به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، چشمان سیاهی دارد چشمانی پر از شیطنت كودكانه، سلام می كند و می گوید سلام به روی ماهتان و چشمان سیاهتان، چهره اش شاد است و پر از شور كودكانه، ولی در پشت این چهره شاد واقعیت تلخی نهفته است...
شاید در وهله اول هر كس ویدئو های به اشتراك گذاشته شده اش را ببیند او را تحسین كند و با خود بگوید كه ای كاش فرزندش از همان دوران كودكی به دنبال كشف استعداد و كسب درآمد برود؛ غافل از اینكه آیا كودك این كار را با میل خود انجام داده است یا كودك و والدینش در جریان تبعات این نوع ورود و دیده شدن در دنیای مجازی هستند؟
این كودك نه فقیر است نه جامانده از تحصیل، با اشتیاق به ظاهر فراوان در صفحه مجازی خود مشغول امتحان انواع غذاهاست. شاید در ظاهر این كار عیب خاصی نداشته باشد و حتی پدر و مادر او را تشویق كرده باشند، ولی در نهان با واقعیت تلخی روبرو می شویم كه امروزه بیش از هر زمان دیگر با گسترش شبكه های مجازی و ورود گوشی های هوشمند شاهد بروز آن در جامعه هستیم، «كودك كار مجازی» آسیب اجتماعی نوپدیدی كه این روز ها با شیوع پاندمی كرونا بیشتر شده است، آسیب اجتماعی كه بسیاری از پدران و مادران گاهی ناخواسته منجر به وقوع آن می شوند.
بسیاری هنوز فرق بین كودك كار و كودك خیابانی را نمی دانند
از برخی كاربران كه آخرین پست این كودك را لایك كرده اند درباره كودك كار مجازی می پرسم، پاسخ هایی كه از آن دریافت می كنم قابل تأمل است بسیاری هنوز فرق بین كودك كار و كودك خیابانی را نمی دانند، عده ای تنها تصویرشان این است كه كودك كار در فضای مجازی وجود ندارد و تأسف بار عده ای هنوز فكر می كنند كه كودك كار به كودكی اطلاق می شود كه از روی فقر و نداری والدین اقدام به كسب درآمد می كند.
بر اساس تعریف علمی كودك كار به كودكان كارگری گفته می شود كه به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می شوند، به طوری كه این امر آن ها را در بیشتر اوقات از رفتن به مدرسه و تجربه دوران كودكی بی بهره می سازد و سلامت روحی و جسمی آن ها را تهدید می كند.
به عبارت و تعریف صحیح تر كودكان كار بر اساس دو فاكتور به صورت رسمی در كشور های مختلف تعریف می شوند: نوع كار و حداقل سن مناسب برای آن كار.
عموماً به كودكی، كودك كار گفته می شود كه مشغول به فعالیتی باشد كه برای سلامت فیزیكی، روانی، اجتماعی، اخلاقی و شخصیتی كودك مضر باشد و با تحصیل كودك تداخل پیدا كند.
حال سؤالی كه برای عده ای مطرح می شود فعالیت های برخی از كودكان به عنوان تستر، مدل و ... با تعریفی كه از فعالیت های كودكان كار ارائه شد در تضاد است؟ و آیا می توان به این گونه فعالیت ها توسط كودكان واژه كودك كار مجازی اطلاق كرد؟
بیشتر بخوانید
همه چیز درباره كودكان كار اینستاگرامی / لایه اوزون دنیای كودك سوراخ شده است؟
كودكان كار در فضای مجازی
مهین شهسواری، دكتری علوم ارتباطات و مدرس دانشگاه در پاسخ به خبرنگار مهر می گوید: زمانی می توان برای این گونه فعالیت های كودكان در فضای مجازی واژه «كار» را به كار برد كه نه تن ها در سلامت جسمی بلكه سلامت روحی كودك تأثیر منفی بگذارد.
وی ادامه داد: نمی توان از كاركرد های مثبت فضای مجازی و آموزش و بهره گیری كودكان از این تكنولوژی صرف نظر كرد، ولی سن استفاده و میزان مصرف از این تكنولوژی و شبكه های ارتباط جمعی در فضای مجازی بسیار مهم است. امروزه باوجود گسترش علوم ارتباطات و ایجاد بستر های آموزش ها و دوره های مجازی بالأخص در دوران پاندمی كرونا شاهد افزایش موج جدیدی از كاربران با سن های پایین هستیم، ولی بسیاری از كشور ها مدت زمان حضور و اپلیكیشن هایی كه كودكان از آن استفاده می كنند را به نوعی مدیریت می كنند.
فضای مجازی در كشور ما به حال خود رها شده است
این مدرس دانشگاه تصریح كرد: متأسفانه در كشور ما با وجود سیاست های ضد و نقیض و نبود صدای واحد برای مدیریت فضای مجازی، این فضا به حال خود رها شده است، چه برسد كه برای كودكان بالاخص كودكانی كه قصد فعالیت تجاری یا ... دارند، پروتكل تهیه و تدوین شود.
شهسواری با اشاره به رشد بی رویه كاربران كودك در شبكه های مجازی بزرگسالان، هشدار داد: متأسفانه كاركرد های شبكه های اجتماعی بزرگسالان آسیب جدی را به كاربران كودك وارد كرده است، كافی است تصور كنید كه یك كودك با انتشار ویدئو از پوشش یا غذایی كه تست می كند چقدر مورد هجمه با تشویق كاربران قرار می گیرد و این مقدار هیجانات وارد شده به كودك چه آسیب های جبران پذیری را وارد می كند.
ضرر هیجانات فضای مجازی بر كودك بیشتر از آسیب وارده بر كودكان خیابانی
وی ادامه داد: باید روانشناسان بیشتر به تأثیر مخرب این گونه فعالیت ها بر سلامت روح و روان بپردازند، ولی به عنوان مدرس علوم ارتباطات باید عنوان كنم كه متأسفانه بسیاری از والدین به دلیل نداشتن سواد رسانه ای لازم ناخواسته كودكان خود را به این گونه فعالیت ها سوق می دهند كه عملاً این كار هرچند با اشتیاق و میل كودك همراه است، ولی به دلیل اینكه كودك هیجانات منفی و مثبت بیش ازحد تصوری را تجربه می كند به نوعی بیشتر از كودك كار در فضای حقیقی دچار آسیب می شود.
علیرضا منشئی، دكتری روانشناسی بالینی معتقد است انجام فعالیت های كودكان در فضای مجازی چه به عنوان مدل، تستر و حتی سرگرمی و تفریح مصداق كودك كار است.
وی در گفتگو با مهر عنوان كرد: خیلی از كاربران و بالأخص والدین با مشاهده پیج هایی كه كودكان در حال فعالیت اقتصادی هستند، فقط چهره خندان و به نوعی ویترین كار را مشاهده می كنند، ولی غافل از اینكه بیشترین بهره وری ناسالم و بیش ازحد توان كودك از او انجام می شود.
این روانشناس بالینی تصریح كرد: امروزه متأسفانه والدین به دلیل سرخوردگی ها، ترس ها و عدم موفقیت های كه در زندگی فردی و اجتماعی تجربه كردند به نوعی به دنبال شكوفایی و موفقیت فرزند خود هستند، ولی غافل از اینكه باوجوداینكه سطح تحصیلات و سواد جامعه بالا رفته، ولی هنوز از نیاز ها كودكان در سنین رشدشان آگاه نیستند و همین امر باعث شده كه در آینده فرزندانی با بیشترین اختلالات روانی را به جامعه تحویل دهند.
منشئی ادامه داد: دلیل اینكه به انجام این گونه فعالیت های كودكان در فضای مجازی، كودك كار گفته می شود بدین خاطر است كه كودك و مراحل رشد روانی او تحت تأثیر قرار می گیرد، كودك در هر سنی نیاز به اندازه ای مهر، محبت و توجه دارد، ولی وقتی این توجه در قالب فضای مجازی بیش ازحد شد، منجر به تربیت شخصی با شخصیت تأیید طلب و اعتمادبه نفس پایین می شود كه حس می كند بدون تأیید كاربران هیچ استعداد و توانمندی ندارد.
والدین ناآگاهانه به سلامت روان كودك آسیب می زنند
این روانشناس بالینی عنوان كرد: والدین خیلی از تأثیر این گونه فعالیت ها توسط فرزندانشان در فضای مجازی آگاه نیستند و فكر می كنند با تشویق فرزندانشان و حمایت از آنان برای انجام این گونه فعالیت ها او را از همان دوران كودكی مستقل بار می آورند، ولی غافل از اینكه به حیاتی ترین مورد كه برای هر كودك در دوران رشد و تثبیت شخصیت وی لازم است ضربه می زنند و آن مورد، چیزی جز سلامت روان كودك نیست.
یكی از آسیب های نوپدید اجتماعی، كودك كار مجازی است
رضا عابدینی جامعه شناس كودك معتقد است: روند جهانی شدن بیش از هر زمان دیگر نهاد خانواده و به خصوص خانواده های با ساختار سنتی را مورد تهدید قرار داده است و همین امر باعث شده كه امروزه بیش از هر زمان دیگر شاهد بروز آسیب های نوپدید اجتماعی همچون كودك كار مجازی باشیم.
وی در ادامه گفت: كودك كار مجازی نمونه بارز جامعه ای باوجود گسل های اجتماعی متعدد است، جامعه ای كه در آن عنصری ترین عضو نهاد خانواده مورد غفلت قرارگرفته اند، جامعه ای كه از وضعیت اجتماعی و عدالت اجتماعی حال حاضر راضی نیست و به دنبال راه فراری از این وضعیت است، جامعه ای كه ناامیدی اجتماعی به قدری در آن بالا رفته كه تنها راه برون رفت از مشكلات را فرزندان بالأخص كودكان خود می دانند.
نهاد خانواده در كشور ما ضعیف و ناكارآمد شده است
این جامعه شناس معتقد است: نهاد خانواده در كشور ما باوجود تأكیدات مكرر مقام معظم رهبری برای تقویت آن، ضعیف و ناكارآمد شده است، هرچند این نهاد به ظاهر پوسته زیبا در قالب افزایش سطح تسهیلات و رفاه والدین دارد، ولی این نهاد بسیار مهم نسبت به مهم ترین كاركرد خود كه همان تربیت فرزندان است، بی اطلاع و ناكارآمد است.
عابدینی گفت: كودكان كار مجازی ماحصل دو غفلت بزرگ است، غفلت اول عدم اطلاع والدین از نیاز های كودك و تربیت صحیح آن و غفلت دوم و بسیار مهم ناقص بودن قوانین حقوق كودك در كشور. هنوز بعد از سال ها حقوق كودك در كشور ما با اماواگر هایی مواجه است و هر كس از آن برداشت های مختلفی دارد، آنگاه چه انتظاری می رود كه قوانین و حقوق كودك در فضای مجازی رعایت شود.
آنچه از صحبت های كارشناسان و كاربران فضای مجازی در این رابطه می توان برداشت كرد، كودك كار مجازی آسیب نوپدید اجتماعی است كه امروزه در سایه غفلت از بسیاری موارد همچون تقویت نهاد خانواده، نبود پروتكل ها و بستر های لازم برای حضور و فعالیت كودكان در فضای مجازی و مهم تر از همه نبود بستر های قانونی لازم برای جلوگیری از رشد بیش ازحد این آسیب های اجتماعی در فضای مجازی، به وجود آمده است و می طلبد باوجود تأسیس كلینیك های حقوق كودك در استان های كشور این كلینیك ورود جدی تری برای پیشگیری در این حوزه داشته باشد.
منبع:مهر