مهم روزگار این 300 هزار نفر است كه همراه شده با سختی و مشكلات و معضلات و آسیب هایی كه هیچ وقت پایان نمی یابد و مهم همین 300 هزار نفرند.

فقر، اعتیاد، سرقت، فساد، مشكلات ساختاری، واحدهای مسكونی غیررسمی و در معرض خطر، نبود معابر مناسب، نبود زیرساخت ها و ... تنها بخشی از مشكلات حاشیه نشین های كرمانشاه است، حاشیه نشین هایی كه برای فرار از خطرات جنگ از مرزها دور شده و به حاشیه های كرمانشاه پناه آورده اند و یا بیكاری و فقرِ روستا آنها را به سمت كلانشهر كرمانشاه فراری داده، اما هرعاملی هم كه باعث شده اینها اینجا بیایند بازهم مهم نیست و مهم این است كه این 300 هزار نفر حالا اینجا هستند، جایی در حاشیه های شهر كرمانشاه و باید برای زندگیشان و بهبود معیشت و روزگارشان كاری كرد.

در دهه های گذشته بارها و بارها مشكلات حاشیه نشینی به عنوان یكی از اصلی ترین معضلات كشور مطرح شده و طرح ها و راهكارهای مختلفی هم ارائه شده كه نتایج نشان می دهد آنچنان كه باید كارآمد نبوده اند، اینجا اما در كرمانشاه جهاد دانشگاهی با همراهی اساتید و مدیران و مردمان حاشیه نشین طرح تحقیقاتی را اجرایی كرده كه از دل آن «مدل بومی توانمندسازی حاشیه های شهر» استخراج شده است.

به زبان ساده تر این طرح برای اولین بار توانسته واقعیت موجود در حاشیه های شهر را بیرون كشیده و از دل آن مدل بومی برای رفع مشكلات حاشیه ها و حاشیه نشین های شهر طراحی كند، مدلی كه مشخص می كند برای رفع این مشكلات چه كارها و اقداماتی باید صورت گیرد و چه كسی و چه نهادی باید این كارها را انجام دهد، مدلی كه در آن سهم حاشیه نشین ها هم مشخص شده كه خودشان برای رفع مشكلاتشان باید چه همكاری هایی داشته باشند.

بیتا حامد استادیار جامعه شناسی و مدیرگروه جامعه شناسی سازمان جهاد دانشگاهی كرمانشاه مجری این طرح است كه از سال 1394 همراه با یك تیم هشت نفره روی این طرح كار كرده و حالا به خروجی های خوبی رسیده و توانسته اند "مدل بومی توانمندسازی محلات محروم كرمانشاه" یا همان محلات حاشیه نشین را تدوین كنند.

حامد در گفت و گو با ایسنا با اشاره به شروع اجرای این طرح تحقیقاتی از سال 1394، گفت: این طرح در این سال همزمان با اعلام حاشیه نشینی به عنوان یكی از پنج معضل اصلی كشور و با مشاركت و كارفرمایی دفتر مركز جهاد دانشگاهی كشور و كارفرمای استانی در دستور كار قرار گرفت و زمان اجرای آن هم دو سال برنامه ریزی شد كه به دلیل برخی مشكلات ساختاری و عدم تامین به موقع اعتبارات به مدت چهارسال به درازا كشید.

وی افزود: عنوان دقیق این طرح "مطالعه اجتماعی سكونتگاه های محروم شهر كرمانشاه با هدف ارائه راهكارها و مدل بومی توانمندسازی" این محلات است كه در زیرمجموعه خود هفت طرح خُردتر شامل موقعیت اجتماعی سكونتگاه های محروم، تاریخ اجتماعی سكونتگاه های محروم، سبك زندگی حاشیه نشین ها، تعاملات اجتماعی حاشیه نشین ها، آسیب های اجتماعی حاشیه نشین ها، اقتصاد غیررسمی و مدل بومی توانمندسازی را دارد.

وی یادآور شد: عملا طرح هفتم برآیند شش طرح قبلی است كه مدلی بومی برای توانمندسازی محلات سكونت گاه های محروم شهر كرمانشاه محسوب می شود.

این استاد دانشگاه از معضل حاشیه نشینی به عنوان یكی از معضلات اصلی شهر كرمانشاه یاد كرد وافزود: كلانشهر كرمانشاه پرجمعیت ترین شهر غرب كشور است و حدود نیمی از جمعیت استان در این شهر ساكنند كه متاسفانه در حال حاضر حدود 300 هزار نفر از جمعیت این شهر یعنی چیز در حدود یك سوم جمعیت آن حاشیه نشین هستند.

حامد عوامل مختلفی را در بروز حاشیه نشینی در كرمانشاه موثر می داند و می گوید: بخشی از این حاشیه نشینی به مهاجرت های زمان جنگ تحمیلی مربوط می شود كه بسیاری از مرزنشینان به شهر كرمانشاه مهاجرت كردند.

وی افزود: ازطرفی طی دهه های گذشته شاهد مهاجرت بسیار روستاییان به شهر هستیم و همین امر در رشد حاشیه نشینی كرمانشاه موثر بوده و كنار اینها بالارفتن نرخ رشد جمعیت هم مزید برعلت شده است.

حامد گفت: به هرحال هر عاملی در بروز حاشیه نشینی موثر بوده، امروز ما شاهد جمعیت 300 هزار نفری حاشیه نشین ها در شهر كرمانشاه هستیم كه باید برای رفع مشكلات آنها اقدامات جدی صورت گیرد.

وی افزود: در جهان از دهه 90 میلادی مدل های بومی توانمندسازی برای حاشیه نشین ها شكل گرفته، اما تاكنون در استان ما چنین اقدامی صورت نگرفته بود و برای همین دراین تحقیقات تلاش كردیم تا با به دست آوردن حجم مناسبی از داده ها، مدلی بومی برای توانمندسازی این مناطق را در شهر كرمانشاه تهیه كنیم.

وی افزود: در این طرح ما عملا واقعیت های موجود در حاشیه های شهر را استخراج كردیم و مشخص كردیم كه بر مبنای ظرفیت ها و وضعیت موجود حاشیه های شهر چه اقداماتی باید برای رفع مشكلات آنها صورت گیرد.

وی تصریح كرد: طرح های بسیاری برای رفع مشكلات حاشیه شهرها ارائه شده، اما در هیچ یك مشخصا به شكل بومی كار پیش نرفته و داده ها در این حجم وسیع از واقعیت های موجود حاشیه های شهر جمع آوری نشده، بطور مثال در این طرح متوجه شدیم كه مساجد و مكان های مذهبی مشخصا ظرفیت بالایی برای ارتقا فرهنگ این محلات دارند و این موضوع را از لابلای داده ها و مشاهدات و صحبت های مردم حاشیه نشین استخراج كردیم.

حامد گفت: بر مبنای این داده ها با مشاركت مدیران، پژوهشگران و خود مردمان حاشیه نشین در نهایت توانستیم یك مدل بومی برای توانمندسازی حاشیه های شهر تدوین كنیم كه در این مدل اقدامات لازم و كاربردی برای رفع مشكلات حاشیه های شهر شرح داده شده و سهم هر دستگاه و نهاد و ... و حتی سهم مردم حاشیه نشین هم در رفع این مشكلات مشخص شده است.

وی افزود: در حقیقت می توان گفت این مدل بومی یك نقشه راه كامل برای حل مشكلات حاشیه نشینان كرمانشاه است.

وی به همكاری دستگاه های مختلف در اجرای این طرح اشاره كرد و افزود: حمایت های مسئولین جهاد دانشگاهی، مدیران ارشد استان و بویژه فرماندار كرمانشاه در این طرح قابل تقدیر است و همكاری خوبی را از مسئولین این دستگاه ها شاهد بودیم.



محلات حاشیه نشین را به شكل "زائده شهر" نبینیم

دكتر نادر امیری عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه رازی و عضو شورای علمی گروه پژوهشی جامعه شناسی جهاد دانشگاهی هم در گفت و گو با ایسنا با بیان اینكه در این پروژه، طرح "تاریخ اجتماعی محلات حاشین نشین" را برعهده داشته، گفت: تحقیقات بسیاری در حوزه محلات حاشیه نشین یا همان محلات محروم صورت گرفته، اما در تمام این تحقیقات كمتر به وجه تاریخی این محلات و پیوند آنها با شهر پرداخته شده است.

این استاد دانشگاه افزود: محلات محروم هریك تاریخ و هویت جداگانه ای دارند و نباید آنها را یكسان دانست و اینكه از بیرون اسم گذاری های مختلفی از جمله محلات حاشین نشین، مناطق اسكان غیررسمی، محلات محروم و ... برای آنها انجام می شود كاری از پیش نمی برد و صرفا نوعی بازی با اسامی است.

امیری افزود: از طرفی همواره این محلات و مشكلاتشان با این دید بررسی شدند كه چه آسیبی برای شهر دارند و چه خدماتی به شهر ارائه می دهند و باز هم در این مطالعات و بررسی ها همواره شهر مركز توجه بوده است، نه این محلات.

این استاد دانشگاه با بیان اینكه پژوهش های بسیاری در حوزه حاشینه نشینی و محلات محروم صورت گرفته گفت: وقتی سراغ مردم این محلات می رویم خسته شده اند كه این همه تحقیق شده و نتیجه ای به دنبال نداشته است و باید نوع نگاه به این محلات تغییر كند.

وی افزود: همه باید یاد بگیریم این محلات زائده شهر نیستند و باید هر یك از این محلات را با هویت و تاریخشان بصورت جداگانه دید و برای رفع مشكلات آنها اقدام كرد.

این استاد دانشگاه افزود: همه باید این حقیقت را بپذیریم كه در جهانی كه نظام آن بر مبنای اقتصاد سیاسی سرمایه داری است، حذف این محلات غیرممكن است و مشكلات این محلات همواره پابرجا خواهد بود، چرا كه در تمام جهان و همچنین ایران و استان ما این محلات بر مبنای اقتصاد سیاسی نئولیبرالیسم شكل گرفته اند.

امیری گفت: مادامی كه الگوی تقلیل روابط اجتماعی به روابط كالایی مسلط است و به همه چیز كاسبكارانه نگاه می كنیم، مشكلات این محلات همواره پابرجا خواهد بود.



50 درصد مشاغل محلات حاشیه نشین "غیررسمی" است

دكتر وكیل احمدی عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه رازی و عضو شورای علمی گروه پژوهشی جامعه شناسی جهاد دانشگاهی نیز در گفت و گو با ایسنا با بیان اینكه در این پروژه، طرح "اقتصاد غیررسمی محلات محروم" را برعهده داشته، گفت: در این طرح به بررسی اقتصاد غیررسمی در محلات محروم پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم كه فقر باعث ایجاد و تداوم مشاغل غیررسمی در این محلات شده و نكته اصلی این است كه این فقر تنها مربوط به محلات محروم نیست و بلكه این فقر كل شهر است كه باعث به وجود آمدن مشاغل غیررسمی در این محلات شده است.

وی افزود: در این طرح بیشتر به دنبال بسترها، زمینه ها و ساختارهای ایجاد مشاغل غیررسمی بودیم و 650 خانوار این محلات در این طرح بررسی شدند.

احمدی گفت: با نتایج به دست آمده به این موضوع رسیدیم كه 50 درصد مشاغل موجود دراین محلات غیررسمی هستند و در برخی محلات این عدد به 80 درصد هم می رسد.

وی افزود: طبق نتایج به دست آمده 50 درصد جمعیت این محلات غیرفعال هستند و بیكاری جمعیت فعال این محلات حدود 30 درصد و در برخی محلات به حدود 60 درصد هم می رسد.

این استاد دانشگاه با مثبت خواندن برخی از این مشاغل غیررسمی، گفت: مشاغلی مانند كارگر ساده ساختمانی، كارگر كشاورزی و سازندگان صنایع دستی مشاغل مثبتی بودند كه فواید آن هم خانواده و هم جامعه را در برمی گیرد، اما این میان برخی مشاغل مانند مشاغل زباله گرد مضراتی به دنبال دارد كه دامنگیر جامعه هم می شود.

احمدی افزود: آنچه كه در مجموع به دست آمد این است كه اقتصاد غیررسمی این محلات، بار عمده تامین معیشت حداقلی جمعیت شهر كرمانشاه را برعهده می گیرد و اگر این مشاغل نبودند ممكن بود بسیاری افراد هم امروز نبودند، اما متاسفانه مشكلاتی را هم برای افراد، محلات و جامعه ایجاد كرده است.

این استاد دانشگاه در ادامه در تشریح راهكارهای رفع مشكلات این محلات در حوزه مشاغل غیررسمی، گفت: عامل و بستر اصلی در این زمینه فقر است كه باید از بین برود كه انجام این كار هم تقریبا شدنی نیست، بنابراین باید با انجام برخی اقدامات قدری از مشكلات در این حوزه ها كم كرد.

احمدی تصریح كرد: بطور مثال شهرداری می تواند برای كارگران ساده كه سرخیابان ها در برخی مناطق می ایستند یك سرپناه ایجاد كند و با اقداماتی اینچنینی می توان تا حدی چنین مشاغلی را ساماندهی كرد.

وی یادآور شد: باید بدانیم كه ضرورت معیشت این مشاغل را ایجاد كرده و این امر نشان دهنده این است كه "فرهنگِ كار" در كرمانشاه وجود دارد و مشكل این است كه این افراد این استراتژی را برای كار در پیش گرفته اند.

وی افزود: اینكه برخی افراد انتقاد می كنند كه فرهنگ كار كرمانشاه ضعیف است كه باید به اینها گفت كسی كه زباله های شهر را زیر و رو می كند تا وسایل به دردبخور آنها را استخراج كند و از این طریق درآمدی كسب كند، فرهنگ كار دارد، اما استراتژی درستی برای كار انتخاب نكرده و اینها استراتژی است كه برای بقا در نظر گرفته اند.



وبینار علمی این طرح 28 بهمن با هدف مروری بر تجارب این طرح برای واحدهای جهاد دانشگاهی كشور برگزار شد و قرار است كارگاه استانی هم برگزار شده و نتایج آن در اختیار مدیران و پژوهشگران استانی قرار گیرد.



انتهای پیام