنی چه تاثیری بر زندگی دارد؟

فرآیند این بیماری ممكن است دستكم شش ماهه باشد، اما ممكن است بیشتر از آن نیز طول بكشد. این بیماری میتواند ناتوانی به وجود آورد و تاثیری عمیق بر اعتماد به نفس بیمار داشته باشد. شخص بیمار شاید نتواند كار یا تحصیل كند، درون گرا می شود و یا ناگهان دچار انفجار خشم میشود. اسكیزوفرنی میتواند شناخت از خود را دشوار سازد و باعث دلواپسی، اضطراب، افسردگی و بدخوابی شود.

روان پریشی میتواند به ترس و شرمساری بیانجامد. بیان حال خود به كسی دیگر ممكن است دشوار باشد، اما این كار حائز اهمیت است. كمك هایی برای بهبود این بیماران در دسترس است.



آیا بهبود امكان پذیر است؟

اگرچه این بیماری یك بیماری مزمن است، میتواند با گذشت زمان خفیف تر شود. در صورت وجود شرایط مطلوب، بیمار میتواند مانند دیگران زندگی عادی داشته باشد. مهم است كه علاوه بر درمان، روابط اجتماعی حمایت كننده و فعالیت های روزانه ی پرمحتوا داشته باشد. عادات سالم مانند خوردن غذا ها و خواب خوب نیز بهبودبخش است چرا كه این بیماری مستعد این است كه به اعتیاد و افسردگی بیانجامد.

اگر فكر میكنید كه خودتان یا كسی از خویشاوندانتان مبتلا به روانپریشی است یا خطر ابتلاء وی به روانپریشی وجود دارد، لازم است به بخش روان درمانی نوجوانان یا بخش روان درمانی بزرگسالان مراجعه كنید. درمان اسكیزوفرنی برای بهتر شدن حال بیمار ضروری است و نیز می تواند به كاهش خطر بروز دوباره بیماری كمك كند.

تشخیص بیماری اسكیزوفرنی و درمان آن

برای اینكه تشخیص بیماری ممكن شود، ضروری است كه اختلال دستكم شش ماه ادامه داشته باشد. برای اینكه بتوان علت های دیگر روان پریشی، برای نمونه بیماری دیگر یا مصرف مواد مخدر را حذف كرد، بررسی ضرورت دارد.



برای معالجه، مواد دارویی ضد روان پریشی وجود دارد كه میتواند بیماری را خفیف تر كند و زندگی روزمره را برای بیمار مبتلا به اسكیزوفرنی آسان تر سازد. معالجه شامل گفتگوی حمایتی و روان درمانی است. حایز اهمیت است كه شخص مبتلا هرچه زودتر، با به دست آوردن كاری مناسب یا بازگشت به شغل سابق، مورد یاری و پشتیبانی قرار گیرد. این گفته در مورد كسی نیز كه هنوزهم علایم بیماری نشان میدهد صادق است.

امنیت اهمیت دارد و از این رو خوب است كه بیمار در خانه ی خود یا، زمانی كه بیماری در اوج خود است، در بخش درمانی ویژه ای مورد معالجه قرار گیرد. خویشاوندان نیز ممكن است نیازمند پشتیبانی باشند چرا كه ممكن است در كنار بیمار بودن بر آن ها فشار آورد.



چه موقع به پزشك مراجعه كنیم؟

افراد مبتلا به اسكیزوفرنی اغلب آگاهی ندارند كه مشكلات آن ها ناشی از یك اختلال روانی است و به مراقبت پزشكی نیاز دارد؛ بنابراین اغلب به خانواده یا دوستان آن ها بستگی دارد كه آن ها را كمك كنند؛ بنابراین اگر كسی را می شناسید كه ممكن است علائم اسكیزوفرنی داشته باشد، درمورد نگرانی های خود با او صحبت كنید. اگر چه شما نمی توانید كسی را مجبور كنید تا به صورت حرفه ای او را كمك كند، اما می توانید او را تشویق و حمایت كنید یا اینكه كمك كنید تا یك روانپزشك یا روان شناس خوب پیدا كند.

در برخی موارد ممكن است نیاز به بستری فوری باشد. توجه داشته باشید كه افكار و رفتار خودكشی در بین افراد مبتلا به اسكیزوفرنی رایج است. اگر در نزدیكی خود فردی می بینید كه در معرض خطر ابتلا به خودكشی قرار گرفته یا اقدام به خودكشی كرده است، مطمئن شوید كه كسی مراقب آن فرد است سپس با شماره 115 بلافاصله تماس بگیرید یا اگر فكر می كنید كه می توانید این كار را با خیال راحت انجام دهید، خودتان فرد را به نزدیك ترین اورژانس بیمارستان برسانید.

منبع: تابناك با تو