هزینه های دندان پزشكی و عدم پوشش این خدمات در بیمه موجب شده تا بسیاری از اقشار برای درمان دندان خود اقدامی نكنند


دفترچه بیمه تأمین اجتماعی اش را در دست لوله كرده و بیرون از یك مطب دندان پزشكی منتظر نشسته است. ماسك به صورت دارد اما تا زیر چانه پایین كشیده تا آب بخورد. دهانش را كه باز می كند تا بطری را سر بكشد، جای خالی چند دندان آسیاب در فك بالایش دهان كجی می كند. «تمام دیشب نخوابیدم، دندان درد لعنتی یك هفته است كه ول نكرده، هر چه قرص خوردم، فایده نداشت. فكر كنم به عصب رسیده، می خواستم تا سر برج صبر كنم تا وقتی حقوقم رسید، كاری كنم، از داروخانه قطره دندان درد هم گرفتم اما فایده نداشت. حالا مجبور شدم قرض كنم، كلا سه میلیون و 800 حقوق می گیرم، كرایه خانه را كنار بگذارم، خرج خانه را هم بدهم، برای دو برج مقروضم. تازه اگر خدا كمك كند و مریض نشویم وگرنه هزینه های دارو هم هست...». ماسكش را می گذارد و راهی مطب می شود تا شاید نوبتش رسیده باشد. بیمار دیگری به خاطر تزریق بی حسی روی لثه اش نمی توانست درست صحبت كند اما وقتی می فهمد كه قرار است گزارشی درباره خدمات دندان پزشكی منتشر شود، استقبال می كند و فیش پرداخت مربوط به عكس دندان پزشكی را نشان می دهد. «یك مطب حوالی آرژانتین برای عكس از هر دندان 150 هزار تومان گرفت، اعتراض كردم اما گفتند كه تعرفه همین است، عصب كشی تاج دندان را انجام دادند، حالا پانسمان شده و می ترسم كه ادامه كار را در این مطب انجام دهم. حالا حوالی نارمك آمدم. باید دوباره عكس از دندان بگیرم تا دكتر وضعیت جدید دندان را بررسی كند. اینجا برای هر عكس 45 هزار تومان می گیرند. تا این حد تفاوت...! مگر چه فرقی بین هر عكس است؟».

گلایه از لق شدن ایمپلنت قسطی!

دندانش را با انگشت اشاره نشان می دهد كه ردی از پرشدگی دارد؛ «دكتر این دندان را بدون گرفتن عكس پر كرد. حالا همین دندان كه حدود یك میلیون تومان هزینه داشت، به عصب رسیده و باید دوبرابر برایش هزینه كنم. برای روكش هم هزینه دیگری حدود دو میلیون تومان لازم است. باید با این دندان حساس بدون روكش مدارا كنم، حدود سه میلیون و 500 هزار تومان هزینه برمی دارد، شوخی كه نیست!». «مسعود» بیمار دیگری است كه چند سال پیش، امكان پرداخت هزینه روكش را نداشته و حالا دندان عصب كشی شده اش شكسته است و باید ریشه مانده در دندانش جراحی و كشیده شود؛ «حدود 800 هزار تومان هزینه دندانم شده بود و نمی توانستم هزینه روكش را جور كنم؛ «حالا همان دندان شكسته و وقتی آن زمان نتوانستم هزینه روكش را بدهم، هزینه ایمپلنت را هم ندارم. یكی از همكارانم سال پیش از طریق همین آگهی های خیابانی، كار ایمپلنت را به صورت قسطی انجام داد و همان دندان حالا كه قسطش تمام شده، لق شده و هیچ ضمانتی هم برایش وجود ندارد. او پیك موتوری یكی از رستوران های معروف در تهران است. ماهانه حدود چهار میلیون تومان درآمد دارد، زمانی كه كار رستوران شروع نشده، سرویس های اسنپ باكس را هم جواب می دهد و اگر مسافر یا پیك باشد، ماهانه یك میلیون تومان هم از این محل می گیرد تا به قول خودش چاله های زندگی را پر كند، اما درآمدش را برای رفتن به دندان پزشك و رسیدگی به دندان هایش كافی نمی داند. این شرایط را در مورد همكاران دیگرش هم مثال می زند؛ «شرایط همه ما مثل هم است. وقتی درد دندان برایمان غیرقابل تحمل می شود، سراغ دندان پزشك می رویم. یكی از دوستانم قرص ژلوفن را باز می كند و محتوایتش را روی دندان می ریزد، بی حس كننده از داروخانه می گیرد، قرص می خورد، خودم میخك روی دندان می زنم تا چند روز و هفته ای آرام باشد، من و همكارانم از دندان پزشك گریز هستیم. كافی است لحظه ای روی صندلی یا یونیت دندان پزشكی بنشینیم، انگار كنتور می اندازند و پول می گیرند. شرایط بعد كرونا هم بدتر شده است. همه ما یك بار كرونا گرفتیم و چند هفته در خانه ماندیم. هزینه دارو، تست و اسكن به اندازه كافی سنگین بود كه حالا باید جبران كم كاری كنیم...».

پوسیدگی دندان درمان شود، ایمپلنت پیشكش!

معضل بیماری های دهان و دندان و كاهش توان قشری از مردم برای مراجعه به دندان پزشك موضوع تازه ای نیست اما آنچه اهمیت دارد، این است كه در دو سال گذشته، پیگیری درمان های دندان پزشكی ازسوی مردم بسیار كاهش داشته است و متخصصان زیادی در این زمینه هشدار داده و ابراز نگرانی كرده اند... . دكتر علی كاظمیان، رئیس انجمن سلامت دهان و دندان پزشك اجتماعی ایران، معضل بیماری های دهان و دندان را یك موضوع جهانی دانسته و به خبرنگار «شرق» می گوید: «پوسیدگی دندانی در همه كشورها به عنوان یكی از پرهزینه ترین بیماری ها از نظر پرداخت مستقیم هزینه های آن ازسوی بیماران شناخته شده است و این مسئله تنها به ایران اختصاص ندارد. آنچه تفاوت دارد، پوشش های بیمه ای مربوط به بیماری های دندانی است. به طوری كه پوشش بیمه ای خدمات دندان پزشكی در كشورهای اروپای شمالی و غربی حمایتگر و برای كودكان زیر 18 سال نیز رایگان بوده است؛ در برخی از كشورها نیز از گروه هایی با درآمد پایین، محروم یا گروه های پرخطر حمایت می شود».

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی مشهد پرداخت هزینه های دندان پزشكی را برای طبقات متوسط به پایین و محروم بسیار بالا ارزیابی می كند؛ «وقتی صحبت از هزینه های ضروری می شود دیگر كاری به روكش دندان و ایمپلنت نداریم. هزینه های اصلی و پایه مثل ترمیم پوسیدگی دندانی مدنظر است. این پوسیدگی می تواند به بافت زنده دندان آسیب زده و تولید عفونت كند به همین دلیل بسیاری از متخصصان تأكید دارند كه لازم است تدبیری برای خدمات پایه و ضروری دندان پزشكی به ویژه برای طبقات محروم و كم درآمد اندیشیده شده و میان پوشش بیمه ای خدمات ضروری و غیرضروری دندان پزشكی تفكیك قائل شویم تا شرایط دسترسی به خدمات ضروری و پایه دندان پزشكی برای طبقات اجتماعی با درآمد پایین فراهم شود اما متأسفانه در بخش خدمات دندان پزشكی با جلوه هایی از نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت روبه رو هستیم. رئیس انجمن سلامت دهان و دندان پزشكی اجتماعی ایران درپیش گرفتن اقدامات پیشگیرانه به خصوص اطلاع رسانی در حوزه مراقبت از دهان و دندان را ضرورتی انكارناپذیر و مهم تلقی می كند: «ما در مورد بیماری شایع و پرهزینه ای به نام «پوسیدگی دندان» صحبت می كنیم كه قابل پیشگیری بوده و مردم در طبقات مختلف درآمدی و با علم و آگاهی های امروزی می توانند از پوسیدگی و هزینه بربودن درمان های بعدی آن جلوگیری كنند. درعین حال، مصرف بالای قند، شكر و محصولات قندی از مواردی است كه باید نسبت به آن ابراز نگرانی كرد، چراكه در دهه های اخیر میزان مصرف این مواد در طبقه متوسط و پایین جامعه بیشتر شده و علاوه بر خطر پوسیدگی دندان، ابتلا به دیابت و چاقی نیز روبه افزایش است. گلایه از گرانی خدمات دندان پزشكی از مهم ترین دلایلی است كه توسط بیماران مطرح شده و آنها را از مراجعه به دندان پزشكی منع می كند.

دكتر شایان، مدیرمسئول پایگاه خبری «دندانه»، در این زمینه می گوید: «گرانی خدمات دندان پزشكی همیشه مطرح بوده و به نقد كشیده شده است، درحالی كه گران قلمدادكردن یك خدمت درمانی مثل دندان پزشكی امری كاملا نسبی است. این خدمات در مقایسه با كشورهای دیگر بسیار ارزان بوده و بسیاری از ایرانیان مقیم كشورهای دیگر برای رسیدگی و برخورداری از خدمات درمانی ازجمله دندان پزشكی به ایران سفر كرده و هزینه ها را به صرفه می دانند». دكترسیامك شایان امین، دندان پزشك، كاهش مراجعه به دندان پزشكی به دلیل مشكلات اقتصادی را تأیید كرده و به خبرنگار «شرق» می گوید: «متأسفانه فارغ از كرونا و نگرانی های بی مورد در زمینه شیوع كرونا در فضای دندان پزشكی، رسیدگی به سلامت دهان و دندان كاهش چشمگیری یافته است؛ وقتی حقوق كارگر و كارمند متناسب با میزان تورم نباشد، مسائل معیشتی و هزینه های جاری برای خورد و خوراك سهم بیشتری از حقوق این قشر را می طلبد و روزبه روز امكان برخورداری مردم از درمان های به ظاهر غیرضروری و غیراورژانسی مثل دندان پزشكی و سایر مراقبت ها و پیگیری درمانی كمتر می شود».

نگرانی متخصصان از كاهش مراجعه مردم به مطب های دندان پزشكی

او با بیان اینكه دندان پزشكان نیز نسبت به دورشدن مردم از خدمات دندان پزشكی نگران و گلایه مند هستند، تأكید می كند: «این اتفاق بسیار نگران كننده است كه بسیاری از مردم تنها در موارد اورژانسی و درصورت داشتن درد، آن هم برای دریافت ارزان ترین خدمات و پاك كردن صورت مسئله، مثل كشیدگی دندان و نه درمان و نگهداری آن، به دندان پزشك مراجعه می كنند؛ در واقع تورم و مشكلات اقتصادی روزافزون باعث دوری مردم از خدمات درمانی، به ویژه دندان پزشكی شده است نه گرانی خدمات دندان پزشكی؛ بسیاری از اقلام خوراكی، قیمت خانه، اتومبیل و... طی چند سال اخیر رشد چند برابری داشته است اما تعرفه های خدمات دندان پزشكی در سال های اخیر شاید افزایش دو برابری هم نداشته و حتی می توان گفت كه با توجه به نرخ تورم، دندان پزشكان از سهم و جیب خودشان نیز برای خدمات دندان پزشكی سوبسید پرداخت می كنند. درحالی كه نباید فراموش كرد كه قیمت تجهیزات و مواد مورد نیاز دندان پزشكان نیز در همین مدت چندین برابر شده اما تعرفه های درمانی متناسب با نرخ تورم و گرانی مواد و تجهیزات نیز گران نشده است».

واقعیت تلخ: پیشگیری بر درمان مقدم نیست

این دندان پزشك درباره ضرورت تغییر رویكرد نظام سلامت به سمت درمان های پیشگیرانه و رعایت اصول بهداشتی سلامت دهان و دندان تصریح می كند: «نه تنها نظام فعلی سلامت كشور بلكه سبك زندگی مردم نیز درمان محور بوده و با وجود سختی ها و هزینه های خدمات، درمان را بر پیشگیری ترجیح می دهند. نزدیك ترین مصداق در این زمینه، شیوع بیماری كرونا در كشور است كه به جای واردات واكسن، داروی كرونا وارد شده و طبق اظهارات مسئولان وزارت بهداشت، بیشترین منابع ارزی به این داروها اختصاص پیدا كرد». او با اشاره به اینكه در حوزه كاهش هزینه های دندان پزشكی قبل از هر چیز باید آینده نگری و دوراندیشی را مدنظر قرار داد، می افزاید: «آموزش اصولی بهداشت و سلامت دهان و دندان از سنین كودكی از مشكلات بعدی در حوزه درمان خواهد كاست، به طوری كه فرهنگ سازی و آموزش مؤثر نسل بعدی برمبنای محتویات آموزشی موجود در كتاب ها می تواند بسیار مفید بوده و از سیل عظیم مراجعات و متقاضیان برای درمان پوسیدگی یا سایر درمان های دندانی كم كند. مثل تجربه موفق كشورهای اسكاندیناوی كه با هدایت جامعه به سمت مباحث پیشگیرانه، با چالش پوسیدگی های دندانی روبه رو نیستند».

دكتر «همایون فراست» عضو هیئت مدیره جامعه دندان پزشكی ایران كاهش میزان مراجعه به دندان پزشكی و به تأخیرانداختن چكاب های دوره ای در سال های اخیر را تحت تأثیر كرونا، مشكلات اقتصادی و كاهش توان مالی خانواده ها دانسته و به خبرنگار «شرق» تأكید می كند: «وقتی امكان استفاده از خدماتی مثل پركردگی سطحی دندان برای قشری فراهم نباشد، برای تأمین مخارج درمان ریشه، عصب كشی و حتی پروتز یا پلاك های متحرك و ثابت دندانی نیز محدودیت داشته یا حتی ممكن است استفاده از این پلاك ها برای فرد خوشایند نباشد، در این شرایط افتادن یا كشیدگی دندان، فرد را برای غذاخوردن و جویدن دچار مشكل می كند. دشواری در جویدن و به دنبال آن مشكلات گوارشی، سختی در تكلم و... زندگی فردی و اجتماعی افراد را تحت تأثیر قرار خواهد داد».

عملكرد ضعیف وزارت بهداشت در آموزش و فرهنگ سازی

عضو هیئت مدیره جامعه دندان پزشكی ایران با اشاره به متفاوت بودن تعرفه های خدمات دندان پزشكی در كشور می گوید: «هزینه های مواد اولیه خدمات دندان پزشكی متناسب با كیفیت مشخص می شود. هزینه های جانبی مطب، اجاره ساختمان و... مواردی هستند كه قیمت ها را تعیین می كنند اما تجربه كاری دندان پزشك عامل مهمی است كه می تواند كیفیت درمان را متفاوت كند. درست مثل مشاغل دیگر كه عوامل بی شماری بر هزینه نهایی آن مؤثر خواهد بود». تولید و پخش برنامه های آموزشی برای افزایش مراقبت های بهداشتی دهان و دندان در راستای پیشگیری از پوسیدگی و خرابی دندان بسیار الزامی است؛ «متأسفانه اثری از فعالیت های وزارت بهداشت در صداوسیما یا مطبوعات مشاهده نمی شود؛ درصورتی كه شاید پخش یك برنامه آموزشی و مفید در طول هفته بتواند بسیاری از بیماری های دهان و دندان را كاهش دهد. همان طوركه معضل پوسیدگی دندان با آموزش های ساده ای مثل چگونگی مسواك زدن صحیح و استفاده از نخ دندان كاهش می یابد. بدون شك این آموزش ها و راهكارهای پیشگیرانه می تواند از بار سنگین هزینه های درمان بر دوش مردم نیز كم كند».