صحنه بسیار دردناك بود، دو مرد با لباس های خاكی رنگ معلولی را كه چهره اش هم مشخص نیست، با حالت بد روی زمین می كشند و او را كتك می زنند. بعد از آنكه فیلم آزار این معلول رسانه ای و از این شبكه به آن شبكه اینترنتی دست به دست شد، بهزیستی هم وارد ماجرا شد و اعلام كرد مسئول فنی مركز نگهداری معلولانی كه این اتفاق در آنجا رخ داده به همراه دو پرسنلی كه معلول را ضرب وشتم كردند، اخراج شدند.


به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، اما این اولین و آخرین مورد آزار و اذیت معلولان در مراكز غیردولتی نگهداری معلولان نیست، همین چند روز پیش یك جوان 17ساله معلول در لرستان نیز به همین وضعیت دچار شد.

مادر این معلول می گوید: «قرار بود بچه ام در آنجا آرامش داشته باشد. قرار بود این مركز مأمنی برای ما و پسرمان باشد، اما شد شكنجه گاه پسر معلول مان.»

او ساكن یكی از روستاهای لرستان است. دو پسر معلول كم توان جسمی و حركتی دارد؛ یكی 8 ساله و آن یكی 17 ساله.شوهرش كارگر فصلی است و برای آنكه در ماه هایی كه كار نیست بتواند خرج زندگی را بچرخاند، در اهواز كار می كند. او مانده است دست تنها با دو كودك معلول.

این مادر خسته و نگران ادامه می دهد: «این اواخر به دلیل فشارهای زیاد زندگی و با این تصور كه از بچه ام در این مراكز بهتر نگهداری می شود، پسر بزرگم را به یكی از این مراكز فرستادم، آن هم صحیح و سالم. كارت مستمری هر دو پسرم را هم كه جمعا یك میلیون و800هزار تومان بود، به حساب آنها واریز كردم. او را به مركز سپردم و به روستا برگشتم.»

در این مدت او مشغول نگهداری از پسر كوچكش بود و شوهرش هم نبود تا بتواند سری به پسر بزرگ ترش در این مركز نگهداری بزند.بعد از چهار ماه وقتی شوهرش بازگشت و قرار شد بعد از سال ها یك مسافرت خانوادگی به مشهد مقدس داشته باشند، با هزار شوق و امید سراغ پسرشان رفتند، اما از دیدن او شوكه شدند. كاملا تغییر و وزنش به شدت كاهش پیدا كرده و جای طناب روی دست هایش رد انداخته بود.

او در ادامه می گوید: «از او تنها یك جنازه مانده كه فقط نفس می كشد و آنقدر بدحال شده بود كه مجبور شدیم به بیمارستان منتقلش كنیم. تب بالا دارد و نه توان حركت كردن دارد و نه صحبت كردن. من و همسرم مجبور شدیم او را در بیمارستان بستری كنیم و به وضعیت او برسیم.»از وقتی كه این پسر از بیمارستان مرخص شده است، زخم بستر گرفته و قدرت راه رفتنش را از دست داده، حتی نمی تواند روی پای خودش بایستند.

او تاكید می كند: «مسئولان این مركز به ما گفتند كه پسرم مدام خودزنی می كرد و مجبور بودیم او را روی تخت ببندیم. این در حالی است كه پسرم هر وقت گشنه اش می شد، فقط به صورت خودش سیلی می زد، اما خودزنی هرگز.»

كودكی كه شكنجه می شد

همین ماجرا كمتر از 6 ماه پیش برای پسر قائمشهری هم اتفاق افتاد. این پسر كه حالا 20 سالش می شود، از 6 سالگی به خاطر معلولیت شدید ذهنی اش در مراكز نگهداری معلولان زندگی می كند. برادر این معلول می گوید: « تا چند وقت پیش برادرم در مركز ساری نگهداری می شد. آنجا شرایط خوب بود و از وضعیت نگهداری در مركز ساری راضی بودیم تا اینكه كرونا شد و مجبور شدیم برادرم را از ساری به قائمشهر بیاوریم.

اوایل كرونا اجازه نمی دادند با او ملاقات داشته باشیم و هر هفته یكبار برادرم را از دور می دیدیم و برایش غذا می بردیم. تا اینكه بعد از مدتی به ما گفتند حالش بد است و او را تحویل بگیریم. روزی كه برادرم را به این مركز تحویل دادیم، 70 كیلو وزن داشت، اما وقتی او را سوار خودرو كردیم تا به بیمارستان برسانیم، وزنش به 45 كیلو رسیده بود. علاوه بر این، بیماری سل هم گرفته بود و پزشكان می گفتند به دلیل تغذیه نادرست سیستم ایمنی اش تحریك و سبب بروز سل شده است. آزمایش ها نشان می داد كه كلیه هایش به دلیل كم آبی خونریزی كرده و شرایط خوبی ندارد.»

شهمیرزادی ادامه می دهد: «از همه اینها كه بگذریم وقتی در داخل بیمارستان مشغول تعویض لباس هایش بودیم، متوجه جای سوختگی با سیگار در تمام بدنش شدیم و پزشكی قانونی نیز سوختن بر اثر سیگار را تایید كرده بود. همین مسأله باعث شد از این مركز شكایت كنیم و در حال حاضر پروسه شكایت ما ادامه دارد.»

او می گوید: «با خانواده سایر افرادی كه در آنجا بودند، گفت وگو كردیم و متوجه شدیم بیشتر معلولانی كه در این مركز نگهداری می شدند، به این سرنوشت دچار شده اند.»شهمیرزادی تاكید می كند كه این بچه ها ادراكی از محیط ندارند و واقعا آزار و اذیت آنها ظلم مضاعف به شمار می رود.

نظارت ضعیف و ایجاد مشكلات

بهروز مروتی، مدیر كمپین معلولان كه هم خودش معلول است و هم خواهر و برادرهایش معلول هستند، به «شهروند» توضیح می دهد كه ماجرای آزار و اذیت و تنبیه معلولان بارها در برخی از شهرها مانند قائمشهر، لرستان، گچساران، تایباد خراسان جنوبی و چند شهر دیگر گزارش شده است. او بیان می كند كه بیشتر اتفاقاتی كه در چند وقت اخیر رخ داده، در مراكز غیردولتی بوده است.

البته نباید از حق گذشت كه این اتفاق ها در همه مراكز رخ نمی دهد و تنها تعداد معدودی از مراكز هستند كه گاهی رفتارهای نامناسب با معلولان دارند. اما همین میزان نیز نباید اتفاق بیفتد و موضوع نظارت بیشتر توسط بهزیستی در این میان مطرح می شود.

او به این موضوع اشاره می كند كه تمامی این مراكز باید مجهز به دوربین مدار بسته بوده و سازمان بهزیستی هم باید نظارت كامل بر آنها داشته باشد. تمام فیلم ها باید تا دو ماه در دسترس باشند تا در صورت نیاز به آن مراجعه كنند.

این فعال حقوق معلولان در ادامه به این موضوع تاكید می كند كه در ماجرای اهواز، بهزیستی جوابیه داد و اعلام كرد مسئول فنی مركزی كه بحث تنبیه بدنی معلولان در آن صورت گرفته بود و دو پرسنل آن اخراج شده اند. اما واقعا این برخورد كافی نیست. وقتی چنین اتفاق هایی رقم می خورد، باید مدیر این مجموعه اخراج شود، زیرا امكان ندارد مدیر در جریان اموری كه در مركز خودش رخ می دهد، قرار نگیرد و برخوردها باید پیشگیرانه باشد.

مروتی اشاره می كند كه این موضوع اولین بار نیست كه اتفاق می افتد و آخرین بار هم نخواهد بود. ما بارها در جریان اخبار مختلف قرار گرفته ایم. بهزیستی موظف است براساس قانون 23 حمایت از معلولان به این موضوع ورود پیدا كرده و اقامه دعوا كند.

او بر این باور است كه ممكن است این آزار و اذیت ها خیلی بیشتر از این باشد كه در رسانه ها بیان می شود، زیرا برخی از خانواده ها می ترسند با رسانه ای كردن موضوع فرزند یا بیمارشان دیگر پذیرش نشود، به همین دلیل در برخی از موارد گزارش داده نمی شود.

او كه خودش سال هاست با معلولیت شدید جسمی دست وپنجه نرم می كند، تاكید می كند كه خانواده فرد معلولی كه دچار آسیب شده یا فرزندش به هر دلیلی مشكل دار شده است، باید خیلی زود در جریان قرار بگیرد. مثلا در مورد لرستان مسئولان مركز ادعا كردند كه به خاطر خودزنی های فرد معلول مجبور شده اند دست و پایش را ببندند. اما هیچ فیلم یا تصویری از این ماجرا در اختیار خانواده او قرار ندادند. جای سوختگی ها با چه دلیلی قابل توجیه است. مسئولان این مركز باید خانواده را در جریان همه مشكلات فرزندشان قرار می دادند.

او پیشنهاد می دهد كه برای كاهش این ماجرا باید بهزیستی به همه مراكز دسترسی آنلاین داشته باشد. تمامی اطلاعات مراكز نگهداری معلولان در بهزیستی هم باید جمع شود تا مسئولان فنی این فرصت را نداشته باشند كه مدارك را از بین ببرند. به همین دلیل لازم به نظر می رسد كه دسترسی آنلاین و ذخیره اطلاعات در خارج از این مراكز انجام شود.

از سوی دیگر باید بهزیستی نظارت ها بر این مراكز را بیشتر كند. در برخی از موارد قبل از اعزام بازرس به مراكز اطلاع رسانی می شود و این ماجرا نیز اشتباه است.

مروتی به این موضوع اشاره می كند كه بسیاری از این بچه ها ادراكی از آنچه پیرامون شان اتفاق می افتد، ندارند و نمی توانند توضیح دقیقی از آنچه برایشان رخ می دهد، به خانواده بدهند. یكی از دلایل دشوارشدن اثبات آنچه بر این افراد می گذرد، همین ماجراست.

پاسخ بهزیستی استان لرستان در مورد آزار و اذیت نوجوان معلول

همایون عمودی زاده، مدیركل بهزیستی استان لرستان درباره ماجرای نوجوان لرستانی توضیح می دهد كه خانواده مددجو در تاریخ هفدهم اسفندماه سال1400 در مركز نگهداری از معلولان خرم آباد تشكیل پرونده داده و در هفدهم فروردین ماه سال1401 مددجو پذیرش شده است.او افزود: «مددجو برخلاف گفته خانواده قادر به راه رفتن نبوده و در حالت ایزوله نگهداری شده و مستندات كمیسیون پزشكی كاملا تاییدكننده شرایطش است.»

مدیركل بهزیستی لرستان با بیان اینكه روند روبه كاهش وزن این مددجو به علت بیماری كبدی بوده است، عنوان كرد: «مددجو پس از پذیرش توسط پزشك معتمد سازمان بهزیستی مستقر در مركز نگهداری معاینه شد و براساس نظر پزشك دارای بیماری كبدی بوده است. این بیماری به گونه ای است كه بیمار دچار سوءتغذیه می شود و غذا جذب بدن این بیمار نمی شود، قند خونش به واسطه این بیماری پایین می آید و بدن از عضلات تغذیه می كند، به همین علت عضلات بدن به مرور ضعیف می شود.»

او بیان كرد: «بیماری و مشكل كبدی مددجو به خانواده اش برای پیگیری و درمان اطلاع داده شده، ولی متاسفانه هیچ گونه همكاری با مركز نداشتند و پزشك مركز دستورات لازم را صادر كرد.»

عمودی زاده گفت: «دستورات پزشك عمومی و پزشك تغذیه مركز درخصوص این مددجو همواره به طور دقیق توسط پرسنل در مدت نگهداری در مركز اجرا شده است. البته به دستور پزشك، مددجو تحت رژیم غذایی ویژه گوشت و پروتیین بوده و به میزان مناسب پروتیین در اختیارش قرار گرفته است.»

او درباره ادعای مادر مددجو مبنی بر اینكه پسرش قبل از تحویل به بهزیستی قادر به راه رفتن بوده است، ولی الان توان راه رفتن ندارد، تصریح كرد: «براساس مستندات سال گذشته كمیسیون تعیین معلولیت پیش از مراجعه به بهزیستی تایید كرده كه مددجو توان راه رفتن نداشته و گفته مادرش صحت ندارد.»

مدیركل بهزیستی لرستان درباره بستن دست معلول خاطرنشان كرد: «با توجه به اینكه برخی معلولان ذهنی اقدام به خودزنی می كنند و به چشم و صورت خود آسیب می زنند، اكثر این معلولان براساس نظر و تایید پزشك كه مستندات آن نیز موجود است، دست هایشان بسته می شود. خودزنی این مددجو كه در صحبت های مادرش نیز به آن اشاره شده، از این مورد مستثنی نبوده است.»

او اظهار داشت: «مركز نگهداری از معلولان در استان لرستان به تمامی وظایف خود در قبال این مددجو عمل كرده و تحت مراقبت پزشك بوده. كم شدن وزن مددجو فقط به واسطه بیماری بوده. ناگفته نماند كه عكس منتشرشده در فضای مجازی مبنی بر پیش از مراجعه مددجو به مركز مربوط به سال های گذشته است.»

عمودی زاده افزود: «براساس مستندات، ترخیص مددجو در روز 23تیرماه 1401 به صورت فیلم و توضیحات موجود است. همچنین مادر به صورت كتبی و با امضا و اثر انگشت، مددجو را در صحت و سلامت تحویل گرفته و اعلام رضایت كرده است.»

خط قرمز ما معلول است

سعیده باغ علیشاهی، مدیركل دفتر امور مراكز توانبخشی و مراقبتی در گفت وگو با «شهروند» می گوید: «هر اتفاقی كه در مراكز ما می افتد، بلافاصله توسط بهزیستی مركز دنبال شده و كارشناسان وارد ماجرا می شوند. در صورتی كه تخلف صورت گرفته باشد، ماجرا به مراكز بازرسی ارسال می شود.»

مدیركل دفتر امور مراكز توانبخشی و مراقبتی ادامه می دهد: «مركز رسیدگی به تخلفات در چند اخطار به مكانی كه تخلف در آن صورت گرفته است، موضوع را تحت پیگرد قرار می دهد. اما اگر تخلفات ادامه پیدا كند، بعد از اخطار دوم به كمیسیون ارسال و ماجرا بررسی می شود. در صورتی كه محرز شود اتفاقی كه در مركز رخ داده، خطر جانی برای معلول دارد یا امنیت و آسایش فرد معلول یا خانواده او را مورد تردید قرار دهد، بلافاصله كمیسیون ماده 26 به این موضوع وارد می شود.»

او تاكید می كند كه فرآیند نظارت بسیار جدی از سوی سازمان بهزیستی دنبال می شود.باغ علیشاهی با اشاره به ماجرای لرستان توضیح می دهد كه بعد از آنكه ماجرا را متوجه شدیم، تمام مدارك را بررسی كردیم، حتی به خانواده مددجو از طرف استان جوابیه ارسال شد. اما با این وجود خود سازمان بهزیستی به ماجرا وارد شد و بررسی برای صحت و سقم این ماجرا ادامه دارد.

او می گوید كه اولویت ما معلول است و به عنوان قیم آنها به شمار می رویم. كوچك ترین سهل انگاری درخصوص معلولان در مراكز نگهداری بحث حقوقی را به میان می آورد. در صورتی كه ماجرا محرز شود تا قوه قضائیه پیش می رویم. خط قرمز ما فرد معلول است. او باید در مراكز احساس آرامش و امنیت كند و هیچ چیز نباید این احساس را از او و خانواده اش دور كند.