خبرگزاری كتاب ایران(ایبنا) ـ تاریخ روان شناسی به عنوان دانش مطالعه رفتار و ذهن انسان به یونان باستان باز می گردد. واژه روان شناسی یا psychology از دو بخش روان به علاوه شناختن ساخته شده است. در زبان یونانی واژه psyche به معنای روح است. خاستگاه روان شناسی نوین به سده های 4و5 قبل از میلاد مسیح می رسد. دانش روان شناسی تا سال 1879 بخشی از فلسفه بود تا كم كم به عنوان یك دانش مستقل در آلمان و آمریكا مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. رفته رفته كتاب های روانشناسی نیز وارد بازار نشر شد. روانشناسی مانند اكثر علوم دارای رشته های فرعی بسیار متنوعی است كه ناشی از تاثیر و نفوذ روان شناسی در حوزه های مختلف دانش است كه عبارت اند از: روان شناسی بالینی، روان شناسی مشاوره، روان شناسی تربیتی، روان شناسی سلامت، روان شناسی تطبیقی، روان شناسی شخصیت، روان شناسی اجتماعی، سیاسی، محیطی، صنعتی سازمانی و... . استفاده درست از روان شناسی در شما بصیرتی نسبت به نگرش ها و واكنش های خودتان ایجاد می كند. در واقع ما همواره با انسان ها سروكار داریم و برای ایجاد روابط خوب با آن ها الزاماً باید از آن ها و همینطور خودمان شناخت كافی داشته باشیم.
.jpg)
سوال هایی كه در این علم و در مقدمه كتاب های روانشناسی مطرح می شود با تمام جوانب زندگی آدمی سروكار دارد. مثلاً می پرسیم شیوه تربیت فرزند والدین شما چه اثری در شیوه فرزند پروریِ خود شما دارد؟ بهترین شیوه برای درمان دارویی چیست؟ آیا مردها هم می توانند به خوبی زنان از نوزادان مراقبت كنند؟ آیا می توانید در خوابِ هیپنوتیزمی تجربه تلخی را با جزئیات بیشتری به خاطر آورید؟ نیروگاه های برق هسته ای چگونه باید طراحی شوند تا اشتباهات انسان ها به حداقل ممكن برسند؟ فشار روانی دراز مدت چه تأثیری بر دستگاه ایمنی بدن آدمی دارد؟ آیا در درمان افسردگی، روان درمانی موثرتر از دارودرمانی و استفاده از داروهای اعصاب و روان است؟
با نگاهی به رویكرد كتاب های روانشناسی متوجه میزان اهمیت انتشار این گونه آثار به دلیل تاثیر آن روی زندگی فردی و اجتماعی افراد می شویم. حال ببینیم كتاب های روانشناسی در بهار 1401 چه وضعیتی را به لحاظ كمی و كیفی داشته اند. پیش تر بر اساس آمار منتشر شده از سوی موسسه خانه كتاب و ادبیات ایران؛ اعلام شد كه در بهار سال 1401 تولید كتاب در مقایسه با مدت زمان مشابه رشد 52 درصدی داشت. در بهار سال 1401 در مجموع 26 هزار و 366 عنوان كتاب شامل 18 هزار و 239 تالیفی و 8 هزار و 126 عنوان كتاب ترجمه در كشور منتشر شده است؛ در حالی كه بهار سال گذشته تعداد عنوان های منتشر شده 17 هزار و 370 عنوان بود.
به اعتبار آمار های بانك اطلاعاتی موسسه خانه كتاب و ادبیات ایران، مقایسه وضعیت چاپ نخست در سه ماهه نخست سال جاری از انتشار 16 هزار و 191 عنوان كتاب حكایت دارد كه به معنای رشد 46 درصدی این شاخص در مقایسه با سه ماه نخست بهار سال قبل است. در این مدت 11 هزار و 5 عنوان چاپ نخست نتیجه عملكرد ناشران فعال است. در این میان اگر بخواهیم نگاهی به سهم بازار كتاب های روان شناسی داشته باشیم بر اساس آمار منتشر شده توسط موسسه خانه كتاب و ادبیات ایران، هزار و 788 عنوان كتاب در بهار 1401 منتشر شده كه با توجه به چاپ هزار و 309 عنوان كتاب در بهار سال گذشته رشد 37 درصدی داشته است. حوزه فلسفه و روانشناسی با اختصاص 7 درصد سهم از بازار نشر ایران در رتبه ششم قرار گرفته است.
وضعیت نشر موضوع «روان شناسی» در بازار كتاب ایران
به اعتبار آمار های بانك اطلاعاتی موسسه خانه كتاب و ادبیات ایران، در زیر شاخه «روان شناسی كاربردی و موفقیت» 650 عنوان كتاب منتشر شده كه از این تعداد 170 عنوان كتاب تالیف و 780 عنوان كتاب ترجمه بوده است. همچنین 310 عنوان كتاب چاپ اولی و 340 عنوان كتاب تجدید چاپی داشته ایم. در این زیرشاخه كه در ایران مخاطبان بسیاری دارد غلبه محض با آثار ترجمه شده است. اما در حوزه «ادارك و هیجان، هوش و قوای ذهنی» 305 عنوان كتاب منتشر شده كه از این تعداد 138 عنوان تالیف، 167 عنوان ترجمه، 157 عنوان چاپ اول و 148 عنوان تجدید چاپ است. در این حوزه به نظر می رسد تولیدات تالیفی و ترجمه ای با به پای هم پیش رفته اند و دست تالیف خالی نیست.
در زیر شاخه «روان شناسی رشد و روان شناسی تطبیقی» 296 عنوان كتاب منتشر شده كه بر اساس این آمار 154 عنوان كتاب تالیف، 142 عنوان ترجمه، 173 عنوان چاپ اول و 123 عنوان تجدید چاپ بوده است. در زیر شاخه «روان شناسی عمومی» نیز 76 عنوان كتاب به چاپ رسیده كه از این تعداد 38 عنوان كتاب تالیفی، 38 عنوان ترجمه، 36 عنوان كتاب چاپ اول و 40 عنوان تجدید چاپ است. نگاهی به دو زیرشاخه پایانی نیز نشان می دهد به جز روانشناسی كاربردی و موفقیت در ایران تلاش شده تا در سایر زیرشاخه های روان شناسی تولیداتی متناسب با جامعه ایرانی در كنار بهره گیری از آثار ترجمه ای ارائه شود.
با توجه به اختصاص 49 درصد سهم از بازار كتاب های روان شناسی به موضوع روان شناسی كاربردی و موفقیت متوجه می شویم زیستن در دوران مدرن و كنار آمدن با اقتضائات جهان تكنولوژیك انسان قرن حاضر را با چالش های جدید، خواست ها و شرایط دشواری مواجه كرده است. این روزها تعبیرات و تعریف هایی كه از فردیت، موفقیت، انسان موفق و ... می شود بسیار متفاوت از گذشته است و علاوه بر این فشارهای اقتصادی و عاطفی بسیاری بیشتر از زندگی سنتی بر افراد بار می شود، شاید به دلیل همین تغییرات است كه یكی از پر مخاطب ترین حوزه های كتاب در همه جای جهان به كتاب های روانشناسی اختصاص دارد. البته كتاب های روانشناسی طیف وسیعی از موضوعات را در برمی گیرند؛ از روانشناسی بر پایه علمی و پزشكی گرفته تا قسمی دیگر معروف به روانشناسی زرد كه مخالفان و موافقان خود را دارد.
حوزه توسعه فردی و موفقیت در سال های اخیر به شكل جدی مورد توجه مخاطبان ایرانی قرار گرفته و استقبال خوبی از آن شده است. علاوه بر این، با شیوع بیماری كرونا آثاری كه مرتبط با سوگ و سوگواری و تاثیرات روانی آن منتشر شده است هم از جمله كتاب هایی بودند كه بسیار خوب دیده شده و مورد توجه قرار گرفتند چرا كه بسیاری از خانواده ها در این دو سال عزیزانی را در جریان این بیماری از دست دادند.
باید در نظر داشت كه حوزه روانشناسی نسبت به حوزه علوم اجتماعی مخاطبان عام تری دارد و همین موضوع باعث می شود بسیاری از كتاب هایی كه در این حوزه منتشر می شوند به تعبیری در حوزه روانشناسی زرد باشند. از سوی دیگر عمده كتاب های روانشناسی زرد حوزه ترجمه است و تالیف نقش كمرنگ تری در گردش مالی این بازار دارد. گشت و گذار در بازار كتاب های روانشناسی كتاب نشان می دهد روانشناسی زرد هنوز هم می تواند بفروشد و برای مخاطب ایرانی در صدر پرفروش ها قرار بگیرد. روانشناسی كه امروز صرفا یك بازار تجاری برای بسیاری از ناشران این عرصه شده و حتی قرار نیست در حوزه روانشناسی عامه پسند كتاب های جدی تری را به بازار بفرستند. با این وجود هنوز هم فعالیت ناشران شناخته شده و جدی در روانشناسی كه نگاه دقیق و علمی به آن دارند كورسوی امیدی را روشن نگه می دارد كه رنگ كتاب های روانشناسی می تواند چیز دیگری هم باشد به جز زرد!