تنها 2مركز در تهران خدمات دندانپزشكی به معلولان ارائه می كنند؛ این درحالی است كه دندان های این افراد 7 تا 8برابر بیشتر از افراد عادی دچار پوسیدگی می شوند گزارش

مرضیه موسوی-روزنامه نگار

مراجعه به دندانپزشكی اگر برای یك فرد عادی دغدغه هایی مثل هزینه های سرسام آور داشته باشد، برای افراد معلول با پیچیدگی های بیشتری همراه است؛ از پیدا كردن مركزی مناسب سازی شده برای معلولان گرفته تا دسترسی راحت و اساسا «امكان رسیدن به مركز دندانپزشكی»! البته این ماجرا برای معلولان ذهنی پیچیدگی های بیشتری هم دارد؛ چراكه این افراد به دلیل مصرف داروهای متعدد، ترشحات بزاقی اسیدی تر نسبت به بقیه افراد و تنفس دهانی به جای تنفس از بینی، 7 تا 8 برابر بیشتر از سایر افراد دچار پوسیدگی دندان می شوند. نیاز به بی هوشی قبل از دریافت خدمات پزشكی از دیگر مشكلاتی است كه برخی از معلولان ذهنی با آن روبه رو هستند.

مچاله شده در آغوش مادرش و تند تند نفس می كشد. تن نحیفش مثل بچه خردسال است. مادرش می گوید: «الهه 21سال دارد و از بدو تولد، معلولیت ذهنی با او همراه بوده است. دندان هایش مدتهاست دچار پوسیدگی شده و نیاز به رسیدگی دارند. بچه هایی كه معلولیت ذهنی دارند به دلیل اسیدی بودن بزاق دهانشان، خیلی زود دچار پوسیدگی دندان می شوند. از طرف دیگر تمام كارهای بچه معلول برعهده دیگران است. الهه حتی نمی تواند دندان هایش را بشوید و از آنها مراقبت كند. همه اینها باعث می شود كودكان معلول مشكلات پوسیدگی و از بین رفتن دندانها را داشته باشند. هزینه دندانپزشكی برای این كودكان خیلی زیاد است و تامین اجتماعی این هزینه ها را تقبل نمی كند. هر مطب دندانپزشكی هم این كودكان را پذیرش نمی كند.» در انتظار نوبت دندانپزشكی نشسته است. قبل از آن، الهه باید بیهوش شود. مادرش می گوید: «مركز دندانپزشكی معلولان ذهنی را مددكاران بهزیستی به من معرفی كردند؛ چون پزشكانش با مشكلات این كودكان آشنایی كامل دارند.» از بی قراری كودكان قبل از نشستن روی یونیت دندانپزشكی می گوید و ترسی كه حركات بی اراده دست و پای آنها را شدیدتر از قبل می كند؛ برای همین هم كمتر دندانپزشكی حاضر به پذیرش این بیماران می شود.»

پیشگیری بهتر از درمان
مركز دندانپزشكی و خیریه «نیلوفر آبی» 4یونیت دندانپزشكی دارد و مجهز به بخش بیهوشی است. مریم اسعدی، مسئول توانبخشی این مركز می گوید: «معلولان ذهنی به خاطر مشكلاتی كه با آن روبه رو هستند، ممكن است همكاری كمی با پزشكان داشته باشند یا حتی به دلیل حركات بی اراده دست، قفل شدن فك، ترس از شنیدن صدای دستگاه های دندانپزشكی و... امكان اینكه یكی، دو ساعت روی یونیت بنشینند را نداشته باشند؛ برای همین قبل از آغاز معاینه باید بی هوشی دریافت كنند.»
او كه سال هاست تنها مركز ارائه دهنده خدمات دندانپزشكی به معلولان ذهنی را در تهران اداره می كند، از مشكلات این قشر از جامعه در حوزه بهداشت دهان و دندان می گوید: «معضلی كه با آن روبه رو هستیم، هزینه های بالای دندانپزشكی برای افراد دارای معلولیت ذهنی است. تازه وقتی بیهوشی انجام می شود، پزشك می تواند وضعیت دندان بیمار را بررسی كند و تازه با 10دندان خراب مواجه می شویم. دندان افرادی كه دچار معلولیت ذهنی اند، 7 تا 8برابر بیشتر از افراد عادی دچار پوسیدگی می شود. خانواده ها معمولا از پس هزینه های كامل رسیدگی به دندان های پوسیده كودكان معلول خود برنمی آیند؛ برای همین ما برای درمان كامل این افراد و حل كردن مشكل دهان و دندانشان نیاز به حمایت های خیران داریم.» بخشی از این هزینه ها را خانواده ها و بخش دیگر را خیران متقبل می شوند و بهزیستی هم اندكی از این هزینه ها را تقبل می كند.
نبود برنامه ای برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در افراد دارای معلولیت ذهنی، از مهم ترین گلایه های اسعدی است. او می گوید: «معلولان ذهنی اغلب با بیماری های دیگری هم روبه رو هستند. بعینه می بینیم كه بسیاری از این افراد در اوج جوانی، همه دندان های سالم خود را از دست می دهند. بهداشت دهان و دندان و سلامت دندان ها در جامعه ما از اهمیت زیادی برخوردار نیست؛ درحالی كه پیشگیری در این زمینه بسیار مهم تر از درمان است. هزینه هایی كه عدم پیشگیری در این زمینه روی دست خانواده ها و شبكه بهداشت می گذارد، بسیار بیشتر از هزینه های درمان است. این به شرطی است كه خانواده فرد معلول توان مالی داشته باشد كه رسیدگی به دندان های خراب فرزندش را در اولویت قرار دهد.»
به گفته اسعدی، پوشش بیمه ای هزینه های دندانپزشكی می تواند قدم مهمی برای درمان مردم جامعه و به خصوص معلولان باشد. او می گوید: «بیمه تكمیلی ای كه برای یك عمل جراحی سقف 50میلیون تومان را پوشش می دهد، برای هزینه های دندانپزشكی ممكن است رقمی 2 تا 3میلیون تومانی در سال به خدمات دندانپزشكی اختصاص داده باشد. این رقم برای هزینه های سنگین دندانپزشكی رقم بسیار ناچیزی است و گاهی تنها هزینه یك جلسه درمان را شامل می شود.
او جای خالی آموزش های همگانی در حوزه بهداشت دهان و دندان و برنامه های پیشگیری برای كودكان و معلولان را در برنامه های وزارت بهداشت و آموزش و پرورش به رخ می كشد و می گوید: «برنامه های پیشگیری باید در غربالگری های مدارس عادی و استثنایی به صورت جدی انجام شود و آموزش ها را از این سنین برای كودكان آغاز كنیم تا در سن بالاتر دچار مشكلات حادی نشوند.»
چند سالی است فعالیت هایی مثل آموزش بهداشت دهان و دندان برای خانواده هایی كه عضو معلول دارند از فعالیت های روزمره این مركز شده است. اسعدی می گوید: «خانواده هایی كه یكی از اعضای آنها دچار معلولیت است، نیاز به آموزش در زمینه های مختلف دارند تا بتوانند از بروز مشكلات جدی جلوگیری كنند. آموزش نحوه مسواك زدن و شست و شوی دهان كودكان معلول یكی از این نمونه هاست كه در درازمدت به آنها كمك می كند دیرتر دچار پوسیدگی دندان شوند و هزینه های زیادی را از دوش خانواده ها برمی دارد. ما این آموزش ها را با تهیه بروشور و برگزاری آموزش های حضوری ارائه می دهیم. از طرف دیگر تلاش می كنیم به كمك خیران بخش هایی از هزینه های دندانپزشكی این بیماران را تامین كنیم.»

رنج مضاعف برای معلولان بیمار
سایر افراد دارای معلولیت هم مشكلات كمی برای مراجعه به مراكز دندانپزشكی و استفاده از این خدمات را ندارند. عدم مناسب سازی مطب ها و مراكز درمانی، هزینه های سرسام آور ایاب و ذهاب افراد دارای معلولیت، عدم پذیرش توسط دندانپزشكی ها و... تنها گوشه ای از مشكلات جامعه معلولان است. شهرام مبصر، فعال حوزه معلولان در این باره می گوید: «شعاری هست كه می گوید فرد بیمار به جز رنج بیماری، هیچ رنج دیگری نداشته باشد! باید بگویم حداقل در مورد ما معلولان، این شعار هیچ محلی از اعراب ندارد؛ چراكه گاهی رنج بیماری برای یك فرد دچار معلولیت در مقابل رنج های دیگری كه از طرف جامعه تحمیل می شود بسیار كمتر می شود. من اگر نیاز به استفاده از خدمات دندانپزشكی داشته باشم باید اول مركزی را پیدا كنم كه امكان دسترسی راحتی به آن داشته باشم. این مركز باید مناسب سازی شده باشد. پزشك باید امكان پذیرش یك فرد معلول را داشته باشد ؛ یعنی یونیت دندانپزشكی به گونه ای باشد كه فرد از روی ویلچر بتواند راحت روی آن قرار بگیرد یا دستگاه عكس برداری از دندان باید به گونه ای نصب شده باشد كه افراد معلول، كوتاه قامتان و هر فردی به راحتی بتواند از آن استفاده كند. در غیراین صورت ابتدایی ترین حركت، یعنی رفتن به مطب دندانپزشكی هم برای ما میسر نیست ؛ چه برسد به دریافت خدمات.»
وی اجرایی نشدن قانون جامع حمایت از معلولان را اساسی ترین مشكل این قشر از جامعه می داند كه استفاده از هر نوع خدماتی را برای آنها ناممكن می كند: «قانون جامع حمایت از معلولان بسیار قانون كامل و جامعی است، اما هیچ ضمانت اجرایی ای ندارد. برای همین یك فرد دچار معلولیت به راحتی از جامعه حذف می شود و از هر نوع خدماتی محروم می ماند.»
او هزینه های سنگین دندانپزشكی برای معلولان را دلیل مهمی برای افزایش بیماری های دهان و دندان در این قشر از جامعه می داند و می گوید: «مگر چند درصد از جامعه معلولان تحت پوشش بیمه های تكمیلی هستند؟ اصلا بیمه های تكمیلی چند درصد از هزینه های دندانپزشكی را پوشش می دهند؟ این مشكلات باعث شده تا اغلب معلولان با دندان های پوسیده مدارا و خیلی دیر برای درمان بیماری های دهان و دندان به پزشك مراجعه كنند.»

خدمات دندانپزشكی برای معلولان، انگشت شمار است
مراكز فعال در حوزه معلولان در استان تهران می دانند كه مؤسسه رعد الغدیر سال هاست كه خدمات دندانپزشكی رایگان را به معلولان جسمی و حركتی ارائه می كند. محمد كاظمی، مدیر مركز رعد شرق تهران می گوید: «مركز رعد الغدیر چند سال است كه به معلولان خدمات رایگان دندانپزشكی ارائه می كند. این مركز به خوبی نیازهای معلولان و مشكلات آنها را شناخته و برای رفع آنها گام های اساسی ای برمی دارد. یكی از این اقدامات اساسی، ارائه خدمات دندانپزشكی به معلولان است. برای جامعه معلولان خیلی مهم است كه شرایط برای ایاب و ذهابشان فراهم باشد. می دانم كه مركز رعدالغدیر این امكان را به كمك شهرداری برای معلولان فراهم كرده است.» با وجود این، تعداد مراكز خدمات دهنده به معلولان را بسیار محدود می داند كه باعث شده تا معلولان كمتر شانسی داشته باشند از حقوق شهروندی خود بهره مند شوند. او می گوید: «تعداد مراكز خدمات دهنده به معلولان بسیار كم است. تازه این وضعیت در پایتخت است و در شهرستان های دیگر وضع به مراتب بدتر است. تعداد ماشین های سامانه حمل ونقل معلولان كم است و برای همین معلولان مشكلات زیادی در این زمینه دارند.»

نكته
تنها كلینیك معلولان جسمی حركتی در تهران

كلینیك دندانپزشكی مجموعه رعدالغدیر در خیابان آزادی و چهارراه بهنود، تنها مركز رایگان خدمات دندانپزشكی معلولان در تهران است. این مركز با 3یونیت دندانپزشكی و 20دندانپزشك كه به صورت داوطلبانه فعالیت می كنند، چند سالی است كه دایر شده و سالانه به بیش از 1000 نفر خدمات دندانپزشكی ارائه می كند. معصومه فراهانی، معاون تامین منابع و مشاركت های اجتماعی مؤسسه رعدالغدیر می گوید: «مركز دندانپزشكی رعدالغدیر خدمات خود را به معلولان جسمی حركتی ارائه می كند. ازجمله بیماران ضایعه نخاعی، ام اس، فلج مغزی. این خدمات شامل كشیدن دندان، پر كردن، عصب كشی، جرم گیری، جراحی ترمیمی، روكش، عكس دندان و... می شود.»
به گفته فراهانی این خدمات برای همه معلولان جسمی حركتی كاملا رایگان است و مراجعان نیازی به دریافت معرفی نامه از مؤسسه ندارند. فراهانی می گوید: «ما برای ارائه خدمات دندانپزشكی، تفاوتی بین معلولان تحت پوشش مؤسسه و دیگر معلولان قائل نشدیم. برای اینكه بحث درد و درمان فوری در میان است، هر فرد معلول از هر نقطه از ایران، می تواند به این مركز مراجعه كند.»
او دلیل راه اندازی این كلینیك را، هزینه های سنگین دندانپزشكی و البته مشكلات معلولان برای مراجعه به مطب ها می داند و می گوید: «مركز رعدالغدیر تنها مركزی است كه هم اكنون در تهران به معلولان خدمات دندانپزشكی ارائه می كند. می دانیم كه معلولان در شهرستان ها هم با مشكلات جدی ای مواجه هستند و حتی از این خدمات اندك هم برخوردار نیستند. ما این خدمات را به كمك انجمن دندانپزشكان نیكوكار ایران ارائه می كنیم. بارها این انجمن اعلام كرده كه تمایل دارد درصورت تامین مكان و تجهیزات لازم، خدمات رایگان به معلولان را در شهر گسترش دهد. حتما در شهرستان ها هم این تمایل وجود دارد، اما نیاز به همكاری و هم افزایی خیران و انجمن های نیكوكاری داریم تا این امكان فراهم شود.»
او از معلولان جسمی حركتی دعوت می كند تا درصورت نیاز به خدمات دندانپزشكی هر روز از 8صبح تا ساعت 2 بعدازظهر به چهارراه بهنود، پلاك121 مراجعه كنند. البته لازم است قبل از مراجعه حضوری با شماره66016414 هماهنگی های لازم را برای تعیین وقت
به عمل آورند.