«باغ فرشته» نام مركزی با چند ساختمان و خوابگاه و باغ و هنرستان در دل الهیه تهران است كه از سال 1350، به عنوان مركزی برای نگهداری از سالمندان راه اندازی شد. به مرور سالمندان این مركز جای خود را به زنان و دختران دچار معلولیت بالای 14سال دادند.


به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،باغ فرشته محل زندگی و سكونت بیش از 60نفر است كه به معلولیت های مختلفی دچار هستند. با این حال در 3سال گذشته با راه افتادن هنرستان و شروع مهارت آموزی به ساكنان این باغ، رنگ و بوی زندگی بچه ها هم تغییر كرده است؛ از اداره كافه ای درون مركز به دست مریم گلی گرفته تا سفارش هایی كه به كارگاه خیاطی می رسد و آموزش موسیقی و نقاشی و... . در 2سال گذشته با شیوع كرونا و كم شدن ارتباط مردم با بچه های این مركز، دلتنگی های ساكنان باغ فرشته هم بیشتر از قبل شده است.

اسم گوشه ای از سالن را گذاشته اند «كافه مریم گلی». صاحب این كنج دنج، مریم است ؛ یكی از ساكنان قدیمی باغ فرشته كه از وقتی خودش را به یاد دارد روی ویلچر می نشسته است. مریم گلی انگشتان سبزی دارد و هر شاخه خشك كوچكی را كه در گلدان می كارد، خیلی زود سبز می شود و جوانه می زند. بچه های باغ فرشته می گویند «بس كه مریم مهربان است.»

مریم گلی گیس های سفیدش را زیر روسری هل می دهد. با ویلچرش به سمت سماور همیشه روشن كافه اش می رود و برای مهمانانی كه به او سر می زنند، استكانی چای می ریزد. به سختی حرف می زند، اما با نگاه مهربانش اشاره می كند به چایی كه كم كم سرد می شود و این یعنی «بفرمایید تا از دهن نیفتاده.»

تمام گل های كاشته شده در باغچه محوطه آسایشگاه باغ فرشته و گلدان های ریز و درشتی كه در این مركز به چشم می خورد، دست پرورده مریم است؛ حتی اتاق بچه های آسایشگاه هم اگر گلدانی داشته باشد، مریم گلی تیمارش كرده یا آن را كاشته است. همین عشق گل و گلدان بودنش هم هست كه اسمش را گذاشته اند «مریم گلی».

بهانه ای برای زندگی
اغلب بچه های ساكن در مركز شبانه روزی باغ فرشته، به كار و فعالیتی مشغول هستند؛ به جز بچه هایی با معلولیت بالا كه اصطلاحا به آنها «فلت» می گویند؛ بچه هایی كه برای انجام تمام كارهایشان نیاز به كمك دارند و روز و شبشان را در تخت سپری می كنند. «هنرستان» همان جایی است كه زنان و دختران ساكن در مركز خیریه شبانه روزی باغ فرشته را توانمند می كند و به آنها مهارت های مختلفی یاد می دهد ؛ از كارهای فنی و هنری مثل خیاطی گرفته تا ساخت دستبند و معرق كاری و آموزش هنرهایی مثل موسیقی و نقاشی.

قالی كوچكی به كمك همین آموزش ها و با دستان هنرمندانه ساكنان آسایشگاه شبانه روزی، آهسته و پیوسته روی دار بالا می رود و در حال تكمیل شدن است. حتی بچه های ویلچرنشینی كه امكان حركت دادن دستشان را نداشته باشند، یاد می گیرند كه چطور به كمك انگشتان پا یا دیگر مهارت ها، فعالیت های روزمره را انجام دهند.

سپیده شفقی، مدیر هنرستان مركز باغ فرشته است و مسئولیت برگزاری این كارگاه ها را بر عهده دارد. او می گوید: «وقتی ظرفیت های این هنرستان و اشتیاق بچه ها برای یادگیری را دیدم، تصمیم گرفتم به مهارت آموزی و كارآفرینی در آن بپردازم. نخستین كارگاه را با یكی از بچه های باغ فرشته شروع كردم. خیلی زود تعداد اعضای این كارگاه خیاطی به 10نفر رسید.»

روزهای اول از دوخت های ساده و تهیه دستمال و پارچه های مورد نیاز در آشپزخانه شروع كردند. این دستمال ها سر از بازارچه های خیریه درمی آورد و به دلیل اینكه بازار چندان پررونقی نداشت، اعضای كارگاه به سمت آموزش های دیگر سوق پیدا و خیاطی حرفه ای را آغاز كردند. حالا سفارش هایی كه برای دوخت و دوز دریافت می كنند، مشخص می كند كه هنرورزان این كارگاه باید چه بدوزند و چه كنند.

شفقی می گوید: «بچه های ساكن در مركز باغ فرشته، مثل اغلب افراد دارای معلولیت در كشور، از فرصت چندانی برای آموزش و فعالیت های اجتماعی و اشتغال بهره مند نیستند. همین موضوع باعث می شود احساس یكنواخت بودن زندگی و بی هدفی را تجربه كنند؛ احساسی كه اغلب منجر به افسردگی و انزوا می شود. درحالی كه می دانیم این افراد هم مثل دیگر مردم جامعه استعدادها، توانایی ها و علایقی دارند كه می توانند آن را پرورش دهند.»

این روزها كارگاه های كارآفرینی و مهارت آموزی باغ فرشته با حضور مربیان مختلف، دختران و زنان ساكن این مركز را به سمت توانمندی و كسب درآمد سوق می دهد. مهناز نظری، مسئول فنی این مركز می گوید: «تلاش ما این است كه بتوانیم بچه ها را به توانمندی نسبی ای برسانیم.

اینكه این افراد برای خود مهارتی بلد باشند و از طریق آن كسب درآمد كنند، علاوه بر ایجاد حس خوب در آنها، باعث می شود استقلال مالی را تجربه كنند. برخی از این افرد ظرفیت این را دارند كه زندگی مستقلی را برای خود تشكیل دهند. به همین دلیل داشتن درآمد برای آنها موضوع مهمی است.»
خیلی از بچه های ساكن در باغ فرشته، بعد از مهارت آموزی در مركز و امیدوار شدن به امكان كسب درآمد حداقلی، به ترخیص از مركز و تشكیل زندگی مستقل، فكر و خود را برای آن آماده می كنند.

كامپیوترهایی خریداری و به كارگاه مهارت آموزی هنرستان آورده شدند و تعدادی از دختران باغ فرشته آموزش تخصصی كامپیوتر را آغاز كردند. تولید محتوا و اپراتوری هم از دیگر راه هایی است كه فعالیت در آن میسر شده است. حالا یكی از دختران مركز، اینستاگرام مؤسسه را می گرداند و مسئولیت تولید محتوا برای صفحات مجازی مركز را بر عهده دارد.

تبلت در دست در محوطه باغ فرشته می چرخد و وقایع روزانه ای كه آنها با آن روبه رو می شوند را ثبت می كند؛ از جشن تولدها و دورهمی های بچه ها عكس و فیلم می گیرد یا بازی های جمعی و فعالیت های كارگاه و... را به نمایش می گذارد. خبر تازه ای اگر باشد به گوشش می رسانند تا خیلی زود در صفحه اینستاگرام مركز منتشر كند و خلاصه دستی بر آتش نگارش دارد . همه اینها را در حالی انجام می دهد كه به دلیل معلولیت، دستانش با محدودیت های حركتی روبه رو ست.

به سوی زندگی مستقل
فرسودگی ساختمان های باغ وقفی و نیاز به مناسب سازی برخی فضاها، رخت نو بر تن محوطه و بناهای موجود در باغ كرده است. این نخستین چالشی بود كه بنیاد همیاران خیر جمعی بعد از تحویل مركز با آن روبه رو بود. مسئولیت دادن به ساكنان باغ فرشته و استفاده از ظرفیت بچه های مركز برای انجام كارهای اداری و حتی انبارداری و... شروع دوره تازه ای از زندگی برای آنها بود.

سعید سعدآبادی، مدیر باغ فرشته و مدیرعامل انجمن عالی مراكز توانبخشی غیردولتی معلولان كشور می گوید: «ما كارهای جاری مركز را به خود بچه ها سپرده ایم تا از مهارت هایی كه دارند استفاده كنیم. ایجاد زندگی هدفمند برای آنها و دادن مسئولیت به آنها نتیجه خوبی هم برای ما داشت. این موضوع هم در روحیه بچه ها تأثیر زیادی گذاشت و هم مشاركت و تعاملشان را بیشتر كرد. ما حتی انبار مركز را هم به خود بچه ها واگذار كردیم و بابت كارهایی كه در مركز انجام می دهند حقوقی به آنها تعلق گرفته است.»

ترخیص دختران و زنانی كه به توانمندی رسیده اند مهم ترین دغدغه های این روزها در باغ فرشته است؛ موضوعی كه با چالش های اقتصادی گره خورده است. سعدآبادی می گوید: «تاكنون 4نفر از دختران از مركز ترخیص شده اند و به كمك خیران و مؤسسه، زندگی مستقلی برای خود تشكیل داده اند. البته این به معنای آن نیست كه ما آنها را به حال خود رها كرده ایم، بلكه حمایت های ما از این افراد همچنان ادامه دارد.»

كمك به تامین مسكن، اشتغال و امكان كسب درآمد حداقلی از قدم هایی است كه باید در این راه برداشته شود تا شرایط برای استقلال دختران دچار معلولیت در مركز باغ فرشته فراهم شود. گاه این شرایط به كمك یكی دیگر از معلولان مركز راحت تر فراهم می شود و افرادی كه توانمندی هایشان تكمیل كننده كار یكدیگر است، با هم ترخیص می شوند و به خانه جدید می روند.

حقوق شهروندی یك معلول
گرچه خیابان ها و معابر و اماكن عمومی شهر چندان با ویلچر و عصا و وسایل توانبخشی افراد دارای معلولیت مهربان نیست، اما دختران باغ فرشته برای آموزش و تحصیل و انجام دیگر امور روزمره شان، به بیرون از این مركز رفت وآمد زیادی دارند. یكی از این افراد «باران» است؛ دختری كه به دلیل فلج مغزی به سختی حرف می زند و ویلچر برقی اش، جای خالی حركت آزادانه پاها را برای او پر كرده است. باران چهارمین كتاب شعر خود را سال گذشته منتشر كرده و پای ثابت جلسات نقد ادبی شهر كتاب است.

خرید كتاب، مهم ترین دلخوش اش به شمار می رود، اما هربار برای تردد در شهر و رسیدن به كتابفروشی سختی های زیادی را به جان می خرد؛ گرچه به قول خودش اگر شهر مناسب سازی شود، دیگر نیازی به تحمیل سختی به معلولان هم نخواهد بود. باران می گوید: «خیلی از شهروندان من و دیگر معلولان را به عنوان شهروند قبول ندارند. وقتی به تنهایی به خرید می روم، بارها پیش آمده كه فروشنده یا راننده تاكسی و... گفته اند كه تو با این وضع چرا بیرون آمدی؟ چرا مردم فكر می كنند یك معلول حق ندارد به فروشگاه برود؟ حق ندارد به پارك برود؟ حق ندارد به كافه برود یا حتی تحصیل كند؟»

همین مشكلات را دلیل برای تشدید افسردگی در افراد دارای معلولیت می داند و به عنوان كسی كه سال هاست در مركز شبانه روزی زندگی می كند، می گوید: «بچه های زیادی را می شناسم كه به دلیل همین رفتارها كم كم ترجیح داده اند از مركز بیرون نروند و منزوی شده اند. دوستی داشتم كه به دلیل همین انزوا و افسردگی و البته مشكلات روحی ای كه از قبل داشت، دق كرد و مرد.»

تعطیلی مراكز تفریحی و آموزشی و پارك ها و... در دوران شیوع كرونا در كشور، برای ساكنان مركز باغ فرشته غوز بالای غوز شده و روزهای سختی را برای آنها رقم زده است. با كم شدن محدودیت های كرونایی، حالا مددكاران و مددجویان مركز سعی می كنند شرایط را به روزهای قبل از كرونا برگردانند. حمید امن زاده، مسئول روابط عمومی بنیاد خیریه همیاران می گوید: «تا قبل از شیوع كرونا به بهانه های مختلف در مركز مراسم و جشن و دورهمی برگزار می كردیم.

افراد زیادی به اینجا رفت وآمد داشتند و بچه ها هم فعالیت های مختلف آموزشی و... را بیرون از مركز دنبال می كردند، اما شیوع كرونا ما را محدودتر از قبل كرد. تعداد بسیار كمی از خیران و داوطلبان به اینجا رفت وآمد دارند و اغلب آموزش ها و برنامه های مختلف شهر یا تعطیل شده یا به صورت مجازی انجام می شود. این موضوع در كنار ترس از شیوع كرونا در مركز، بچه ها را با مشكلات روحی مواجه كرده بود و ما چالش های بزرگی داشتیم.»

او از مشكلات اقتصادی در سال های گذشته می گوید كه دست خیران را برای مشاركت و كمك به مؤسسه بسته و حساب دخل و خرج را با محدودیت زیادی روبه رو كرده است: «تمام هزینه ها، از آموزش و تحصیل گرفته تا درمان، نگهداری، غذای روزانه و... توسط خیران مركز تأمین می شود. این مركز هم مثل اغلب مؤسسات مردمی و خیریه ها، این روزها با كم شدن درآمد و محدودیت در هزینه ها روبه روست.»

نیاز به حمایت عاطفی
خستگی و افسردگی ناشی از زندگی جمعی یك طرف، رنجیده خاطر بودن از خانواده هایی كه فرزندان خود را از خانه به مركز شبانه روزی سپرده اند و البته مشكلاتی كه افراد دچار معلولیت با آن روبه رو هستند، به گفته روانشناس مركز باغ فرشته ساكنان مراكز شبانه روزی را با تلاطم های روحی و عاطفی زیادی روبه رو می كند.

سحر صالحی می گوید: «بچه های ما علاوه بر مراقبت های جسمی، به حمایت های عاطفی هم نیاز دارند. معاشرت با دیگران و پیدا كردن دوستانی نزدیك خارج از این مركز، می تواند امید به زندگی را در بین دختران مركز بالا ببرد. برای همین هم برخی از ساكنان باغ فرشته توانسته اند حامیان عاطفی پیدا كنند و حتی شده برای زمان كوتاهی در ماه با آنها در ارتباط باشند.

او درباره ارتباط خانواده ها با فرزندانشان در مركز شبانه روزی می گوید: «ما سعی می كنیم ارتباط سالمی بین آنها و خانواده هایشان برقرار كنیم و آنها را به طور كامل از خانواده خود دور نكنیم؛ چون به هر حال از نظر روحی و روانی به خانواده هم نیاز دارند.»مشاوره هایی كه به كم شدن رنج و خشم ساكنان باغ فرشته از خانواده های خود كمك می كند، در این مركز انجام می شود. صالحی می گوید: «ما از شهروندان دعوت می كنیم با تداوم رفت وآمد در مركز باغ فرشته، به ما در تامین نیازهای عاطفی بچه ها كمك كنند.»

بچه های ساكن در مركز باغ فرشته، مثل اغلب افراد دارای معلولیت در كشور، از فرصت چندانی برای آموزش و فعالیت های اجتماعی و اشتغال بهره مند نیستند. همین موضوع باعث می شود احساس یكنواخت بودن زندگی و بی هدفی را تجربه كنند؛ احساسی كه اغلب منجر به افسردگی و انزوا می شود

اینكه این افراد برای خود مهارتی بلد باشند و از طریق آن كسب درآمد كنند، علاوه بر ایجاد حس خوب در آنها، باعث می شود استقلال مالی نسبی ای را تجربه كنند. برخی از این افراد ظرفیت این را دارند كه زندگی مستقلی را برای خود تشكیل دهند و به همین دلیل داشتن درآمد برای آنها موضوع مهمی است

خیلی از مردم من و دیگر معلولان را به عنوان شهروند قبول ندارند. وقتی به تنهایی به خرید می روم، بارها پیش آمده كه فروشنده یا راننده تاكسی و... گفته اند كه تو با این وضع چرا بیرون آمدی؟ چرا مردم فكر می كنند یك معلول حق ندارد به فروشگاه برود؟ حق ندارد به پارك برود؟

تمام هزینه ها، از آموزش و تحصیل گرفته تا درمان، نگهداری، غذای روزانه و... توسط خیران مركز تامین می شود. این مركز هم مثل اغلب مؤسسات مردمی و خیریه ها، این روزها با كم شدن درآمد و محدودیت در هزینه ها روبه روست

معاشرت با دیگران و پیدا كردن دوستانی نزدیك خارج از این مركز، می تواند امید به زندگی را در بین دختران مركز بالا ببرد. برای همین هم برخی از ساكنان باغ فرشته توانسته اند حامیان عاطفی پیدا كنند و حتی شده برای زمان كوتاهی در ماه با آنها در ارتباط باشند

مهم است كه ارتباط سالمی بین معلولان مركز آنها و خانواده هایشان برقرار كنیم و آنها را به طور كامل از خانواده خود دور نكنیم. چون به هر حال دختران این مركز از نظر روحی و روانی به حضور خانواده هم نیاز دارند