به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، ستاد حقوق بشر، گزارش میان دوره ای پیشرفت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران در پرتو توصیه های یو. پی. آر را برای شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد ارسال نمود.

در فهرست این گزارش، قوانین و ساختار های ارتقاء و حمایت از حقوق بشر، گفتگو و تعامل در زمینه ارتقاء و حمایت از حقوق بشر، اقدامات قهری یكجانبه، حقوق افراد دارای ناتوانی، آموزش حقوق بشر، تقویت و تعامل با سازمان های مردم نهاد، ارتقاء شاخص های توسعه انسانی، كاهش خطر بلایای طبیعی، اقلیت های دینی، آزادی مذهب و عقیده، اقوام و فرق، دادرسی عادلانه و عدالت قضایی و حقوق زندانیان آمده است.

همچنین در ادامه به حق برخورداری از مسكن مناسب، فقرزدایی و توسعه مناطق روستایی و كم برخوردار، حق بهداشت، سلامت، رفاه، تامین اجتماعی و بیمه ارتقای توسعه حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حق آموزش، حقوق زنان، حقوق كودكان، آزادی احزاب، تجمعات، بیان و دسترسی به اطلاعات، حقوق پناهندگان، پناهجویان و مهاجران، مین های به جا مانده از جنگ تحمیلی، سایر دستاورد های حقوق بشری، حق دسترسی به آب و انرژی، اقدامات حمایتی جمعیت هلال احمر در مقابله با كرونا و مبارزه با مواد مخدر اشاره شده است.

در بخشی از دیباچه این گزارش كه به قلم دكتر كاظم غریب آبادی، دبیر ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران نگاشه شده، آمده است: حقوق بشر به عنوان یك آرمان مهم انسانی، ریشه در ادیان الهی دارد و به عنوان دستاوردی ارزشمند در فرهنگ و تمدن جهانی محسوب می شود. تاریخ و فرهنگ ایران زمین، مشحون از مبانی و اصول متعدد درخصوص اهمیت حقوق انسان نزد ایرانیان می باشد.

در ادامه تصریح شده است: جمهوری اسلامی ایران با اتكاء به موازین اسلامی و قانون اساسی خود، پیشرفت های عظیمی در حوزه حقوق بشر داشته است و بر اساس شرایط و واقعیت های موجود و با هدف ترویج عدالت اجتماعی و رفاه مردم، به طور همه جانبه در حوزه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی سرمایه گذاری عظیمی نموده و حقوق مردم در مشاركت برابر و توسعه را تضمین كرده است.

غریب آبادی می افزاید: پیگیری بهبود حقوق بشر هرگز پایان نمی یابد، چرا كه همواره فضا برای شرایط بهتر وجود دارد. پیشرفت وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران در طول 43 سال گذشته و با وجود تحریم های ظالمانه، غیر انسانی و یكجانبه آمریكا، می تواند توسط هر ناظر بی طرف و منصفی به ویژه در مقایسه با وضعیت قبل از 1357 و همچنین در مقایسه با بسیاری از كشور های دیگر، مورد اذعان قرار گیرد.

دبیر ستاد حقوق بشر كشورمان تاكید می كند: جمهوری اسلامی ایران یكی از كشور های فعال در فرایند بررسی دوره ای جهانی (یو. پی. آر) می باشد. سیاست اصولی ایران، بر حمایت از این سازوكار غیرگزینشی و متعادل استوار است.

وی همچنین یادآور شده "ستاد حقوق بشر" به عنوان مرجع ملی حقوق بشر در داخل و خارج از كشور با توجه به سوابق فوق، تصمیم گرفت تا در اقدامی داوطلبانه، اهم دستاورد ها و پیشرفت وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران در حوزه های مختلف در پرتو توصیه های یو. پی. آر را با همكاری اعضای كمیته ملی یو. پی. آر (مركب از بیش از 80 وزارتخانه و دستگاه دولتی) در قالب گزارش میان دوره ای تدوین و ارائه نماید. در این مسیر، از مشورت های سازمان های مردم نهاد نیز بهره برداری شده است.

مجموعه حاضر، پیشرفت در حوزه حقوق بشر در سال 1399 و شش ماهه اول سال 1400 را پوشش می دهد. در این گزارش برخی از دستاورد ها آمده است و متن كامل آن در لینك پیوست انتهای صفحه قابل مشاهده و مطالعه است.

قوانین و ساختار های ارتقاء و حمایت از حقوق بشر

جمهوری اسلامی ایران از جمله معدود كشور هایی است كه ساختار های مختلفی را برای حمایت و ارتقای حقوق بشر ایجاد كرده است مانند ستاد حقوق بشر، كمیته اقلیت های دینی وزارت كشور، كمیته حقوق بشر مجلس، كمیسیون اصل نود مجلس (ویژه شكایت مردم از دستگاه های دولتی)، هیات مركزی نظارت بر حفظ حقوق شهروندی قوه قضاییه، مشاور رئیس جمهور در امور اقلیت های دینی و اقوام، مركز رسیدگی به شكایات در سازمان بازرسی كل كشور و.... در راستای ارتقای چارچوب های قانونی در جهت حمایت و ارتقای حقوق بشر قوانین، اسناد ملی، طرح ها و لوایح مختلفی در طول دوره زمانی این گزارش (1399 وشش ماهه اول 1400) به تصویب رسیدند كه برخی از آن ها عبارتند از:

- سند امنیت قضایی در حمایت از حقوق فردی و اجتماعی و رسیدن به عدالت قضایی
- سند تحول قضائی با هدف حصول به رضایتمندی مردم و اجرای عدالت
- ارسال لایحه ایجاد نهاد ملی حقوق بشر و شهروندی از سوی رئیس جمهور وقت به مجلس
- لایحه مبارزه با قاچاق انسان و اعضای بدن و مجازات عبوردهندگان غیرمجاز افراد از مرز های كشور به مجلس واصل گردیده و در كمیسیون حقوقی قضایی تحت بررسی است
- قانون جهش تولید مسكن
- طرح صیانت، كرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت در مجلس واصل شده و تحت بررسی است
- قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
- قانون حمایت از اطفال و نوجوانان
- لایحه تشكیل سازمان مهاجران اتباع خارجی در مجلس اعلام وصول گردیده و تحت بررسی است
- صدور بخشنامه رئیس قوه قضاییه در مورد لزوم اجرای عدالت و رسیدگی منصفانه به اتهامات مرتكبان جرائم سیاسی و.

گفتگو و تعامل در زمینه ارتقاء و حمایت از حقوق بشر

جمهوری اسلامی ایران، عضو اسناد بین المللی حقوق بشری متعددی است و به منظور ایفای تعهدات مربوطه، گزارش مقدماتی اجرای پروتكل الحاقی به كنوانسیون حقوق كودك درباره فروش كودك، فحشاء كودك و پورنوگرافی كودك، چهارمین گزارش ادواری در اجرای تعهدات میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی كمیته ناظر، چهاردهمین گزارش ادواری در اجرای تعهدات كنوانسیون رفع تمامی اشكال تبعیض نژادی، نهایی سازی گزارش پنجم و ششم در اجرای تعهدات كنوانسیون حقوق كودك، آماده سازی گزارش های تركیبی دوم، سوم و چهارم در اجرای تعهدات كنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت را در مدت یك سال و نیم گذشته به نهاد های معاهداتی ارائه نموده است.

در ارتباط با رویه های ویژه و گزارشگران موضوعی، سیاست جمهوری اسلامی ایران به طور اصولی بر تعامل مبتنی بوده است. علاوه بر بازدید 7 رویه دار ویژه از ایران از 2002 به بعد، از گزارشگران ویژه حق بهداشت و حق غذا نیز در 2015 و 2017 برای بازدید از كشور دعوت به عمل آمد. ایران به طور اصولی با درخواست گزارشگر ویژه اقدامات قهری یكجانبه برای بازدید از كشور نیز موافقت نموده است.

علاوه بر این، نمایندگی های دائم جمهوری اسلامی ایران در نیویورك و ژنو همواره نسبت به تعامل با گزارشگر ویژه كشوری باز عمل كرده اند، اما وی به دلیل رویكرد سیاسی خود روش دیگری را در پیش گرفته است.

جمهوری اسلامی ایران ضمن بررسی و پاسخگویی به گزارش های گزارشگر ویژه كشوری و دبیركل سازمان ملل در طول یكسال و نیم گذشته، به مكاتبات دریافتی از سوی رویه های ویژه شورای حقوق بشر نیز پاسخ های مناسب و به موقع ارائه نموده است.

برخی از اقدامات به عمل آمده در راستای تعامل و همكاری با رویه های ویژه شورای حقوق بشر در سال های 2020 و 2021، به شرح زیر می باشد:

- پاسخ به 55 مكاتبه رویه های ویژه؛ انجام 2 ملاقات سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در ژنو با گزارشگر ویژه ایران؛ ارسال نظرات ایران پیرامون 5 گزارش گزارشگر ویژه در سال های 2020، 2021 و 2022 به مجمع عمومی و شورای حقوق بشر؛ ارسال نظرات ایران به چهار گزارش دبیركل در سال 2020 و 2021 به نشست های شورای مجمع عمومی و حقوق بشر؛ ارسال 7 نامه از سوی ستاد حقوق بشر و سایر مسئولین به كمیسرعالی در خصوص موضوعات مختلف حقوق بشری شامل سوریه، یمن و همچنین معایب و اشكالات گزارش های دبیركل و گزارشگر ویژه؛ تعامل با رویه های ویژه از منظر اعلام نظر نسبت به بیانیه های خبری صادره از سوی آنان؛ مكاتبه با رویه های ویژه در خصوص ترور شهید سلیمانی و شهید فخری زاده؛ مكاتبه با رویه های ویژه در مورد نقض حقوق اتباع ایرانی در مرز های آمریكا؛ انجام 5 ملاقات سفیر و نماینده دائم ایران در ژنو با گزارشگر ویژه آثار منفی اقدامات قهرآمیز یكجانبه بر بهره مندی از حقوق بشر؛ ملاقات های متعدد سفیر ایران در ژنو با گزارشگران بهداشت، مدافعین حقوق بشر، قتل های فراقضایی، گزارشگر ویژه ایران جهت گفتگو درخصوص موضوعات حقوق بشری.

- همكاری حقوقی- قضایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری عراق با در چارچوب امضای یادداشت-تفاهم از جمله با تأكید بر موضوعاتی همچون انتقال تجربیات و دستاورد ها در زمینه های حمایت از حقوق بشر و عدالت قضایی؛ گفتگو با جمعی از سفرا و رؤسای نمایندگی¬های خارجی مقیم و نمایندگان دفاتر سازمان ملل متحد درباره دو موضوع "آثار تحریم ها بر بیماران خاص بویژه بیماران تالاسمی و پروانه ای" و " سند تحول قضائی"؛ گفتگوی رئیس قوه قضائیه و رئیس ستاد حقوق بشر با سفرا و رؤسای نمایندگی های خارجی مقیم و رؤسای كارگزاری های سازمان ملل متحد؛ گزارش ایران در پاسخ به برخی توصیه های ملاحظات نهایی كمیته، در تاریخ 15 سپتامبر 2021 ارسال شد و در حال حاضر در سایت كمیته معلولین بارگزاری شده است؛ همكاری با سازمان منطقه ای اسكاپ در خصوص مسائل مربوط به حقوق معلولین؛ مشاركت نمایندگان مراجع ملی اجرای كنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت در دومین اجلاس سران معلولیت به میزبانی نروژ و كنیا به صورت مجازی؛ همكاری با كمیساریای عالی در زمینه افزایش ظرفیت فنی و علمی در ارتباط با كاركرد مكانیسم حقوق بشر شامل برگزاری دوره های آموزشی در نوامبر 2021 و كسب اطلاعات در مورد چگونگی كاركرد نرم افزار های ردیابی اجرای توصیه های UPR و همچنین چگونگی كاركرد مكانیسم های حقوق بشر؛ ملاقات هیأت ستاد حقوق بشر با كمیسرعالی حقوق بشر در حاشیه نشست 43 شورای حقوق بشر؛ تماس مداوم بخش حقوق بشر نمایندگی دائم ایران در ژنو با مسئول میز ایران در دفتر كمیساریای عالی و تعامل در زمینه ارتقاء حقوق بشر و تبیین دستاورد ها و پیشرفت های حقوق بشری ایران؛ ملاقات مجازی هیأت ستاد حقوق بشر و كمیساریای عالی حقوق بشر (14 فوریه 2022) در سطح معاونین جهت تبادل نظر در زمینه موضوعات حقوق بشری.

اقدامات قهری یكجانبه

اعمال اقدامات قهری یكجانبه توسط ایالات متحده در طول چهار دهه اخیر علیه جمهوری اسلامی ایران، حقوق بنیادین مردم ایران به ویژه حق حیات، حق سلامت و بهداشت، حق توسعه و سایر حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به صورت گسترده و تبعیض آمیز نقض كرده و خسارت های جانی و مالی "جبران ناپذیری" را بر جای گذاشته است. این اقدامات به طور آشكار مغایر منشور ملل متحد، موازین حقوق بین الملل و حقوق بین الملل بشر است. گزارشگر ویژه درگزارش به اجلاس 75 مجمع عمومی (2020) برخی مصادیق اِعمال اقدامات قهری یكجانبه غیرقانونی، ظالمانه و جنایت كارانه آمریكا در شرایط كرونایی علیه مردم ایران را مورد توجه قرار داده است، از جمله:
1. تحریم نفت كش های ایران؛
2. تحریم واردات دارو؛
3. تحریم تجهیزات داروسازی و همچنین تجهیزات مربوط به بیهوشی، دستگاه های تنفسی، آندوسكوپی، سی تی اسكن، دیالیز، درمان و كنترل دیابت، الكتروشوك، رادیولوژی دیجیتال، سونوگرافی پیوند كلیه بیماری های قلبی، چشم پزشكی، معاینه حنجره و پانسمان های مخصوص، تجهیزات آزمایشگاهی و تأثیر منفی تحریم ها بر عملكرد بیمارستان ها در دوره شیوع كرونا.
4. ممانعت استفاده ایران از وام از بانك جهانی حتّی در دوره شیوع كرونا؛
5. ممانعت استفاده ایران از نرم افزار زوم حتّی در دوره شیوع كرونا؛ این تحریم ها پیامد های زیانباری در نقض حقوق اساسی مردم ایران داشته كه بنا بر تأكید "گزارشگر ویژه آثار منفی اقدامات یك جانبه قهری در بهره مندی از حقوق بشر"، پیامد های زیر از آثار این اقدامات غیرقانونی است:
1. مرگ بیماران مبتلا به بیمار های مزمن به دلیل محدودیّت دسترسی به درمان؛
2. آزار روانی بیماران به دلیل عدم دسترسی به دارو؛ 3. نقض حق دسترسی به غذا؛
4. نقض حقوق كودكان، زنان و مهاجران؛ 5. عدم دسترسی پزشكان به اطلاعات علمی مربوط به ویروس كرونا؛
6. تأثیر منفی تحریم. ها بر اتباع خارجی مقیم ایران به ویژه افغانستانی ها و مهاجران؛
7. محرومیت بسیاری از ایرانیان از حق تحصیل در دانشگاه های جهان؛
8. نقض حقوق شهروندان ایرانی به واسطه تحریم اشخاص حقیقی و حقوقی.
جمهوری اسلامی ایران برای كم اثركردن گستره و لایه های تحریم های یكجانبه آمریكا كه در 2 سال گذشته تشدید هم شده، در تمامی فرآیند های مرتبط با تدوین و تنظیم قوانین، مقررات، سیاستگذاری و اقدامات اجرایی توجه به آثار بسیار مخرب اقدامات قهری یكجانبه را مدنظر داشته و برنامه های توانمندسازی و حمایت از اقشار آسیب پذیر در قالب طرح های مختلف به ویژه در شرایط اضطراری كووید-19 را به اجراء درآورده است.

حقوق افراد دارای ناتوانی و برخی اقدامات در راستای حمایت از خانواده های دارای معلول

حمایت از افراد دارای ناتوانی همواره در اولویت جمهوری اسلامی ایران بوده است. تصویب قوانین متعدد در سطح داخلی و الحاق به كنوانسیون افراد دارای معلولیت، حكایت از این عزم و اراده جدی دارد.

تا پایان سال 1399، تعداد 1.752.111 فرد دارای ناتوانی تحت پوشش سازمان بهزیستی كشور بودند كه نسبت به سال 1398، به میزان 8/2 درصد افزایش داشته است؛ این امر بیانگر تلاش در جهت شناسایی افراد كم توان، ارائه خدمات توانبخشی و ارتقای كیفیت زندگی و تأمین اجتماعی این قشر آسیب پذیر است.

بهره مندی تعداد 775.897 خانوار از كمك هزینه معیشت با 67 درصد رشد در سرانه مبلغ پرداختی ماهیانه در سال 1400.
پرداخت مستمری به خانواده های 178.000 فرد دارای معلولیت سرپرست خانوار.
پرداخت كمك معیشت به 191.578 نفر از نیازمندان دارای معلولیت های شدید و خیلی شدید با افزایش 7 تا 11 برابری نسبت به قبل.
برخورداری بانوان كارمند دارای همسر یا فرزند معلول و كارمندان مرد دارای همسر معلول و دارای فرزند معلول تحت سرپرستی فاقد مادر از كاهش ساعت كار هفتگی در راستای حمایت از كانون خانواده.
ارائه 53.700 مورد كمك موردی، 1710 مورد كمك ازدواج و جهیزیه، 5570 مورد كمك هزینه ساخت و تأمین مسكن در سال 1399.
ارائه حمایت های رایگان قضایی به افراد دارای معلولیت، حسب درخواست فرد یا قیم وی.
بهره مندی یكی از اولیا از 50 درصد معافیت مالیاتی حقوق و مزایا در راستای حمایت از خانواده های دارای فرزند با معلولیت شدید و خیلی شدید.
معافیت افراد دارای معلولیت از خدمت وظیفه عمومی و برخورداری خانواده های دارای فرزند معلول از این قانون.
معافیت از خدمت وظیفه عمومی 2905 مشمول دارای فرد دارای معلولیت در خانواده در سال 1399.
پرداخت تمامی حقوق، مزایا، مستمری و كمك معیشت و یا حق پرستاری به تمامی افراد آسیب دیده از مین های به جا مانده از جنگ تحمیلی.
پرداخت حقوق، مستمری، كمك معیشت و یا حق پرستاری به 426.190 نفر از ایثارگران جنگ تحمیلی و یا وابستگان آنان در سال 1399 و افزایش آن به 456.261 نفر در سال 1400.
راه اندازی 1300 مركز روزانه آموزشی توانبخشی با همكاری بخش غیردولتی و با حمایت خانواده ها و تامین تسهیلات یارانه ای برای ارائه خدمات آموزشی و توانبخشی به افراد دارای معلولیت، سالمندان، بیماران روانی مزمن و افراد دارای اختلال طیف اتیسم و ارائه خدمات به 48.856 نفر در سال 1399 و 50.000 نفر در سال 1400.
برخورداری 50000 نفر از افراد دارای معلولیت در 1410 مركز تولید روزانه توانبخشی، حرفه آموزی كارگاه های تولیدی، حمایتی و مراكز پشتیبانی شغلی از انواع خدمات با شمول یارانه تامین شده توسط سازمان بهزیستی.
اعطای كمك هزینه ساخت و تأمین مسكن به 5570 معلول در سال 1399 و اختصاص 616 واحد مسكن مهر به خانواده-های دارای دو فرزند معلول.
انجام اقدامات مناسب سازی معابر عمومی برای تسهیل در عبور و مرور افراد دارای معلولیت و كم توانان جسمی و حركتی در اكثر شهر های بالای 200 هزارنفر جمعیت كشور با محوریت خیابان های اصلی و نقاط پرتردد.
اختصاص جایگاه ویژه ای به افراد دارای معلولیت در جدول كاری سازمان صدا و سیما، تولید محتوا و اطلاع رسانی در موضوع حقوق افراد دارای معلولیت از جمله پخش 23921 ساعت برنامه های مختلف با هدف حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت از شبكه های سراسری، استانی و بخش های خبری در سال 1399.

تقویت و تعامل با سازمان های مردم نهاد و اقدامات در راستای توانمندسازی سمن ها

- فعالیت بیش از 25 هزار سازمان مردم نهاد در ایران
- وجود 700 تشكل صنفی تخصصی (كانون ها، اتحادیه ها در حوزه های مختلف)
- وجود 73 تشكل مردم نهاد دارای مقام مشورتی نزد شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد (اكوسوك)
- صدور مجوز فعالیت برای تعداد 8282 مركز نیكوكاری در سطح كشور توسط كمیته امداد امام خمینی (ره) تا پایان شهریورماه 1400
- افزایش تعداد سازمان های مردم نهاد فعال در حوزه زنان و خانواده به تعداد 2722 سمن در سال 99
- فعالیت بیش از 2000 سمن تخصصی حوزه كودك
- فعالیت 1012 سازمان مردم نهاد در حوزه محیط زیست
- فعالیت 3018 سازمان های مردم نهاد فعال در حوزه مبارزه با موادمخدر
- وجود 4015 تشكل مردم نهاد جوان در سال 1400
- اجرای طرح متمركز آموزش و توانمندسازی 3200 سازمان مردم نهاد با هدف تقویت توان و بنیه اجرایی تشكل های مردمی در سراسر كشور، تحت آموزش مشترك با رویكرد توان افزایی برای مداخله در امور كاهش آسیب های اجتماعی تا پایان سال 1399
اجرای بیش از 800 پروژه اجتماعی در حوزه كاهش آسیب های اجتماعی و ارتقای نشاط، سلامت و سرمایه اجتماعی با بهره¬گیری از ظرفیت سازمان های مردم نهاد تا پایان سال 1399
- تهیه و اجرای طرح ملی توانمندسازی و ظرفیت سازی سازمان های مردم نهاد با رویكرد ملی و منطقه ای و استانی با هدف بهره گیری از توان تشكل ها در مدیریت آسیب های اجتماعی و ارتقای سرمایه اجتماعی
- ایجاد شبكه ملی خیرین كشور در جهت شناسایی ظرفیت های خیرین و بسیج ظرفیت ها در برنامه های كاهش آسیب
- ایجاد "كارگروه مبارزه با كرونا" به منظور هم افزایی و مشاركت بخشی حداكثری به سازمان های مردم نهاد كشور در برنامه ها مبارزه با كرونا و اجرای"طرح ملی ساماندهی مشاركت های مردمی برای مقابله با بیماری كرونا" با مشاركت 13 شبكه تخصصی سازمان های مردم نهاد به منظور فعال سازی ظرفیت تشكل ها
- برگزاری نشست های منطقه ای آموزشی و توان افزایی حدود 1200 سمن فعال حوزه اجتماعی، زنان و خانواده و اجرای 140 پروژه مشترك در سطح كشور
- اجرای طرح های مشاركت محور با بهره گیری از ظرفیت صندوق ملی محیط زیست و پرداخت تسهیلات لازم به 8 سازمان های مردم نهاد محیط زیستی در سال 1399 با هدف حفظ و بهبود وضعیت محیط زیست كشور
- حمایت از 18 طرح فراگیر سازمان های مردم نهاد در كشور در موضوعات تسهیل ازدواج جوانان آسیب های اجتماعی، سبك زندگی و ... توسط سازمان های مردم نهاد فعال فرهنگی و اجتماعی در سال 1399 و 6 ماهه نخست سال 1400

اقدامات در خصوص اقلیت های دینی، آزادی مذهب و عقیده، اقوام و فرق

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصل مستقلی با عنوان "حقوق ملت" پیش بینی شده است كه طی 24 اصل، حقوق و آزادی های مشروع و قانونی طبقات مختلف اجتماعی شامل گروه های زبانی، مذهبی و نژادی به رسمیت شناخته شده و طبق این اصول، تمام شهروندان اعم از زن و مرد از حمایت یكسان حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برخوردارند.

لازم به توضیح است برابر اصل سیزدهم، ایرانیان زرتشتی، كلیمی و مسیحی اقلیت های دینی به رسمیت شناخته شده می باشند. افراد فرق دیگر كه تعداد آن ها محدود می باشد نیز از حقوق شهروندی برخوردار می باشند. از جمله اقدامات صورت گرفته در بازه زمانی تهیه این گزارش عبارتند از.

تعداد عبادتگاه های اقلیت های مذهبی در سراسر كشور افزایش یافته است (از جمله 300 كلیسا برای مسیحیان، 70 كنیسه برای یهودیان و 78 عبادتگاه برای زرتشتیان)، به گونه ای كه برای پیروان دین مسیحیت، یك كلیسا به ازای جمعیتی كمتر از 500 نفر اختصاص دارد.

حق تشكیل انجمن و نهاد های مختلف در ایران در بازه زمانی این گزارش مورد تضمین و اجراء قرار گرفته است. در این چارچوب، تعداد تشكل های شكل گرفته توسط اقلیت های مذهبی، 57 مورد است كه از میان آن ها 26 تشكل برای مسیحیان، 28 تشكل برای زرتشتیان و 3 تشكل برای كلیمیان می باشد.

حق آموزش برابر در ایران، مورد تضمین و اجراء قرار گرفته است. در این چارچوب، اختصاص 5 مدرسه اختصاصی برای یهودیان، 38 مدرسه برای زرتشتیان و 50 مدرسه برای مسیحیان در كشور از جمله مهم ترین اقدامات محسوب می شود. امكان ادامه تحصیل اقلیت های مذهبی در مقاطع مختلف دانشگاهی و حمایت از ادبیات و فرهنگ آن ها نیز تضمین شده است. به عنوان نمونه، دوره كارشناسی زبان و ادبیات ارمنی در دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه اصفهان تاسیس شده است.

حق فعالیت اقلیت های مذهبی در عرصه های فرهنگی نظیر سینما، موسیقی، تئاتر، رادیو و تلویزیون و ارتقاء سطح هم اندیشی و گفتگو با اقلیت های مذهبی از جمله با شركت در 10 مورد از جلسات مجمع عمومی انجمن ها و گروه های اقلیت های دینی در سال 1399 و 7 جلسه در 6 ماهه اول سال 1400، برگزاری جلسات هم اندیشی و مشاوره و ...، مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

- تضمین حق عضویت در مجلس شورای اسلامی و شورا های شهر و روستا (اختصاص 5 كرسی نمایندگی مجلس شورای اسلامی به اقلیت های مذهبی با وجود جمعیت 150 هزار نفری آن ها كه كمتر از نیم درصد (2/0 درصد) جمعیت كشور را تشكیل می دهند.)
- تضمین حق عضویت اقلیت های مذهبی در احزاب سیاسی (حزب هاشناك و داشناك برای مسیحیان و فعالیت گسترده آن ها در انتخابات پارلمانی و شورای شهر)
- تضمین فعالیت سمن های مرتبط با اقلیت های مذهبی (80 سمن فعال در ایران، متعلق به اقلیت های مذهبی هستند.)
- تضمین حق انتخابات اقلیت های مذهبی اعم از حق رای دادن و حق انتخاب شدن و
- تضمین حق برگزاری تجمعات مسالمت آمیز و راهپیمایی های اقلیت های مذهبی.
- اختصاص بودجه خاص در بودجه سالانه كشور جهت مساعدت مالی به اقلیت های -مذهبی به منظور تقویت همبستگی ملی و توجه جدی به تشكل های مرتبط با آن ها
- معافیت مالیاتی موقوفات، كمك ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی انجمن ها و هیئت های مذهبی مربوط به اقلیت های مذهبی براساس قانون اصلاح موادی از قانون مالیات های مستقیم
- تضمین حضور فعال اقلیت های مذهبی در عرصه های تولیدی و تجاری بدون هیچگونه تبعیض (مانند تولید معروف پوشاك هاكوپیان)
- تضمین امكان اشتغال اقلیت های مذهبی در اموری مانند استادی دانشگاه، پزشكی، بهداشتی، وكالت و سایر فعالیت های عمومی
- تضمین حق خرید و فروش آزادانه و تملك اموال منقول و غیرمنقول اقلیت های مذهبی
منبع: شش ماهه اول سال 1400، وزارت كشور
- اخذ مسئولیت های مختلف مانند وزارت، استانداری، معاون استانداری، فرماندار، معاون فرماندار، بخشدار، نمایندگی مجلس، عضویت در شورا های شهر و روستا، شهرداری، معاون وزیر، مدیركل و ... توسط اقوام مختلف كشور
- توزیع متعادل مراكز آموزش عالی در بین اقوام كشور (برای مثال 345 مركز آذری، 140 مركز كرد، 136 مركز لر، 99 مركز عرب، 67 مركز تركمن و 63 مركز بلوچ)
- تضمین فعالیت سمن های مرتبط با اقوام در كشور از طریق صدور مجوز برای فعالیت آن ها و حمایت از آن ها
- تضمین حق دسترسی به اطلاعات اقوام به زبان محلی خود در قالب انتشار مجلات و كتب به زبان محلی
- اعطای مجوز كسب و كار به اعضای فرق از جمله بهائیان
-اعطای مجوز های تاسیس شركت
- ارائه تسهیلات بانكی
- ارائه وام و سایر خدمات كشاورزی
- ارائه پروانه های ساخت و احداث شركت های تجاری
- تضمین مالكیت زمین و منابع طبیعی جهت امور كشاورزی نظیر مراتع دام پروری
ارائه ابزار و آلات كشاورزی از جمله تراكتور با قیمت تعاونی
- ارائه وام های بدون بهره از طریق تبصره های موجود

دادرسی عادلانه و عدالت قضایی و حفظ كرامت و حقوق زندانیان

در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران، مراجع قضائی مكلّف اند اصولی، چون علنی بودن محاكمات، قانونی بودن جرم و مجازات، تساوی همگان در برابر قانون و عدم هرگونه تبعیض ناروا، منع بازداشت خودسرانه، حق متهم بر تفهیم اتهام و محاكمه در اسرع وقت و دسترسی به وكیل، برائت، منع شكنجه برای اخذ اقرار، حق دادخواهی، استقلال و بی طرفی مرجع قضائی، برابری امكانات دفاع و همچنین حمایت از حیثیت و كرامت ذاتی انسان و حفظ حرمت و مصونیّت جان، مال و حقوق اشخاص را در تمام فرآیند رسیدگی رعایت نمایند. در تمامی مراحل انجام تحقیقات مقدماتی از متهم (بدون درنظر گرفتن نژاد، مذهب، جنسیّت و قومیّت)، رسیدگی-های محاكماتی و اجرای احكام، نظارت بر رعایت اصول موصوف مستمراً و به نحو مؤثر مورد رصد قرار داشته و تأمین می گردد.

در شرایط ناشی از پاندمی كووید 19، نظام قضایی خدمات مختلفی را به صورت الكترونیك ارائه نموده كه ارائه این خدمات همچنان ادامه دارد و درحال توسعه است.
- راه اندازی بیش از 30 سامانه الكترونیكی خدمات قضایی مانند سامانه ثنا، سهام، سجل محكومان كیفری، نوبت دهی هوشمند و ...
- ارائه ماهانه حدود 25 هزار نوبت الكترونیك در محاكم و مراجع قضایی و كاهش مراجعات به محاكم؛ انجام 85 درصد ابلاغ های قضایی از طریق الكترونیكی؛ رسیدگی به 60 هزار پرونده با هدف صرفه جویی در وقت و هزینه و ایجاد تسهیل و تسریع در امور قضایی مردم؛ ایجاد بیش از 1400 اتاق دادرسی الكترونیك در زندان های كشور در شرایط كرونا جهت رسیدگی قضایی به پرونده¬های زندانیان؛ برقراری ارتباطات شخصی نامتعارف با وكلا و كارشناسان دادگستری نظیر حضور در دفاتر این افراد؛ معرفی وكیل یا مشاور حقوقی به ارباب رجوع و یا توصیه آنان به معرفی وكیل؛ برقراری ارتباط با هر یك از طرفین پرونده یا واسطه ها و مرتبطان آنان؛ تفهیم دقیق حقوق متهم به وی در فرایند تحقیقات در مرجع انتظامی و در دادسرا
- توجه به كفایت ادله انتساب جرم در زمان احضار و تفهیم اتهام به متهم
- توجه به جمع آوری سریع و كامل ادله انتساب جرم در راستای جلوگیری از تضییع حقوق شاكی
- متناسب بودن میزان ونوع قرار با اتهام مربوطه در راستای حفظ حقوق شهروندی متهم
- تلاش در جهت عدم صدور قرار منتهی به بازداشت حتی الامكان، بالاخص برای متهمین خانم
-تاكید و تفهیم دقیق حق دسترسی متهم به وكیل در مرجع انتظامی و قضائی
- حق انتخاب وكیل تعیینی و و مشاور حقوقی در خلال اولین ساعات رسیدگی و در -اختیار قرار دادن وكیل تسخیری در صورت تمایل متهم
- برگزاری علنی جلسات دادگاه
-امكان دفاع متهم از خود در برابر شهود و شكات
- حفظ كرامت انسانی متهم در جریان تحقیقات مقدماتی و تفهیم اتهام دقیق با ذكر عنوان اتهامی و دلایل انتساب جرم به متهم جهت امكان تدارك دفاع مؤثر از سوی وی
- تأكید قانونگذار طبق ماده 60 قانون آیین دادرسی كیفری بر ممنوعیت شكنجه و اخذ اقرار از متهم مطابق با موازین شرع مقدّس اسلام
- اجرای برنامه جامع كنترل و كاهش خشونت در سراسر كشور
- برگزاری كارگاه های مهارت های اجتماعی و تربیتی ویژه مربیان مهدكودك و مدارس به منظور توانمندسازی آن ها در نحوه پیشگیری، سلوك با افراد در معرض خطر و پرخطر به آسیب و بزه
-راه اندازی كلینیك های حقوق كودك در استان های سراسر كشور با هدف پیشگیری از وقوع جرم و حمایت همه جانبه از بزه دیدگی كودكان توسط مرجع ملّی كنوانسیون حقوق كودك
-در راستای حمایت های كنسولی و به منظور رفع مشكلات مربوط به زندانیان اتباع خارجی، تعداد 483 مورد اقدامات حمایتی شامل دسترسی كنسولی به نمایندگان سفارت خانه های كشور متبوع زندانی صورت پذیرفته است.
-با توجه به آثار مثبت و سازنده حضور زندانیان در كنار خانواده و به منظور نیل به اهداف عالی در بازسازی اجتماعی و اخلاقی زندانیان و نیز برقراری روابط عاطفی بین زندانیان و اعضای خانواده آن ها، با تعامل مراجع قضایی، در شش ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه در سال 1399، آمار اعطای مرخصی به زندانیان افزایش دو درصدی داشته است.

تعداد دفعات بهره مند از مرخصی و تمدید مرخصی

شش ماهه اول سال 99، 608328 مورد
سال 1399، 1180047 مورد
شش ماه اول سال 1400، 619506 مورد بوده است.

در این گزارش همچنین به حق برخورداری از مسكن مناسب، فقرزدایی و توسعه مناطق روستایی و كم برخوردار، ارتقای توسعه حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حقوق زنان و كودكان، اقدامات حمایتی جمعیت هلال احمر در مقابله با كرونا و آثار مخرب تحریم ها و مبارزه با مواد مخدر و اقدامات ویژه و مثبت جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است.

متن كامل گزارش میان دوره ای پیشرفت حقوق بشر در ایران در پرتو توصیه های یو. پی. آر دور سوم