به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، مقام معظم رهبری همواره و بخصوص در چند سال اخیر تأكید بسیاری بر اهمیت حوزه علوم انسانی دارند و در این زمینه بارها نسبت به وضعیت موجود علوم انسانی گلایه كردند و بر ضرورت تحول در حوزه علوم انسانی تأكید فرموده اند.
ایشان در پاسخ به یكی از دانشجویان كه از كم ارزش بودن این علوم در جامعه گلایه كرد، فرمودند: « در همین علوم انسانی، مثلاً تاریخ، جامعه شناسی و روانشناسی ای كه خودتان گفتید، پیشرفت كنید، حقیقتاً بدانید ارزش شما در جامعه و در سطح بین المللی، از یك پزشك پیشرفته یقیناً كمتر نیست؛ بلكه بیشتر هم هست. شما الان نگاه كنید، ببینید در این چهره های علمی معروف دنیا چند تا پزشك هستند، چند تا جامعه شناس یا مورخ وجود دارند، می بینید كه تعداد و برجستگی این دومی بیشتر است. منتها باید كار كنید تا پیش بروید.»
با وجود اهمیت مقام معظم رهبری به حوزه علوم انسانی می خواهیم بدانیم دانشگاه های فعال در این حوزه چه كرده اند و چه انتظاری از آن ها می رود.
برای پاسخ به این پرسش ها با عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی گفت وگو كردیم.
چه انتظاری از دانشگاه های فعال در حوزه علوم انسانی می رود؟
فارس: با توجه به تأكیدات مقام معظم رهبری بر اهمیت علوم انسانی، درباره وظیفه دانشگاه های فعال در این زمینه توضیح بفرمایید.
معتمدی: مقام معظم رهبری معتقدند علوم انسانی روح دانش است، ایشان می فرمایند: «در حقیقت همه دانش ها، همه تحرّكات برتر در یك جامعه، مثل یك كالبد است كه روح آن، علوم انسانی است؛ علوم انسانی جهت می دهد و مشخص می كند كه ما به كدام طرف داریم می رویم، دانش ما دنبال چیست، وقتی علوم انسانی منحرف بشود، بر پایه های غلط و جهان بینی های غلط استوار شود، نتیجه این می شود كه همه تحركات جامعه به سمت یك گرایش انحرافی پیش می رود.» با این مقدمه مشخص می شود كه دانشگاه ها باید نسبت به جایگاه علوم انسانی و نقش گسترده این علوم در ابعاد مختلف توجه متناسبی را داشته باشند از منزلت علوم انسانی حفاظت كرده و با ارزش گذاری مثبت زمینه تقویت هرچه بیشتر این علوم را در محافل علمی و در جامعه فراهم كنند.
امروز دانشگاه های ما محل حضور انسان های اندیشمندی است كه در كسوت استادی فعالیت دارند در كنار اساتید، مستعدترین نیروهای انسانی جامعه ما یعنی دانشجویان در دانشگاه در حال فراگیری علم و دانش هستند. حتی اگر این استادان و دانشجویان در رشته های علوم انسانی نباشند باز هم به طور مستمر در موقعیت های مختلف با تكیه بر دانشی كه از علوم انسانی آموخته اند با یكدیگر و با جامعه حشر و نشر دارند و اگر تخصص شان در حوزه علوم انسانی باشد كه در این شرایط دامنه های گسترده ای از نیازها و احتیاجات جامعه را می توانند هدایت كنند، اما به طور مشخص یكی از انتظارات برجسته ای كه از دانشگاهها در رشته های علوم انسانی می رود این است كه به مبانی، اصول و متدولوژی های علوم انسانی متداول توجه كرده و این مسائل را بررسی كنند كه مشخص شود تا چه میزان این مبانی و اصول مبتنی بر بافت و زمینه های اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی است.
بیشتر مطالب ارائه شده در حوزه علوم انسانی در دانشگاه ها حاصل نظریات غربی است
فارس: به نظر شما در حال حاضر حدودا تا چه میزان این مبانی مبتنی بر زمینه های اجتماعی و فرهنگی جامعه ما است؟
معتمدی: در حال حاضر بیشتر متون و مطالبی كه در حوزه علوم انسانی در دانشگاه ها ارائه می شود حاصل نظریات و تحقیقات كسانی است كه عمدتا در جوامع غربی زیسته یا در آنجا مطالعه و تحقیق انجام داده اند.
ضرورت نگاه بومی به موضوع علوم انسانی
با توجه به ویژگی برجسته علوم انسانی كه این علوم وابسته به بافت و زمینه های فرهنگی هستند نمی توانیم صرفا به ترجمه نظریات و تحقیقات غربی بسنده كنیم و انتظار و می رود با یك نگاه بومی موضوع علوم انسانی را در دستور كارمان قرار دهیم اگر با این نگاه به علوم انسانی توجه كردیم نه تنها خدشه ای به علوم انسانی موجود وارد نكرده ایم بلكه به غنا و میزان صحت علوم انسانی فعلی نیز می افزائیم.
كمك علوم انسانی به حل مشكلات و فهم افق های روشن آینده
فارس: علوم انسانی تا چه میزان می تواند در جامعه ما اثربخش باشد؟
معتمدی: بدون شك علوم انسانی در رشته های مختلف می توانند به حل مشكلات و فهم افق های روشن در آینده كمك كنند. البته به دلیل آنكه ما تاكنون به میزان لازم بر بومی سازی علوم انسانی تاكید نداشته و اقدامات متناسبی را انجام نداده ایم اثربخشی علوم انسانی در حد رضایت بخشی نبوده است با این وجود استادان ما با تجارب ارزنده ای كه كسب كرده اند توانسته اند در حوزه های مختلف تخصصی علوم انسانی به جامعه كمك كنند.
آمادگی دانشگاه علامه طباطبایی برای كمك به نهادهای اجرایی در حل مشكلات جامعه
فارس: دانشگاه علامه طباطبایی در مسیر كمك به حل مشكلات جامعه از چه طرفیتی برخوردار است؟
معتمدی: دانشگاه علامه طباطبایی تنها دانشگاه تخصصی علوم انسانی كشور است و با پیشینه غنی و ظرفیت استادی و توان دانشجویان تحصیلات تكمیلی خود ظرفیت ممتاز و استثنائی را دارد.
مشكلات جامعه را می توان در دو بخش تقسیم كرد: برخی مشكلات مشخصاً از نوع علوم انسانی است، مانند وجود آسیب های اجتماعی، مشكلات فرهنگی، مشكلات روانی افراد و .... و برخی به لحاظ ظاهر و حتی ماهیت ربطی به علوم انسانی ندارند اما در بخش هایی نیز همین مشكلات می توانند لایه های موثری از جنس علوم انسانی داشته باشند، مانند مشكلاتی كه در بخش های صنعت و كشاورزی وجود دارد.
ما به دنبال این هستیم تا نهادها مشكلات شان را با ما مطرح كنند
ما در دانشگاه علامه طباطبایی این آمادگی را داریم كه برای رفع مشكلات به دستگاه های اجرایی كمك كنیم و در این حوزه نقش آفرین باشیم، می توانیم حسب نیاز و اقتضا از متخصصان مان بخواهیم روی مسئله ای كه دستگاههای اجرایی مطرح می كنند تمركز كنند و برای برون رفت از مشكلات فعالیت های پژوهشی، عملیاتی و خدماتی انجام دهند.
پاسخ بسیاری از مشكلات جامعه در حوزه علوم انسانی است
واقعیت آن است كه پاسخ بسیاری از مشكلات جامعه در حوزه علوم انسانی است.
فارس: به طور مثال كدام یك از مشكلاتی؟
معتمدی: امروز ما در جامعه خودمان با مشكل كم طاقتی یا به تعبیر روانشناختی آن با مشكل تاب آوری پائین افراد جامعه به ویژه در میان جوانان كشورمان مواجه هستیم، با مشكلات ارتباطی كه افراد با یكدیگر دارند مواجه هستیم. با مشكل خشونت، بزهكاری، جرم و ... مواجه هستیم، البته این مشكلات فقط مربوط به جامعه ما نیست بلكه كشورهای دیگر هم با این مشكلات با شدت و ضعف های متفاوت مواجه هستند و پاسخ این مشكلات به طور مستقیم به علوم انسانی بر می گردد و ما به عنوان دانشگاه علامه طباطبائی برای حل اینگونه مشكلات اعلام آمادگی می كنیم.
برخی دیگر از مشكلات وجود دارند كه ظاهرا ربطی به علوم انسانی ندارند و پاسخی در علوم انسانی ندارند اما در همین موارد نیز اگر خوب دقت كنیم متوجه می شویم كه بدون تخصص های مرتبط با علوم انسانی بسیاری از این نوع مشكلات نیز قابل حل كردن نیستند.
فارس: لطفا در مورد این مشكلات نیز مثال بزنید.
معتمدی: به عنوان مثال امروز ممكن است برای توسعه شهری یا روستائی بلافاصله ذهن ما متوجه مشكلات فیزیكی و یا اقدامات كالبدی برای توسعه شهر و روستا شود. اما واقعیت این است كه با اصلاح فضاهای كالبدی یك شهر یا یك روستا توسعه پیدا نمی كند. برای توسعه شهری یا روستایی فقط ساخت مدرسه یا درمانگاه نباید در مركز توجه باشد زیرا با وجود اهمیت این مسائل، اما مهم تر از همه این ها مسائل فرهنگی و اجتماعی است كه اگر به آنها پرداخته نشود و انسانهایی كه در آن جوامع هستند توسعه پیدا نكنند آن شهر یا روستا توسعه پیدا نمی كند.
فارس: دانشجویان برای یافتن پاسخ این مسائل به طور عملی هم كارآموزی می كنند؟
معتمدی: برای تحقق این موضوع لازم است ما بتوانیم با نهادهای خارج دانشگاه هم ارتباط برقرار كنیم، به طور مثال باید در قالب قراردادها و تفاهم نامه ها برای این موضوع اقدام كنیم تا از ظرفیت های نهادهای دیگر مانند رسانه ها، آموزش و پرورش، مراكز درمانی و غیره بهره گیری كنیم.
از طرفی می توانیم در كنار دانشگاه ها موسسات اقماری داشته باشیم، مثلا دانشجوی دانشكده حقوق بتواند در كلینیك حقوق دوره كارورزی بگذراند، دانشجوی رشته روان شناسی در كلینك های تخصصی روان شناسی مهارت آموزی كند و دانشجویان در رشته های مختلف دیگر نیز به همین صورت.
كمك رسانه ها به حوزه علوم انسانی با انتقال ظرفیت ها و توانمندی های دانشگاه های فعال در این حوزه به مردم
فارس: اینكه فرمودید با رسانه ها هم می توان همكاری كرد به چه معناست، یعنی رسانه ها چه كمكی می توانند به شما بكنند؟
معتمدی: البته رسانه ها می توانند در انتقال ظرفیت و توانایی های دانشگاه ها به مردم كمك كنند، با این كار صدای دانشگاه به مسوولان، نهادها و آحاد مردم می رسد. رسانه ها می توانند توانمندی های حوزه علوم انسانی را به مردم نشان دهند تا مردم نیز با تخصص فوق العاده فارغ التحصیلان حوزه علوم انسانی آشنا شوند، رسانه می تواند به ما كمك كند تا منزلت علوم انسانی را در نگاه مسوولان بازسازی كنیم.
در عین حال ما می توانیم با رسانه ها و نهادهای مختلف كشور حلقه های مشورتی داشته باشیم، ما در دانشگاه علامه از حضور برترین اساتید حوزه علوم انسانی برخوردار هستیم، ما دانشكده ارتباط و رسانه داریم. در این دانشكده دوره های تحصیلی كارشناسی، كارشناسی ارشد و دكتری داریم كه می توان از این ظرفیت برای تحلیل مشكلات و ارائه راه حل برای آن ها استفاده كرد.
فرصت های شغلی رشته های علوم انسانی از برخی رشته های فنی بیشتر است
فارس: فرصت های شغلی حاصل از رشته های مختلف علوم انسانی به چه صورت است؟
معتمدی: ما دانشكده هایی داریم كه هیچ یك از فارغ التحصیلان آنها هم اكنون بیكار نیستند و این یكی از توانمندی های حوزه علوم انسانی است، فرصت های شغلی كه از طریق رشته های مختلف علوم انسانی ایجاد می شود به مراتب از فرصت های شغلی حاصل از رشته های فنی یا كشاورزی بیشتر است.
انگاره ذهنی خانواده ها نسبت به رشته های علوم انسانی تغییر كرده است
فارس: دلیل بیشتر شدن فرصت های شغلی رشته های مختلف علوم انسانی چیست؟
معتمدی: شما توجه كنید به طور مثال فرصت های شغلی حاصل از رشته های برق و مكانیك بسیار مناسب بود اما به یك اشباعی رسیدند و حالا داوطلبان می بینند كه با تحصیل در رشته های علوم انسانی بهتر می توانند در بازار كار، خدمات ارائه دهند.
انگاره های ذهنی خانواده ها نیز در سال های اخیر تغییر كرده یعنی خانواده ها می دانند كه رشته های فنی و كشاورزی به اشباع رسیده و بازار كار جدی در این رشته ها زیاد نیست اما رشته های علوم انسانی هنوز زمینه كار دارند و توسعه خدمات در این رشته ها وجود دارد و همه می دانند كه توسعه خدمات در تولید ثروت بسیار اهمیت دارد. بیشتر رشته های علوم انسانی می توانند در زمینه های خدماتی فعالیت كنند از روزنامه نگاری گرفته تا رشته های مختلف دیگر.
كمك فارغ التحصیلان رشته های علوم انسانی به مسوولان در تصمیم گیری ها
فارغ التحصیلان رشته های علوم انسانی می توانند به مسوولان در تصمیم گیری ها نیز كمك كنند تا آن تصمیمات با خطای كمتری اتفاق بیفتد، برای این امر ما می توانیم از پتانسیل علمی كه دانشگاه دارد استفاده كنیم.
فارس: برای راه اندازی رشته های جدید در حوزه علوم انسانی هم برنامه ریزی دارید؟
معتمدی: ما آمادگی داریم رشته های بین رشته ای متناسب با اقتضائات جامعه را راه اندازی كنیم.
فارس: به طور مثال چه رشته هایی؟
معتمدی: به طور مثال در حال حاضر بانك های ما یك مجموعه آموزشی تخصصی ویژه ای كه در آنجا نیروی كارشناسی متناسب برای آنها پرورش داده شود ندارند، ما آمادگی داریم كه دانشكده مالی و بانكی را راه اندازی كنیم، همچنین می توانیم رشته های جدیدی را مبتنی بر هوش مصنوعی راه اندازی كنیم، علوم اجتماعی محاسباتی هم از رشته های جدیدی است كه قصد داریم راه اندازی كنیم یا می توانیم متناسب با اقتضائاتی كه ممكن است پیش بیاید رشته روانشناسی ترافیك و حمل و نقل را به صورت دوره ای برگزار كنیم. بسیاری از آسیب ها و تصادفات جاده ای خطا در عامل انسانی است كه یك بخشی از آن به مسائل روانشناسی مرتبط می شود و ما در حوزه علوم انسانی می توانیم كمك كنیم تا این آمار كاهش یابد، این نیز یكی از كمك های دانشگاه علامه طباطبایی در حوزه علوم انسانی است.
انتهای پیام/