به گزارش ایسنا، در ماده 80 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه برای سازمان بهزیستی، شهرداری و نیروی انتظامی در حوزه مقابله با اعتیاد تكالیفی در نظر گرفته شده است، به گونه ای كه در بند 3 این ماده قانونی آمده است كه «از طریق وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی (سازمان بهزیستی) با همكاری شهرداری ها نسبت به بهره برداری و تكمیل مراكز نگهداری، درمان و كاهش آسیب معتادان متجاهر و بی خانمان و راه اندازی مراكز جامع توانمندسازی و صیانت اجتماعی برای معتادان بهبودیافته در استانها با رعایت احكام ماده (70) این قانون اقدام كند. اداره این مراكز به عهده سازمان بهزیستی كشور یا شهرداری ها حسب مورد با بهره گیری از ظرفیت سازمان های مردم نهاد و بخش غیردولتی خواهد بود.»

همچنین نیروی انتظامی نیز موظف است «پس از اخذ دستور قضائی نسبت به جمع آوری این معتادان و تحویل آنها به این مراكز اقدام كند. ترخیص این افراد از مراكز مورد نظر با تأیید سازمان بهزیستی و با هماهنگی نیروی انتظامی و مقام قضائی خواهد بود.»

براین اساس اردیبهشت ماه سال جاری بود كه پلیس از چرخه باطل معتادان متجاهر انتقاد كرد؛ به گونه ای كه سردار حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ در بخشی از سخنان خود اظهار كرد «پلیس از سال 97 كه طرح پاكسازی معتادان متجاهر را در محله های شوش، مولوی، هرندی به اجرا در آورده است حدود 70 هزار معتاد متجاهر و افراد ناهنجار را از این محله ها جمع كرده، این در حالیست كه تنها حدود 20 هزار معتاد متجاهر در تهران وجود دارد.»



هرچند كه در گذشته پاتوق این افراد آسیب دیده عموما محله هایی به نام و شناخته شده همچون خاك سفید، دره فرحزاد، شوش، هرندی و ... بود و به راحتی كلونی های معتادان و خانه های پلاك قرمز در محلات اینچنینی قابل مشاهده و رصد بود اما با اجرای طرح های ضربتی و جمع آوری معتادان تحت عناوین مختلف از جمله ساماندهی، پاكسازی و ... شاهد پراكنده شدن معتادان در سطح شهرها، از زیرپل ها و پارك ها گرفته تا حاشیه شهرها حتی قبرستانها بودیم. طرح هایی كه بنابر اذعان مسئولان وقت، رضایت ساكنان این محلات را در پی داشت چرا كه اینگونه قیمت ملك آنها با پاك كردن صورت مسئله اعتیاد تا حدی بالا می رفت اما در عوض داد كارشناسان را در خصوص عواقب و هشدارهای پراكنده كردن معتادان در سطح شهرها و معضلاتش را بدنبال داشت.

یكی از هشدارهای كارشناسان در خصوص طرح های پاكسازی، انتقال و پخش شدن معتادان در سایر محلات بود و این بار دیگر شمال شهر و جنوب شهر نداشت چراكه گشتی كوتاه در پاركها و خیابان ها حاكی از این امر است؛ گویی كه حضورشان اینبار از زیر پوست به پوسته های سطحی شهر و محله های مختلف نفوذ كرده، انتقالی كه این بار بی ملاحظه از اینكه در كجای شهر و خیابان قرار دارند به صورتی آشكار در حال مصرف مواد مخدرند.

علی رغم اجرای طرح های جمع آوری معتادان متجاهر هنوز هم با این معضل اجتماعی روبرو هستیم، حضوری كه با عادی شدن آن بی تفاوت روزانه از كنارشان می گذریم؛ دیگر نمی توان انتظار پاك شدن شهرها از این دسته از بیماران را داشت. عواملی همچون مسایل اقتصادی و اجتماعی به عنوان انگیزه هایی عنوان می شود كه معتادان را به كلانشهرها می كشاند، موضوعاتی كه در ادامه ضمن بررسی آنها، دلایل موفیقت و یا عدم موفقیت مانایی معتادان در درمان و همچنین وظایف دستگاه ها در این رابطه بیان می شود.

چه كنیم تا معتاد به «معتادمتجاهر» تبدیل نشود؟

95 درصد مراكز درمان اعتیاد خصوصی اند؛ این مراكز از «بیمه معتادان» استقبال نمی كنند

در این راستا مصطفی هادی زاده، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران با بیان اینكه درمان اعتیاد در كشور برعهده وزارت بهداشت و بخشی از این كار به سازمان بهزیستی واگذار شده است و وظیفه پلیس، جمع آوری معتادان متجاهر است، به ایسنا می گوید: براساس تبصره 2 ماده 15 قانون، تامین كلیه هزینه های درمان اعتیاد معتادان متجاهر بی بضاعت برعهده وزارت رفاه است، این در حالی است كه این موضوع باید بیشتر مورد توجه قرار گرفته و انتظارات برآورده شود.

وی ادامه می دهد: از سوی دیگر نیز باید كاری كرد تا معتادان غیر متجاهر به متجاهر تبدیل نشوند؛ بدین نحو كه معتادانی كه به صورت داوطلبانه خدمات درمان اعتیاد دریافت می كنند، تحت پوشش بیمه قرار گیرند. البته اداره كل بیمه سلامت استان تهران در این راستا اعلام آمادگی كرده و همكاری لازم را دارد؛ لیكن به دلیل اینكه 95 درصد مراكز درمان اعتیاد داوطلبانه بخش خصوصی هستند، از اینكه بیماران خود را تحت پوشش بیمه قرار دهند كمتر استقبال می كنند، لذا ضرورت دارد دانشگاه های علوم پزشكی استان مراكز مذكور را ملزم به بیمه كردن بیماران كنند.

نیمی از معتادان تهران فاقد سكونتگاه در پایتخت هستند «حفظ آبرو»، دلیل مهاجرت معتادان به تهران

به گزارش ایسنا، هادی زاده در پاسخ به این سوال كه آیا معتادان متجاهری هستند كه به دلیل شرایط و جاذبه پایتخت از شهرهای دیگر به تهران می آیند؟ می گوید: همانطور كه تهران به عنوان پایتخت برای بسیاری از افراد جاذبه دارد، برای معتادان نیز دارای جاذبه است.

وی با بیان اینكه تشخیص معتاد متجاهر به لحاظ قانونی با مقام قضایی است، اما مقام قضایی می تواند از كارشناس برای این تشخیص كمك گیرد، تاكید می كند: نمی توان همه افرادی كه در سطح خیابان در وضعیت نامناسبی قرار دارند را معتاد متجاهر دانست. زمانی كه افراد در طرح های ساماندهی معتادان متجاهر جمع آوری می شوند، براساس بررسی های به عمل آمده نیمی از این معتادان فاقد سكونت گاه در تهران هستند.



هادی زاده می افزاید: وقتی فرد معتادی روی پله های سقوط اعتیاد قرار می گیرد، به جایی می رسد كه در محله و منطقه های كوچك شناخته می شود. آنها به دلیل عدم اعتماد جامعه محلی و بعضا برای حفظ آبروی خانواده مجبور به ترك محله زندگی خود و وارد شهرهای بزرگ مانند تهران می شوند.

چرا درمان اعتیاد سخت است؟ قطع مصرف به معنای درمان اعتیاد نیست

دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران در پاسخ به سوالی درباره جمع آوری 70 هزار معتاد متجاهر از سال 97 در محله های شوش، مولوی و هرندی و همچنین علت بازگشت معتادان بهبودیافته به چرخه اعتیاد، نیز به ایسنا می گوید: یكی از ویژگی های اصلی بیماری اعتیاد این است كه این بیماری عودكننده است. در دنیا درمان قطعی اعتیاد بسیار محدود است.

وی با تاكید بر اینكه قطع مصرف و ترك اعتیاد، درمان اعتیاد نیست، می افزاید: كسی كه اعتیاد را ترك می كند درمان نشده است. اعتیاد بیماری است كه دوباره بازمی گردد و چیزی نیست كه بگوییم فرد بعد از چند هفته قطع مصرف درمان شده است. معتاد متجاهر شرایط بسیار سختی دارد و معتادان متجاهر، معتادان آخرخطی هستند كه شرایط خود را از دست داده و به نوعی از اجتماع و خانواده رانده شده اند.

معتادان متجاهر جزئی از عائله كشورند، باید برایشان چاره اندیشی كرد نگهداری معتادان متجاهر در مراكز ماده 16 بهتر از حضورشان در خیابان است

هادی زاده ادامه می دهد: در هیچ جای دنیا مشاهده نشده كه معتادان متجاهر جمع آوری و صددرصد خوب می شوند. قطعا نگهداری معتادان متجاهر در مراكز ماده 16 بهتر از حضور آنها در انظار عمومی و در كوچه و خیابان است. مسلما در مراكز ماده 16 به معتادان خدمات مناسبی ارائه می شود.

دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران معتقد است كه در بحث معتادان متجاهر باید واقع نگر بود، چراكه مراكز ماده 16 بهتر از كوچه و خیابان هستند. زمانی كه معتادان از مركز ماده 16 ترخیص می شوند، علیرغم همه تلاشها اگر دوباره به پاتوق برگردند چه باید كرد؟ باید آنها را دوباره به مركز برگردانیم. یعنی زمانی كه می بینیم معتاد به وضعیت قبلی بازمی گردد، چاره ای نداریم جز اینكه او را به مراكز ماده 16 بازگردانیم چراكه این افراد هم جزیی از عائله كشور هستند و باید برای آنها چاره اندیشی كرد. از سوی دیگر بسیاری از خانواده های این افراد حاضر به پذیرش آنها نیستند و برخی از آنها توان هزینه كرد برای عضو معتاد را ندارند تا او را تحت درمان مداوم قرار دهند، لذا چاره ای نیست جز اینكه آنها را به مراكز بازگردانیم.

3 درصد 16 تا 64 ساله های كشور معتادند دستور استاندار تهران برای معرفی معتادان بهبودیافته جهت "اشتغال"

وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینكه آیا هنوز وقت آن نرسیده در سیاست های درمانی، مقابله ای و نگهداری معتادان بازنگری داشته باشیم؟ اینطور توضیح می دهد: 3 درصد جمعیت هدف ما كه در بازه سنی 16 تا 64 سال هستند، اعتیاد دارند اما چرا همیشه به این 3 درصد می پردازیم؟ با ایجاد كارزار رسانه ای قوی در زمینه پیشگیری نیز باید فعال بود. اگر می خواهیم در حوزه آسیب ها فرزندان خود را توانمند كنیم كه آسیب نبینند تا 10 سالگی باید به آنها آموزش دهیم. بعد از 10 سالگی ارائه این آموزش ها دیر است.

هادی زاده در ادامه به ارائه راهكارها و برنامه های دستگاه ها برای موضوع معتادان متجاهر می پردازد و می گوید: استاندار تهران اخیرا فرمودند یك ماه قبل از ترخیص افراد از مركز ماده 16، اداره كار و تعاون استان مكلف شود تا برای اشتغال معتادان بهبودیافته پیش بینی هایی داشته باشد. همچنین از آنجایی كه متولی كمیته هماهنگی مراكز ماده 16، اداره كل بهزیستی استان است، قرار شد از طریق اداره كل بهزیستی استان، این افراد با مشخصاتی كه در اختیار دارند و همچنین توانمندی تخصصی عمومی، به اداره كار معرفی شده تا شاغل شوند.



استانها نمی توانند معتادان مهاجر بهبودیافته را مدیریت كنند؟ امكان نگهداری معتادان در مراكز ماده 16 تا یكسال

دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران می گوید: زمانی كه معتادان متجاهر در مراكز ماده 16 درمان و توانمند شده اند پیشنهاد می شود اینها به استان های مبداء مهاجرت خود بازگردند. آیا استانی كه بطور مثال دارای 500 هزار نفر جمعیت یا بیشتر است، نمی تواند بعد از درمان معتادان بهبودیافته، 100 نفر را مدیریت و مراقبت كند؟.

هادی زاده همچنین درخصوص مدت زمان نگهداری معتادان و اصلاح قانون در این زمینه نیز اینطور می گوید: براساس ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر، مدت زمان نگهداری معتادان متجاهر یك تا سه ماه بوده و بنا به تشخیص تیم درمانگر و پیشنهاد به مقام قضایی تا 6 ماه قابل افزایش است. البته براساس مصوبه ستاد ملی مدیریت كرونا می توان معتادان را تا یكسال در مراكز نگهداری كرد.

صفاتیان: چرا درمان اعتیاد مشكل است؟

از سوی دیگر اما، سعید صفاتیان، مدیركل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر و كارشناس حوزه درمان اعتیاد به ایسنا می گوید: در آن سال كه مدیركل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر بودم، در جلسه ستاد طرحی برای وضعیت اعتیاد در كل كشور مطرح كردیم، هنوز در آن زمان كلمه معتاد متجاهر وجود نداشت و برنامه ای هم برای آن نبود. در آنجا این برنامه درمان در سطح ملی تصویب شد، اما رئیس جمهور وقت گفتند كه برای درمان معتادان در خیابان چه كاری انجام می دهید؟ برنامه ای برای این موضوع نیز نوشتیم و سه ماه بعد در جلسه بعدی، برنامه كاهش آسیب را برای معتادان متجاهر مطرح كردیم.

این كارشناس حوزه اعتیاد با اشاره به اینكه هماهنگی خوبی در آن زمان میان پلیس، سیستم قضایی، ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت وجود داشت، تاكید می كند: برنامه كاهش آسیب برنامه خوبی بود و كشورهای موفق در موضوع ساماندهی معتادان متجاهر از اینگونه برنامه ها استفاده می كنند. باید بدانیم كه درمان معتادان متجاهر كوتاه مدت نیست.

وی می گوید: بحث معتادان متجاهر كه حدود 16 سال است در كشور مطرح است، موضوعی مشترك میان همه كشورهاست، اما دیدگاه و نوع نگاه این كشورها به معتادان متجاهر متفاوت است؛ نگاه هایی كه امروزه به سمت برنامه های كاهش آسیب، پزشكی و روانشناسی رفته دیدگاه هایی بوده كه توانسته تاثیرگذار و موفق باشد، اما وقتی فشار اقتصادی وجود دارد، عموما طراحی برنامه های درمان اعتیاد دچار مشكل است، زیرا امكان دارد معتادان عموما به خاطر فشارهای مالی به سمت اعتیاد بروند.

چه افرادی به سمت تجاهر به اعتیاد می روند؟ وی خاطرنشان می كند: از میان معتادان همیشه تعدادی معتاد متجاهر می شوند؛ عواملی مانند سوء مصرف بیش از حد، طرد شدن از سوی خانواده و جامعه، مشكلات اجتماعی مثل از دست دادن كار یا طلاق و اختلالات شخصیتی، عواملی هستند كه افراد را به سمت تجاهر می برند. زمانی كه افراد از خانه جدا می شوند دیگر چیزی برایشان اهمیتی ندارد و فقط یك دست لباس دارند و به تبع آن این افراد برای درآمدزایی هم مجبور به خرید و فروش مواد و زنان معتاد متجاهر مجبور به روابط خارج از عرف می شوند.



البته این كارشناس حوزه مبارزه با مواد مخدر درباره علت افزایش حضور معتادان متجاهر در سطح شهر نیز اینگونه توضیح می دهد: از سال 85 به قبل معتادان متجاهر نمود نداشتند، ولی مسائل اقتصادی و تورم موجب افزایش تعداد معتادان متجاهر در سطح شهر شد؛ هرچه مشكلات اقتصادی در جامعه بیشتر باشد معتاد متجاهر نیز بیشتر خواهد شد و بالطبع جرم در آن منطقه نیز بیشتر خواهد شد.

و اما راهكار برای ساماندهی معتادان متجاهر

وی با بیان اینكه اكنون در بسیاری از مناطق تهران می توان معتادان متجاهر را در سطح شهر دید، گفت: ضعف در اجرای طرح ها و ضعف در دیدگاه ها و مدیریت ها و همچنین مسائل اقتصادی و اجتماعی بر این وضعیت اثر گذاشته است. راهكار برای ساماندهی معتادان متجاهر این است كه تیم برنامه ریزی در حوزه مواد مخدر نباید تیم نظامی باشد، بلكه این تیم باید از افراد متخصص جامعه شناس، روانشناس و درمانگر باشد.

دیدگاه ساخت اردوگاه و ساماندهی معتادان در مكانی بسته؛ روشی با درصد موفقیت بسیار ناچیز در دنیا

این كارشناس حوزه مبارزه با مواد مخدر با طرح این پرسش كه كشورها برای موضوع معتادان متجاهر چه اقدامی انجام می دهند؟ بیان می كند: اصولا دیدگاه های كشورها متفاوت است؛ برخی دیدگاه ها، دیدگاهی نظامی و قهری است به طوریكه این معتادان را جمع آوری و برای مدت 6 ماه تا یكسال در مكانی بسته نگهداری می كنند، این درحالیست كه این دیدگاه در دنیا كمتر از 2-3 درصد هم موفقیت ندارد.

دیدگاه كاهش آسیب با ایجاد مراكز گذری و شلترها در مناطق آسیب خیز؛ روشی كه مردم را پای كار آورد

صفاتیان، كارشناس اعتیاد در ادامه گفت وگو با ایسنا، با بیان اینكه دیدگاه دیگری نیز به نام طرح های كاهش آسیب وجود دارد، می افزاید: در سال 1385 كه موضوع معتادان متجاهر مطرح شد، بحث این بود كه از برنامه های كاهش آسیب و مراكز گذری و برنامه افزایش دسترسی استفاده شود؛ در آن سال حدود 300 مركز گذری در ایران توسط سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت فعال شد و سازمان های مردم نهاد و بخش خصوصی نیز همكاری كردند.

صفاتیان با تاكید بر اینكه معتاد متجاهر موضوعی نیست كه دولت به تنهایی بخواهد به آن ورود كند، یادآور می شود: برنامه كاهش آسیب حدود 25 سال پیش مطرح و سپس در كشورهای مختلف به طور متنوع اجرا شد. زمانی كه از كاهش آسیب سخن می گوییم یعنی باید كاری كنیم كه آسیب این معتادان به خودشان و به جامعه كمتر شود و به مرور میزان مصرف در این افراد كاهش یابد، به همین دلیل در این طرح به افراد سرنگ داده می شد و از سویی دیگر مراكز گذری و DIC طراحی شد. هرچند كه اوایل مردم محله هایی كه در آنجا این مراكز راه اندازی شد شكایت و انتقاد داشتند اما پس از مشاهده نتیجه این كار دیگر خودشان هم به این مراكز كمك كردند.



وی ادامه می دهد: از سال 1390 كه قانون اصلاح و ماده 15 و 16 قانون مبارزه به مواد مخدر به سمت معتادان متجاهر رفت و مدت زمانی برای نگهداری آنها در نظر گرفته شد، دیدگاه ها به سمت ساخت اردوگاه ها و مراكز بسته رفت، این درحالیست كه به نظر این طرح حتی پنج درصد هم موفق نیست اما چرا روش های دیگر برای موضوع ساماندهی معتادان متجاهر اجرا نمی شود؟ دیدگاه های مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر دیدگاه انتظامی و نظامی است. كشورهایی موفق اند كه این دیدگاه ها را تغییر داده اند و از روانشناس، جامعه شناس و روانپزشك و متخصصان استفاده كرده اند.

دبیركل ستاد مبارزه با موادمخدر:

اگر مراكز كاهش آسیب اثربخش بودند، چرا این تعداد معتاد متجاهر داریم؟ كسی مانع فعالیت این مراكز نشده

این درحالیست كه سردار اسكندر مومنی، دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت وگو با ایسنا، درخصوص برخی اظهارات كارشناسان كه با نگهداری معتادان متجاهر در مراكز ماده 16 مخالفت دارند و معتقدند كه مراكز كاهش آسیب اثرگذاری بیشتری دارد، بیان كرد: قانون برتر از همه نگاه ها است. در قانون گفته شده است كسی كه معتاد شده است باید خود را درمان كند. معتادان داوطلب به این مراكز می آیند اما تجاهر به اعتیاد و مصرف در منظر مردم موضوع دیگری است كه در حوزه ماده 16 قانون است.

وی با بیان اینكه همه دنیا و سازمان ملل از تمام اقدامات ما( ایران) تقدیر می كنند، افزود: قانون گفته معتاد معمولی به صورت داوطلبانه به آن مراكز می رود و معتاد متجاهر به مراكز ماده 16 می رود اما كسی هم مانع كاری نشده است؛ معتادان متجاهر می توانند خود را درمان كنند و برنگردند. اگر كافی بود (اثربخشی مراكز كاهش آسیب) چرا اكنون این تعداد معتاد متجاهر است؟، قانون برتر از همه نگاه های شخصی است.

به گزارش ایسنا، هرچند كه مسئله اعتیاد و به طور خاص معتادان متجاهر تنها مختص كشورمان نبوده و معظلی جهان شمول است، اما نگرش سنجی های ملی كه توسط دستگاه های مختلف انجام شده نشان می دهد كه در كنار «گرانی» و «بیكاری»، نگرانی از «اعتیاد» جزو بالاترین نگرانی مردم است. جراحت اعتیاد بر پیكره جامعه كهنه شده و بار اقتصادی و اجتماعی را تحمیل می كند. دیگر وقت آن رسیده كه دستگاه ها و متولیان امر براساس اطلاعات و داده های موجود از وضعیت اعتیاد و معتادان، برای آینده حوزه مواد مخدر و اعتیاد تصمیمی عاجل بگیرند تا این زخم عفونی نشود.

انتهای پیام