بیش از 1/1 میلیارد نفر از جمعیت بالای 15 سال جهان محصولات تنباكو را به صورت كشیدنی (تدخینی) مصرف می كنند. در بسیاری از كشورها به طور متوسط سن شروع دخانیات زیر 15 سال است و شیوع مصرف دخانیات در بین جوانان بسیار بالاست. مصرف دخانیات به دلیل عوارض بهداشتی اهمیت بالایی دارد.

هر نوع مواد دخانی عامل اصلی در ایجاد بسیاری از بیماری های كشنده از جمله بیماری های قلبی و عروقی، بیماری های تنفسی، سرطان های ریه، دهان و... بوده و هر ساله موجب مرگ بیش از 8 میلیون نفر در جهان می شود. چنانچه الگوی مصرف دخانیات تغییر نكند پیش بینی می شود تا سال 2030 بیشترین عامل مرگ و میر و كاهش طول عمر باشد. علاوه بر این، افرادی كه دخانیات مصرف نمی كنند ولی در مواجهه با دود آن قرار می گیرند، بیشتر از افرادی كه در مواجهه دود دست دوم دخانیات نیستند، در معرض خطر سرطان ریه و بیماری های دیگر هستند.
كرونا ویروس به سیستم های تنفسی و قلبی و عروقی آسیب می رساند و سبب ایجاد علایمی مشابه آنفلوانزا از قبیل تب، سرفه، تنگی نفس، گلودرد و خستگی می شود.
آلودگی به كرونا ویروس در افراد مصرف كننده مواد دخانی از سطح خطر جدی تری برخوردار می باشد و حتی می تواند منجر به مرگ زودرس در اثر نارسایی تنفسی در آنها شود. دوره كمون بیماری در این دسته افراد بسیار كوتاه و یا اصلا وجود ندارد. افراد مصرف كننده مواد دخانی مستعد ابتلا به بیماری های قلبی هستند كه تاكنون به نظر می رسد بالاترین عامل خطر برای مرگ و میر كووید 19 بوده است. داده های بدست آمده از چین نشان می دهد، مصرف دخانیات خطر ابتلای شما را به كرونا ویروس افزایش می دهد و افراد مصرف كننده در معرض خطر ایجاد علائم شدید كرونا ویروس هستند؛ زیرا دود دخانیات یك سركوب كننده سیستم دفاعی بدن است و افرادی كه سیستم دفاعی آنها سركوب شده است اگر به بیماری كرونا ویروس مبتلا شوند، در معرض خطر بیشتری هستند.
مصرف كنندگان دخانیات نسبت به دیگر افراد جامعه ایمنی پایین تر داشته و در مقابل هرگونه عفونت ازجمله این ویروس بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند. پاسخ ایمنی ضعیف ناشی از اعتیاد به نیكوتین، به افزایش بیماری ها و اختلالات جدی از جمله بیماری قلبی منجر می گردد. از سوی دیگر عدم توانایی افراد مصرف كننده دخانیات در مدیریت و جلوگیری از تماس با ویروس، از قبیل تماس دستی و دهانی سبب می شود تا پروسه استعمال دخانیات (از خرید تا باز كردن پاكت، استفاده از فندك یا كبریت آلوده، تماس دست و فیلتر آلوده با مخاط دهان و غیره) خطر انتقال ویروس را بیشتر از دیگر افراد جامعه تشدید كند.
بیماری كرونا ویروس در مصرف كنندگان مواد دخانی مبتلا به ویروس دیر تر تشخیص داده می شود؛ چرا كه سرفه كردن در این افراد امری عادی بوده و خود و اطرافیان آن ها علامت سرفه را جدی نمی گیرند. در ضمن افراد آلوده و مصرف كنندگان مواد دخانی، به ویژه ناقلین بدون علامت، سهم بالایی در انتقال بیماری به واسطه سرفه مزمن مشخصه سیگاریها دارند. خانواده این افراد به واسطه مواجهه مستمر و طولانی با دود دست دوم مواد دخانی شانس بالاتری را نسبت به ابتلا به بیماری كرونا ویروس و سایر بیماری های مرتبط با مصرف دخانیات دارند. مصرف كنندگان مواد دخانی زودتر و بیشتر از افراد مشابه غیر مصرف كننده دچار استرس شده و شرایط قرنطینه را برای خانواده نامناسب تر می كنند.
روند بهبودی بیماری كرونا ویروس در مصرف كنندگان مواد دخانی كه دارای بیماریهای قلبی هستند بسیار ضعیف، همراه با درد و زجر فراوان و احتمال بروز مرگ در آنها بالاست.
مصرف دخانیات تحت هر شرایطی سبب افزایش ابتلا و تشدید عوارض بیماران در صورت مواجهه با ویروس كووید 19 می شود.
بنابراین هیچ زمانی برای ترك دخانیات دیر نیست، و این اقدام یك ضرورت برای حفظ سلامتی است سازمان بهداشت جهانی به افراد توصیه می كند دخانیات را ترك كنند زیرا استعمال دخانیات باعث می شود آنها در برابر عفونت كرونا ویروس و سایر بیماری های واگیر و غیر واگیر آسیب پذیرتر باشند.

دخانیات و انواع آن

دخانیات یا مواد دخانی، هر ماده یا فرآورده ایست كه تمام یا بخشی از ماده خام تشكیل دهنده آن، گیاه توتون یا تنباكو یا مشتقات آن (به استثنای مواد دارویی مجاز ترك دخانیات به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی) باشد. ماده موثره در گیاه تنباكو، نیكوتین است كه مصرف آن، می تواند باعث ایجاد وابستگی شود.
این مواد بر اساس نوع مصرف به سه گروه اصلی (1) تدخینی، (2) غیرتدخینی و (3) سیگارهای الكترونیك تقسیم می شوند.

گروه تدخینی

الف- سیگار: به تنباكوی پیچیده شده در كاغذ گفته می شود كه توسط ماشین تولید می گردد. سیگار، استوانه كاغذی كوچكی معمولاً به طول كمتر از 12 سانتی متر و قطر نزدیك به 10 میلی متر است كه از برگ های بریده شده یا عمل آمده تنباكو پر می شود. یك عدد سیگار به طور معمول كمتر از 1 گرم تنباكو دارد.
ب- سیگار برگ: سیگارهای برگ از سیگارهای معمولی بزرگتر بوده و نوع و میزان تنباكویی كه در آنها به كار رفته نیز متفاوت است. سیگار برگ فیلتر ندارد. محتوای نیكوتین و تنباكو در سیگارهای برگ، چند برابر سیگارهای معمولی است.
ج- پیپ: وسیله ای كه در آن از برگ های خشك شده گیاه تنباكو، به عنوان توتون برای مصرف استفاده می گردد.
د- قلیان: قلیان وسیله ای است برای كشیدن تنباكو، كه دود حاصل از آن ناشی از سوختن ذغال گداخته و تنباكو است.
ه- چپق: وسیله ای است دارای حقه و یك لوله متصل به آن كه در حقه توتون ریخته و آتش را بر روی آن گذاشته و می كشند.
و) سیگار دست پیچ: سیگاری است كه توسط مصرف كننده با پیچیدن تنباكو در كاغذ نازكی تهیه و مصرف می شود.
گروه غیرتدخینی

الف- تنباكوی جویدنی: در شرق ایران و بیشتر با نام «ناس» شیوع مصرف دارد.
ب- انفیه تنباكو: گردی است كه بیشتر از تنباكو به دست می آید، عطسه آور و نشئه كننده بوده و از طریق بینی استفاده می شود.

سیستم های الكترونیك انتقال نیكوتین
در سال های اخیر مصرف نیكوتین با استفاده از تبخیركننده های الكترونیك رایج شده است. این تبخیركننده های الكترونیك به صورت سیگار، سیگار برگ، قلیان و پیپ الكترونیك در دسترس قرار گرفته اند كه به طور كلی به آنها سیستم های الكترونیك انتقال نیكوتین یا اِندز گفته می شود.
لازم به توجه است كه استفاده از سیگارهای الكترونیك به عنوان یك كالای سلامتی مورد تایید قرار نگرفته و استفاده از آن به عنوان یك روش ایمن و موثر برای ترك سیگار توصیه نمی شود. علاوه بر این، در كشور ما مجوزی برای توزیع و فروش آن صادر نشده است.

انواع دود دخانیات

دود دستِ دوم: دود حاصل از استعمال مواد دخانی توسط افراد مصرف كننده كه توسط افراد غیرمصرف كننده استنشاق می شود.
دود دستِ سوم: ذرات سمّی ناشی از مصرف مواد دخانی است كه بر روی قسمت های مختلف وسایل و سطوح موجود در منزل، خودرو، پوست، مو و لباس افراد می نشیند، كه افراد غیرمصرف كننده در تماس با آن قرار می گیرند.

مهمترین مواد شیمیایی و سموم موجود در دخانیات
تنباكو حاوی مواد شیمیایی است كه هنگام سوختن بیش از 7000 ماده شیمیایی مختلف تولید می كند كه حداقل 70 عدد از آنها سرطان زا هستند و بسیاری از آنها سمّی بوده و به بافت های بدن آسیب می رساند. در ادامه مهم ترین مواد شیمیایی و سموم موجود در دخانیات معرفی شده اند.
نیكوتین: ماده موثره موجود در برگ توتون است كه باعث ایجاد وابستگی می شود. در دود ناشی از سوختن توتون در سیگار و انواع مواد دخانی وجود دارد. نیكوتین ماده ای بسیار سمّی و سرطان زا است.
قطران (تار): خطرناك ترین ماده شیمیایی موجود در دود سیگار و انواع مواد دخانی قطران است. در واقع قطران شناخته شده ترین ماده سرطان زای موجود در جهان است و عامل اصلی ایجاد سرطان ریه و بسیاری از بیماری های ریوی در سیگاری ها همین ماده است. قطران موجب فلج مژك های تنفسی در راه های هوایی می شود و به این ترتیب مانع پاكسازی ریه از سموم و ناخالصی ها و آلودگی های موجود در دود انواع مواد دخانی و هوای استنشاقی می گردد. قطران با تاثیر مستقیم خود بر كیسه های هوایی، موجب تخریب این كیسه ها و كاهش كارآیی سیستم تنفسی می شود.
آرسنیك: نوعی گاز است كه از طریق ریه ها، كبد، كلیه ها و طحال جذب بدن شده و پس از 2 هفته در پوست و مو و استخوان جایگزین می شود. این گاز حتی از طریق جفت مادر وارد خون جنین شده و سبب تولد نوزاد كم وزن و كم حافظه و گاهی نیز سقط جنین می شود. همچنین در بروز سرطان لب نیز دخالت دارد.
منواكسیدكربن: وجود این گاز سمی باعث اختلال در انتقال و مصرف اكسیژن می شود. دود سیگار حاوی 2 تا 6 درصد منو اكسیدكربن است، در نتیجه سطح كربوكسی هموگلوبین در خون این افراد 2 تا 15درصد است (در افراد غیر سیگاری 1 درصد)، كه موجب كاهش اكسیژن رسانی به بافت ها و اعضا شده و منجر به كبودی لب ها و ناخن ها و افزایش خطر لخته شدن خون و به دنبال آن بروز سكته قلبی و مغزی می شود.
اسید سیانیدریك (جوهر بادام تلخ): كه به نام های سیانورهیدروژن و جوهر بادام تلخ نیز شهرت دارد.
مواد رادیواكتیو (پرتوزا): در توتون سیگار تشعشعات پرتوزای رادیوم و پولونیوم وجود دارد كه سرطان زا هستند.
آمونیاك: یكی از عوامل مهم در ایجاد تحریكات بافت ها (به ویژه ریه ها) در جریان سیگار كشیدن و مصرف انواع مواد دخانی است.
كربورهای هیدروژن: معمولاً خاصیت سرطان زایی دود سیگار و انواع مواد دخانی، ناشی از همین كربورهای هیدروژن است و استعداد ابتلا به سرطان را در تمام بافت های بدن به ویژه مجاری تنفسی افزایش می دهد.
تنباكوهای غیرتدخینی: تنباكوهای غیرتدخینی نظیر ناس، پان پراك كه عمدتا در انواع جویدنی و مكیدنی مصرف می شوند، نیز حاوی مقادیر زیادی نیكوتین هستند كه ماده ای بسیار اعتیاد آور می باشد. مصرف این مواد می-تواند به دلیل ایجاد وابستگی به نیكوتین موجب شروع مصرف سایر مواد دخانی از جمله سیگار و قلیان گردد.
علاوه بر این، تنباكوهای غیرتدخینی نیز دارای مواد شیمیایی سرطان زا هستند. مضرترین مواد شیمیایی، نیتروزآمین های خاص تنباكو هستند كه در فرآیند رشد، خشك كردن، تخمیر و فرآوری توتون شكل می گیرند. مقدار این مواد شیمیایی نسبت به نوع محصول متفاوت است. سطوح بالاتر این مواد شیمیایی، خطر ابتلا به سرطان را بیشتر می كند.
بسیاری از مواد سمّی حاصل از مصرف كشیدنی مواد دخانی نظیر عناصر رادیواكتیو و فلزات سنگین در تنباكوهای غیرتدخینی نیز یافت می شوند.

عوارض مصرف دخانیات

مصرف تنباكو و انواع آن تقریباً به تمام دستگاه های بدن آسیب رسانده و یكی از اصلی ترین عوامل مرگ قابل پیشگیری در جهان است. سالیانه 8 میلیون نفر در اثر مصرف مواد دخانی جان خود را از دست می دهند. حدود 1 میلیون مورد از این مرگ ها فقط به دلیل مواجهه با دود دست دوم مواد دخانی رخ می دهد.
مصرف دخانیات به صورت مستقیم یا غیرمستقیم (دود دست دوم و سوم)، موجب بروز انواع سرطان ها (سرطان ریه، لب و دهان، حنجره، مری، كلیه، مثانه، گردن رحم و... )، بیماری های قلبی - عروقی (سكته های قلبی و مغزی، فشارخون بالا، آنژین صدری، برگر و... )، بیماری های تنفسی (برونشیت، آمفیزم و... )، گوارشی (ریفلاكس، كرون و... ) و بیماری های دهان و دندان می گردد.
همچنین مصرف دخانیات موجب سردمزاجی، مشكلات عادت ماهیانه و ناباروری شده و در دوران حاملگی نیز موجب افزایش خطر خونریزی، سقط، كاهش رشد جنین و تولد نوزاد با وزن كمتر از میزان طبیعی می شود. این خطرات به دوران حاملگی محدود نشده و غالباً نوزادان به دنیا آمده از مادران سیگاری دچار نواقص عمده ای در دوران رشد می گردند.
برخی عوارض دیگر مصرف دخانیات بر دستگاه های بدن شامل موارد زیر می شوند:
باعث بالا رفتن فشار خون می گردد.
خطر سكته قلبی و مغزی را 4-2 برابر افزایش می دهد.
باعث آسیب به راه های تنفسی و كیسه های هوایی در ریه می شود. بیماری های ریوی ناشی از مصرف كشیدنی محصولات تنباكو شامل بیماری انسدادی مزمن ریوی مانند آمفیزم و برونشیت مزمن است. افراد سیگاری 13-12 برابر بیش از افراد غیرسیگاری ممكن است در اثر بیماری انسدادی مزمن ریه فوت كنند.
خطر ابتلا به انواع سرطان ها شامل سرطان ریه، برونش حنجره، گلو، زبان، لوزه ها، كام نرم، خون، مری، معده، روده بزرگ و مقعد، كبد، كلیه و حالب، مثانه، پوست و لوزالمعده را افزایش می دهد. در زنان مصرف دخانیات خطر سرطان گردن رحم و پستان را به صورت قابل توجهی بالا می برد.
در بارداری با افزایش خطر زایمان زودرس، تولد نوزاد مرده، وزن كم تولد و بارداری نابجا و تولد نوزادان مبتلا به فشار خون ریوی و شكاف كام و لب همراه است.
خطر ابتلا به آب مروارید، دیابت نوع 2، پوسیدگی دندان ها، بیماری های مخاط دهان، ناتوانی جنسی در مردان، ضایعات شنوایی، ریزش مو، چین و چروك پوست، پوكی استخوان، زخم معده را افزایش می دهد.
باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود.

عوارض مواجهه با دود دستِ دوم و دستِ سوم مواد دخانی

مقادیر كم مواجهه با دود دخانیات هم بی خطر نیست و ابزارهایی مانند تهویه و سایر فن آوری های فیلتراسیون هوا نمی تواند مخاطرات بهداشتی ناشی از مواجهه با دود محیطی دخانیات را حذف كند و حتی رویكرد اختصاص مكان های مخصوص استعمال دخانیات در اماكن عمومی كارایی لازم را ندارد و تنها راه موثر محافظت از افراد در معرض مواجهه، ایجاد محیط های صد درصد عاری از دود دخانیات است.
با توجه به این كه كودكان زمان بیشتری را در منزل سپری می كنند، بیشتر در معرض در آغوش كشیدن و بوسیدن توسط بزرگسالان مصرف كننده مواد دخانی قرار می گیرند كه حامل ذرات مضر دود دست سوم در مو، پوست و لباس خود هستند، سریعتر نفس می كشند و معمولا وسایل اطراف و دست آلوده خود را به دهان می برند و با سطوح حاوی ذرات دود مواد دخانی در تماس هستند، امكان ابتلا شدن به بیماری و مسمومیت های ناشی از مواجهه با دود دست دوم و سوم مواد دخانی برای آنها بیشتر است. حتی سطوح كم ذرات دخانیات می تواند با مسمومیت در سیستم عصبی كودكان در آنها مشكلات شناختی ایجاد نماید.
مواجهه با دود دست دوم مواد دخانی خطر سرطان ریه و بیماری كرونر قلبی را در افراد در معرض دود افزایش می دهد. با توجه به تبعات سوء مواجهه با دود مواد دخانی (دود دست دوم) و تماس با بقایای حاصل از مصرف دخانیات (دود دست سوم)، ضرورت دارد افراد برای حفاظت از سلامت خود، از مواجهه با دود مواد دخانی اجتناب نمایند. افراد مصرف كننده مواد دخانی علاوه بر آسیب رسانی به خود، حقوق اطرافیان خود را كه اكثرا از عزیزانشان هم هستند رعایت نكرده و باعث ایجاد بیماری های مختلف در آن ها می شوند.

عوارض دود مواد دخانی برای كودكان

عوارض دود دخانیات برای كودكان از زمان جنینی شروع می شود یعنی زمانی كه دستگاه تنفس هنوز به طور كامل شكل نگرفته است و در طی این دوران با هر بار مصرف مواد دخانی توسط مادر و یا اطرافیان، اثرات جانبی زیادی در جنین بوجود می آید. سیگار كشیدن در طول حاملگی موجب عوارض زیادی می شود از جمله مرده زایی، سقط خود به خود، مرگ جنین، مرگ در دوران نوزادی و مرگ ناگهانی نوزاد.
وزن نوزادان مادران سیگاری حدود 170 تا 200 گرم كمتر از نوزادان مادران غیر سیگاری است. بروز برونشیت و عوارض تنفسی در سال اول زندگی در كودكانی كه یكی از والدین آنها سیگار می كشد شایع تر است. مواجهه با دود دست دوم دخانیات خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، عفونت های مزمن گوش میانی و بیماری های تنفسی نظیر آسم و عفونت ریه را افزایش می دهد.

فواید ترك دخانیات

ترك مصرف دخانیات در هر سنّی منافع آنی و طولانی مدت برای خود فرد و خانواده و اطرافیان او دارد. هر چند ترك دخانیات در سنین پایین تر منافع بیشتری دارد، اما هیچ سنّی برای ترك دخانیات دیر نیست.
مهم ترین فواید ترك دخانیات عبارتند از: افزایش قدرت دفاعی بدن برای مقابله با عوامل بیماری زا، از جمله ویروس كرونا، كاهش فشار خون و خطر سكته قلبی، بهبود درك بوها و مزه ها، بهبود وضعیت گردش خون، افزایش ظرفیت شش ها و كاركرد ریه، بهبود برونشیت مزمن و آمفیزم ریوی، كاهش حساسیت و آلرژی، كاهش خطر پوسیدگی دندان و بیماری های لثه، كاهش خطر سرطان مری و كلیه، كاهش شدت و تعداد دفعات ابتلا به سردرد، كاهش مشكلات دوران یائسگی، افزایش توان باروری در زنان، كاهش خطر وزن كم تولد در بارداری، كاهش عمده خطر ابتلا به سرطان ریه و سایر سرطان ها و كاهش خطر ابتلا به بیماری كرونر قلبی.
شركت در یك برنامه ترك دخانیات، شانس دستیابی به پرهیز طولانی مدت را برای افراد وابسته به مواد دخانی بهبود می بخشد.
فواید ترك دخانیات تقریباً فوری است. طی 24 ساعت از ترك، بدن شروع به بهبودی و ترمیم می كند. عملكرد ریه بهبود می یابد.
موهای ریز در ریه ها و مجاری هوایی در پاكسازی مخاط و ضایعات بهتر می شوند. شما متوجه خواهید شد كه راحت تر نفس می كشید.
علائم برونشیت مزمن مانند سرفه مزمن، تولید مخاط و خس خس به سرعت كاهش می یابد.
در بین مبتلایان به آسم ، عملكرد ریه در طی چند ماه ترك بهبود می یابد و درمان موثرتر است.
عفونت های تنفسی مانند برونشیت و ذات الریه با ترك نیز كاهش می یابد.
ترك دخانیات برای افراد صرفه اقتصادی هم خواهد داشت. هزینه خرید مواد دخانی، هزینه درمان از لیست هزینه های آن ها كاسته و بازدهی و كارایی ان ها در انجام فعالیت روزانه بیشتر می شود.

ترك دخانیات و بهبود ریه

به محض ترك دخانیات اتفاقات خوبی در ریه افراد مصرف كننده دخانیات می افتد. التهابات سطح ریه و راه های هوایی به میزان قابل توجهی كاهش می یابد.
چند روز تا چند هفته بعد از ترك دخانیات، فرد متوجه می شود راحت تر نفس می كشد. در واقع با مصرف دخانیات، منوكسیدكربن با سلول های خونی همراه می شود و مانع از تنفس راحت می شود.
وقتی دخانیات مصرف نمی كنید، این اكسیژن است كه با سلول های خون همراه می شود. علاوه بر آن به دلیل رفع التهاب نای و نایچه ها و شش ها و بازشدن فضای بیشتر برای عبور هوا، فرد راحتتر تنفس می كند.
10 سال بعد از ترك دخانیات خطر ابتلا به سرطان 50 درصد كمتر می شود اما متاسفانه كامل از بین نمی رود.
بدن توانایی خوبی در ترمیم اعضای صدمه دیده ناشی از سیگار دارد. ولی همه صدمات قابل ترمیم نیست. بلایی كه مصرف دخانیات سر ریه ها می آورد ارتباط مستقیم با تعداد و مدت مصرف مواد دخانی دارد كه فرد در روز می كشد.
ریه می داند چطور از بافت خود محافظت كند و صدمات ناشی از مصرف دخانیات را كمتر كند ولی وقتی مدام در معرض دود سمی دخانیات قرار می گیرد كم كم این قابلیت را از دست می دهد.
ریه آسیب دیده تحمل خیلی كمتری در برابر كرونا ویروس دارد و فرد مبتلا به كرونا ویروس دچار عوارض حادتر می شود.
وقتی تغییرات ریه و راه های هوایی به مرحله برگشت ناپذیر می رسد، دیواره های آن قدرت انعطاف پذیری و شكل طبیعی خود را از دست می دهد و به زحمت می تواند هوای سمی موجود در خود را خارج نماید. وقتی ریه به این مرحله برسد دیگر به راحتی نمی توان آن را درمان كرد ولی هیچ وقت دیر نیست. هر سنی هستید همین الان مصرف دخانیات و قلیان را برای همیشه كنار بگذارید و به اطرافیان خود نیز برای ترك دخانیات كمك كنید.

چرا اكنون زمان مناسبی برای ترك مصرف دخانیات است؟

مصرف دخانیات خطر ابتلا به بسیاری از مشكلات جدی سلامتی، از جمله هر دو مشكل تنفسی ( مانند سرطان ریه و سل) و بیماری های قلبی عروقی را به طور چشمگیری افزایش می دهد و زمینه را برای ابتلای فرد و افراد در معرض به عوامل بیماری زا فراهم می كند. در حالی كه همیشه ترك دخانیات اقدام به جا و مناسبی برای حفظ سلامتی است، اما این اقدام در این زمان برای كاهش آسیب های ناشی از بیماری كرونا ویروس از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. احتمال ابتلا به عفونت كرونایی در مصرف كنندگان دخانیات كه ترك كرده اند كمتر است زیرا عدم مصرف دخانیات به كاهش لمس دهان توسط انگشتان كمك می كند. همچنین، این امكان وجود دارد كه آنها در صورت آلوده شدن شرایط را بهتر مدیریت كنند زیرا ترك مصرف دخانیات تاثیر مثبت فوری بر افزایش عملكرد ریه و قلب و عروق دارد و این پیشرفت ها تنها با گذشت زمان افزایش می یابد. چنین بهبودی توانایی بیماران كرونایی را در پاسخ به كاهش عفونت و خطر مرگ افزایش می دهد.
از سوی دیگر با توجه به اینكه مصرف كنندگان دخانیات می توانند ناقلین بلقوه بیماری كرونا باشند و بعضا تشخیص بیماری كرونا ویروس در این افراد بدلیل توجه نكردن فرد به علایم بیماری از جمله سرفه، به دلیل ارتباط دادن آن به عوارض مصرف دخانیات، اقدام به ترك مصرف دخانیات كمك بزرگی به سلامت فرد و جامعه خواهد نمود.

توصیه های مختصر در مورد ترك دخانیات

بسیاری از مصرف كنندگان دخانیات كه تا حدودی از خطرات استعمال دخانیات آگاهند مایل به ترك آن هستند و ممكن است تلاش های ناموفقی نیز برای ترك دخانیات انجام داده باشند. ترك دخانیات نیاز به زمان دارد. ابتدا باید خواست، تا بعد توانست. در بهترین روش باید ابتدا به آن فكر كرد؛ تصمیم گرفت ؛ اراده را تقویت نمود؛ ضررهای دخانیات و فواید ترك آن را دانست و نهایتا یك روز را برای ترك انتخاب كرد؛

آمادگی تا روز ترك
تحقیقات نشان داده است كه در صورت كاهش تعداد سیگار یا وعده های مصرف مواد دخانی در روز؛ فرد دخانی كمترین علائم سندرم ترك نیكوتین را پس از قطع كامل استعمال دخانیات تجربه می كند. بنابراین یكی از مهمترین اجزاء موفقیت در ترك، كاهش سیگار/مواد دخانی مصرفی تا زمان روز ترك است. برای كاهش تدریجی مصرف دخانیات به دستورات زیر عمل كنید:
1. دلایل خود را برای ترك دخانیات فهرست كنید و روزانه چند مرتبه آن ها را بخوانید.
2. بسته سیگار خود را با كاغذ و كش ببندید.
3. با خود كبریت حمل نكنید و مواد دخانی را خارج از دسترس خود قرار دهید.
4. سعی كنید نسبت به روز قبل سیگار / مواد دخانی كمتری بكشید.
5. تاریخی را برای ترك كامل انتخاب كنید.
6. از جایگزین هایی مانند تسبیح یا خودكار در دست خود استفاده كنید. هر وقت برای كشیدن سیگار یا مصرف مواد دخانی وسوسه شدید از آن استفاده كنید.
7. دستی كه با آن دخانیات مصرف می كنید را عوض كنید.
8. هر روز روشن كردن اولین سیگار یا اولین وعده مصرف مواد دخانی روز را به تاخیر بیندازید.
9. تا زمانی كه پاكت سیگار یا تنباكوی خود را تمام نكرده اید پاكت جدیدی نخرید.
10. از كشیدن سیگار و مصرف مواد دخانی در مكان هایی كه زمان بیشتری در آنجا هستید مانند محل كار یا خانه و ... اجتناب كنید.
11. بدون سیگار از منزل یا محل كار خارج شوید.
12. مشكلات حین ترك را پیش بینی و راهكارهای جایگزین برای آن پیدا كنید.
13. نوع سیگار یا تنباكوی خود را به نوعی كه مطلوب ذائقه شما نیست عوض كنید.
14. سیگارها را نصفه بكشید و زمان مصرف مواد دخانی را كاهش دهید.
15. به هركدام از سیگارها و مواد دخانی كه روشن می كنید فكر كنید. هر بار از خودتان بپرسید «آیا واقعاً كشیدن آن ضروری است؟»
16. آب بنوشید. هروقت هوس سیگار یا انواع مواد دخانی كردید به جای روشن كردن آن یك لیوان آب را جرعه جرعه بنوشید.
17. زیرسیگاری ها را خالی نكنید. بسیاری از سیگاری ها، با استفاده از روش های فوق و راهكارهای دیگری كه خودشان پیدا كرده اند، توانسته اند در همین زمان به ظاهر كوتاه 10- 7 روزه تعداد سیگارهای خود را به كمتر از 5 نخ در روز، حتی 2- 1 نخ در روز برسانند.
18. در تاریخ تعیین شده برای ترك، دخانیات را به طور كامل ترك كنید و كبریت، فندك، تنباكو، قلیان سیگار ها و هر ماده دخانی كه مصرف می كردید را دور بریزید.
19. این تاریخ را با خانواده خود مطرح و جشن بگیرید.
20. با شركت در برنامه های ورزشی، سینما، پیاده روی و دوچرخه سواری خود را مشغول كنید.
21. جایگزین سالم مانند آدامس های نعنایی و بدون شكر را استفاده كنید.
22. از میوه و سبزی مانند كرفس و هویج استفاده كنید.
23. با تغییراتی در سبك زندگی فشار روانی را كم كرده و كیفیت زندگی را با ایجاد لذت بالا ببرید. مانند فعالیت بدنی
در روز ترك، روش های كنترل هوس مصرف دخانیات به شرح ذیل آموزش داده می شود.

تنفس عمیق

در این روش به محض هوس مصرف دخانیات شروع به تنفس عمیق كنید. به این ترتیب كه طی پنج ثانیه دم عمیق بكشید، به مدت پنج ثانیه نفس را در سینه حبس كنید و طی پنج ثانیه نفس را بیرون بدهید. برای محاسبه زمان هنگام انجام هر مرحله در دِلتان از 1001 تا 1005 بشمارید. در هربار هوس مصرف دخانیات 5 بار این كار را انجام دهید. بنابراین هربار تنفس عمیق 15 ثانیه طول میكشد و 5 بار انجام این عمل 75 ثانیه طول میكشد كه طی این مدت هوس مصرف دخانیات از بین می رود. تحقیقات نشان داده است كه هربار هوس مصرف دخانیات حداكثر 15 ثانیه طول میكشد و درصورت تحمل این زمان هوس پیش آمده از بین می رود.
نوشیدن آب
برای كنترل هوس مصرف دخانیات ، در زمان هوس اقدام به نوشیدن یك لیوان آب یخ كنید. به خاطر داشته باشید كه نباید لیوان اب را لاجرعه سربكشید. نوشیدن این لیوان آب باید طی 7 جرعه انجام شود. به این ترتیب تاخیر كافی برای از بین رفتن هوس ایجاد می شود و همچنین خشكی گلو كه از عوارض ابتدائی ترك است برطرف می شود.
وسایر توصیه های رفتاری تاخیر و انحراف فكر و یادآوری ، گفتن به دیگری ، پاداش دادن و امتناع از پذیرش تعارف مصرف دخانیات می باشد. استفاده همزمان از روشهای مختلف ترك نتایج بهتری داشته است.

اگر بعد از ترك، دوباره سیگار كشیدید چه باید كرد؟

باید بدانید حتی اگر یك نخ سیگار یا ابزار مصرف دخانیات همراه و در دسترس شما باشد امتناع از مصرف دخانیات بسیار دشوار است. سعی كنید سیگار و محصولات دخانی همراهتان نباشد تا به این ترتیب وسوسه مصرف دخانیات در شما كمتر شود. اگر بعد از ترك مصرف دخانیات دوباره دخانیات مصرف كردید، این به معنای شروع دوباره مصرف دخانیات نیست. پس از هم اكنون كاری كنید كه دوباره به مسیر درست قبلی خود برگردید. با خود فكر كنید كه چرا دوباره دخانیات مصرف كردید و دفعه بعد چه كار متفاوتی می توانید انجام دهید. فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.

ترفند صنایع دخانی در برابر ترك دخانیات

صنعت دخانیات، با انگرانی از دست دادن مشتریان خود به دلیل مرگ زودهنگام، ترك دخانیات و یا برای فرار از محدودیت های قوانین سخت گیرانه ممنوعیت استعمال دخانیات در اماكن عمومی اقدام به تولید و ترویج محصولات دخانی جدید ( سیگار های الكترونیك و سایر ابزار آلات مصرف تنباكو مانند سیستم های ایجاد بخار (ویپ) و سیستم های گرم كننده تنباكو نموده است و از این راه باعث تشویق و ترغیب افراد به مصرف این محصولات می شوند.

باورهای نادرست:
باور غلط اول: مصرف محصولات دخانی جدید نظیر قلیان و سیگار های الكترونیك و سایر ابزار آلات مصرف تنباكو مانند سیستم های ایجاد بخار(ویپ) و سیستم های گرم كننده تنباكو هیچ ارتباط مستقیمی با ایجاد بیماری كرونا ویروس ندارد و این محصولات بی خطر هستند.
واقعیت اول: هیچ مطالعه ای دال بر بی خطر بودن و ایمن بودن این محصولات در مقایسه با انواع متداول سیگار وجود ندارد و به همان میزان موجب تشدید علایم و بروز مشكلات اساسی در بهبودی بیماری كرونا ویروس می شوند.
باور غلط دوم: بافت ریه، خود را بازسازی می كند پس می توانیم دخانیات مصرف كنیم و هر وقت خواستیم آن را ترك كنیم.
واقعیت دوم: ریه قابلیت محافظت از خود را در شرایط طبیعی دارد ولی وقتی مدام در معرض دود سمی دخانیات قرار می گیرد كم كم این قابلیت را از دست می دهد و بافت آن دچار مرگ تدریجی می شود.
باور غلط سوم: استعمال دخانیات سبب ایمن شدن افراد در برابر بیماری كرونا ویروس است.
واقعیت سوم: مصرف سیگار سبب آسیب رسانی جدی به ریه و قلب وعروق می شود در نتیجه خطر ابتلای شما را به بیماری كووید 19 افزایش می دهد و افراد مصرف كننده در معرض خطر ابتلا به علائم شدید كرونا ویروس هستند. سازمان بهداشت جهانی به افراد توصیه می كند دخانیات را ترك كنند زیرا این امر باعث می شود آنها در برابر عفونت كووید 19 آسیب پذیرتر باشند.
باور غلط چهارم: از آنجا كه تنباكوی قلیان از طریق آب فیلتر می شود، تمام مواد مضر آن تصفیه می شود.
واقعیت چهارم: كشیدن تنباكو از طریق آب، مواد سرطانزای آن را تصفیه نمی كند. این دود می تواند به اندازه دود سیگار اثر مخرب بر روی ریه و قلب داشته باشد.
باور غلط پنجم: كشیدن قلیان سالمتر از كشیدن سیگار است.
واقعیت پنجم: دود قلیان به همان اندازه دود سیگار حاوی مواد سمی، سرطانزا و مضر است.
باور غلط ششم: كشیدن قلیان به اندازه سیگار اعتیاد آور نیست زیرا نیكوتین ندارد.
واقعیت ششم: تنباكوی قلیان هم حاوی نیكوتین است، در واقع در یك وعده 60 دقیقه ای مصرف قلیان، فرد در معرض حجم دودی معادل 100 تا 200 مرتبه بیشتر از یك سیگار قرار می گیرد، كه به مراتب نیكوتین بالاتری دارد.

نكات مهم

استعمال دخانیات با دو برابر شدن خطر پیشرفت كووید 19 همراه است و خطر ابتلا به بیماری جدی ریوی به علت كرونا ویروس با ترك دخانیات در طول همه گیری جهانی كاهش می یابد.
مصرف كنندگان دخانیات به شدت از كووید 19 رنج می برند و در مقایسه با افراد غیر سیگاری، 204 برابر بیشتر احتمال دارد كه در آی سی یو بستری شوند، نیاز به دستگاه تهویه مكانیكی داشته باشند یا فوت كنند.
در میان كسانی كه به كووید 19 آلوده شده و فوت كرده اند، 9 درصد مصرف كنندگان دخانیات بودند.
در میان بیماران شدید، 3.4 درصد سیگاری فعلی و 6.9 درصد سیگاری سابق بودند و در موارد غیر شدید، صفر درصد سیگاری فعلی و 3.7 درصد سیگاری سابق بوده اند.
در گروه بیمارانی كه یا به دستگاه تهویه مكانیكی نیاز داشتند یا بستری در آی سی یو و یا فوت كردند، 25.5 درصد افراد، سیگاری فعلی و 7.6 درصد سیگاری سابق بودند
استفاده از سیگار الكترونیكی و محصولات گرم كننده تنباكو گزینه های ایمن تر نیست و ممكن است منجر به افزایش خطر بروز علائم شدید بیماری كرونا ویروس و بستری در بیمارستان شود.
استفاده از قلیان برای گردهمایی های اجتماعی موجب افزایش انتقال بیماری شده و ممكن است منجر به افزایش خطر بروز علائم شدید و بستری شدن در بیمارستان شود.
قرار گرفتن در معرض دود دست دوم ممكن است منجر به افزایش خطر بروز علائم شدید و بستری شدن در بیمارستان شود.
ترك دخانیات می تواند به كاهش بار بیماری كووید 19 كمك كند.

توصیه های كاربردی

از مصرف كنندگان دخانیات به عنوان یك گروه آسیب پذیر باید حمایت شود تا ترك كنند.
برای كسانی كه نمی توانند فوراً ترك كنند یك گزینه، كاهش تعداد سیگارهایی است كه در هر روز مصرف می كنند. اگر چه این كار به درستی خطرات را كاهش نمی دهد، ولی ممكن است شانس ترك در مدت متوسط را افزایش و پیامدهای آتی بیماری كرونا را كاهش دهد.
در پروتكل های بهداشتی، مصرف كنندگان دخانیات به عنوان جمعیت پرخطر باید در نظر گرفته شوند. این افراد باید از حضور در مكان هایی كه ممكن است آنها را در معرض ابتلا به بیماری كرونا قرار دهند خودداری كنند.
مصرف كنندگان تنباكو، سیگار الكترونیكی، محصولات گرم كننده تنباكو و قلیان اگر ترك كنند احتمال ابتلا آنها به این عفونت كمتر است. زیرا این كار تعداد تماس های دست ها و صورت و پیامدهای اشتراك تجهیزات و گردهمایی اجتماعی را به شدت كاهش می دهد.
از آنجا كه ترك دخانیات، نتایج فوری در بهبود عملكرد ریه و قلب و عروق دارد، این امر به مدیریت بهتر شرایط كمك می كند و همچنین احتمالاً در صورت ابتلا به عفونت بیماری كرونا، علائم با شدت كمتری ایجاد می كند.
اگر چه ترك همیشه آسان نیست، اما داروهای ترك دخانیات، شانس دستیابی به پرهیز بلند مدت را افزایش می دهند. آنها همچنین ممكن است علائم ناشی از ترك را كمتر كنند.
مشاوره رفتاری و تكنیك های مقابله می تواند برای افرادی كه سعی در ترك مصرف دخانیات دارند مفید باشد.
مراكز بهداشتی درمانی پشتیبانی لازم را برای مصرف كنندگان دخانیات فراهم می كنند.
برای ترك موفق، یادگیری مهارتهای ترك دخانیات و استفاده از داروهای ترك، از جمله درمان جایگزین نیكوتین، توصیه می شود.