معاون توانبخشی سازمان بهزیستی: شیوه نامه جدید برای اداره مراكز نگهداری معلولان در دست تهیه است گزارش

مرضیه موسوی - روزنامه نگار

تصاویری كه در هفته های گذشته از برخی مراكز نگهداری از معلولان منتشر شد، نگرانی خانواده های این افراد را دو چندان كرده است. تعدادی از مدیران انجمن های حمایتی و فعال در حوزه افراد معلول، از افزایش مراجعه والدین افراد به انجمن های معلولان و این ابراز نگرانی ها خبر می دهند. كتك زدن، بستن دست و پای مددجو به تخت، رسیدگی نكردن به موقع به وضع بهداشت فردی آنها، غذای كم یا نامناسب و... برخی از مصادیق این بدرفتاری هاست. معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی كشور از برخوردهای قانونی با مراكز خاطی خبر می دهد؛ مجازات هایی كه بسته به شكایت های ثبت شده از دریافت تذكر تا تعطیلی كامل مركز و باطل شدن مجوز را شامل می شود.
«محمد كاظمی» مدیرعامل مؤسسه آموزشی رعد شرق تهران در این باره می گوید: «با انتشار تصاویری از بدرفتاری ها در برخی مراكز شبانه روزی، مراجعاتی از طرف برخی خانواده ها داشتیم كه نیاز به مشورت و راهنمایی داشتند. همین امروز مادری به دفتر مركز رعد شرق مراجعه كرده بود و از كتك خوردن و بدرفتاری با فرزند معلولش در مركز نگهداری شكایت داشت و گله می كرد. می دانیم كه بسیاری از خانواده ها برخلاف میلشان، به دلایل مختلف مجبور به سپردن كودكان به این مراكز هستند. اما دیدن جگرگوشه شان در این شرایط آنها را منقلب كرده بود. این در حالی است كه در این یك مورد، خانواده حدود 7میلیون تومان به صورت ماهانه به مركز پرداخت و بهزیستی هم كمك هزینه ای، حدودا 4میلیون تومانی به عنوان یارانه به این مبلغ اضافه می كند.»

جای خالی كارشناسان مددكاری
مراكز نگهداری شبانه روزی از افراد دارای معلولیت توسط سازمان بهزیستی به بخش خصوصی واگذار می شود. بهزیستی به عنوان متولی، تنها نقش نظارتی در این زمینه دارد و صدور و لغو مجوز این مراكز را مدیریت می كند. «كامران آروان» مدیرعامل جامعه معلولان ایران می گوید: «در سال های گذشته كیفیت خدمات در مراكز نگهداری و توانبخشی شبانه روزی ویژه معلولان به یكی از دغدغه های مهم خانواده های آنها تبدیل شده است. در زمینه ارائه خدمات در این مراكز هم استانداردهای جهانی و هم شرایط بومی هر منطقه را باید درنظر گرفت. اما در كل بیایید به یك سؤال پاسخ دهیم: ما این مراكز را به چه كسانی می سپاریم؟ آیا واقعا تمام افرادی كه در مراكز نگهداری از معلولان فعالیت می كنند از سلامت روانی كافی برخوردار هستند؟ در وضعیت امروز كه اغلب ما از طرف جامعه و زندگی تحت فشارهای روانی زیادی هستیم، فردی كه به عنوان كارشناس و مددكار در این مراكز كار می كند و فشار سخت این كار را هم متحمل می شود، چقدر از نظر روانی پایش می شود؟» او با آوردن مثالی، شرایط موجود در برخی مراكز ایران را اینگونه توضیح می دهد: «برخی مراكز به جای اینكه كارشناس و فرد تحصیل كرده و آموزش دیده در زمینه مددكاری و توانبخشی معلولان را استخدام كنند، سراغ افراد عادی می روند كه هیچ آشنایی ای با روش های تخصصی ندارند. دلیل هم این است كه به افراد غیرمتخصص می توانند حقوق كمتری پرداخت كنند. این افراد هم به دلیل اینكه هیچ آشنایی ای با نحوه نگهداری و مراقبت از معلولان ندارند، به آنها قرص های آرامش بخش می دهند تا اغلب ساعات روز در خواب باشند و آنها را به تخت می بندند. برای آرام كردن بچه های معلول آنها را كتك می زنند و اهمیت توجه به موقع به زمان دریافت داروهای آنها را درك نمی كنند.»

استاندارد جهانی چه می گوید؟
ماجرای استانداردها و فرهنگ درست نگهداری از افراد دارای معلولیت شدید در جامعه، به همین جا ختم نمی شود. آروان برای اینكه فاصله استانداردهای بومی ما با دیگر نقاط جهان را نشان دهد، از سیاست ها و فرهنگسازی هایی كه در این زمینه انجام شده، می گوید: «ذهنیتی در جهان رشد كرده و شكل گرفته كه معتقد است از معلول نباید نگهداری كرد، بلكه باید از او حمایت كرد و شرایطی را فراهم آورد كه فرد با هر درجه از معلولیت، مثل دیگر افراد در جامعه زندگی كند. برخی كشورها با پرداخت هزینه هایی به خانواده ها این شرایط را فراهم می كنند و برخی دیگر، شبه خانواده هایی را برای زندگی معلولان ایجاد می كنند. اما این نگاه كه افراد دارای معلولیت در آسایشگاه ها نگهداری شوند، منسوخ شده است. بسیاری از این افراد با وجود محدودیت های حركتی و یادگیری، توانایی های زیادی دارند، اما با نگهداری از این افراد در محیط دور از اجتماع، توانایی های او را می گیرند.»پایش سلامت روانی افراد شاغل در مراكز نگهداری از معلولان، یكی از مهم ترین موضوعاتی است كه او به عنوان راهكاری برای جلوگیری از اتفاقات تلخ برای معلولان ساكن آسایشگاه ها مطرح می كند. آروان می گوید: «به نظر من برخورد با مراكز خاطی راه حل اصلی ما نمی تواند باشد و ما باید به فكر این باشیم كه چطور از رخ دادن این وقایع پیشگیری كنیم؛ چراكه ضربه ای كه به روح و روان افراد معلول آسیب دیده وارد می شود، به راحتی قابل جبران نیست و از ذهن او پاك نمی شود. این نوشداروی بعد از مرگ سهراب است.»

افزایش ناظران
معاون توانبخشی سازمان بهزیستی كشور از تدوین شیوه نامه ای برای فعالیت مراكز نگهداری روزانه و شبانه روزی از معلولان خبر می دهد. «اصغر كاظمی» می گوید: «تدوین شیوه نامه آخرین مراحل خود را طی می كند و به زودی این شیوه نامه به تمام مراكز ما ابلاغ می شود. ما در كل كشور 2100مركز نگهداری از معلولان داریم كه در مجموع 110هزار نفر در آن زندگی می كنند. تعدد این مراكز باعث می شود با وجود نظارت ها، همچنان شاهد رخ دادن اتفاق هایی ناخوشایند در برخی از این مراكز باشیم.» او تعداد دقیق شكایت ها از این مراكز را عنوان نمی كند و از تعطیلی «برخی» مراكز و لغو مجوزها در یك سال گذشته خبر می دهد. كاظمی می گوید: «كارشناسان نظارتی ما چك لیستی برای نظارت های مستمر در این مراكز دارند كه شامل موضوعات مختلفی است. مثل بهداشت، رسیدگی دارویی و توانبخشی به افراد، پوشاك، تغذیه، تهویه، نور اتاق ها، اندازه تخت ها، فاصله تخت ها، زمان های دوره ای برای مراقبت یا بازی و.... هریك از این موضوعات به تنهایی آنقدر مهم است كه نمی توان برای آن اولویتی تعیین كرد.» معاون توانبخشی سازمان بهزیستی همچنین به لزوم افزایش نظارت ها اشاره می كند و می گوید: «علاوه بر بازدیدهای كارشناسان استانی و شهرستانی و سازمانی ما، خود انجمن ها هم لازم است وارد بررسی عملكرد مراكز نگهداری شوند. انجمن عالی مراكز غیردولتی می تواند به صورت صنفی روی این مراكز نظارت داشته باشد. سازمان نظارت و بازرسی هم می تواند در این زمینه ورود كند. همچنین ما در حال آموزش خانواده ها هستیم تا با شرایط مراقبت از فرزندانشان آگاه و آنها هم بتوانند برای دریافت خدمات درست و استاندارد، مطالبه گر باشند.» او همچنین از قیمت گذاری خدمات در مراكز شبانه و روزانه نگهداری از معلولان، برای نخستین بار خبر می دهد كه با انجام این اقدام، میزان سقف و كف مجاز دریافت هزینه هر یك از این مراكز مشخص می شود. این تعیین هزینه ها می تواند به بهزیستی برای اختصاص یارانه های توان خواهان خود كمك بیشتری كند.