فرهنگسازی برای كاهش آسیب های اجتماعی نریمان اقدسی- آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی، ریشه در بسترهای گوناگون فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی، خانوادگی و ... دارند و پیشگیری و مقابله با آن ها نیازمند بررسی دقیق و شناخت علمی این علل و عوامل است. امروزه آسیب ها و ناهنجارهای اجتماعی پنهان نیستند، كافی است به كنار همین خیابان ها بنگریم تا شاهد بسیاری از این معضلات باشیم. این واقعیت جامعه امروز ما است، واقعیتی كه مرگ تدریجی فرهنگی انسان ها را به دنبال دارد.
مطالعه انحرافات و كجروی های اجتماعی و به اصطلاح، آسیب شناسی اجتماعی (Social Pathology) عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی نظمی های اجتماعی. در واقع، آسیب شناسی اجتماعی مطالعه و ریشه یابی بی نظمی ها، ناهنجاری ها و آسیب هایی نظیر بیكاری، اعتیاد، فقر، خودكشی، طلاق، و ...، همراه با علل و شیوه های پیشگیری و درمان آن ها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است (هدایت الله ستوده، آسیب شناسی اجتماعی). به عبارت دیگر، مطالعه خاستگاه اختلال ها، بی نظمی ها و نابسامانی های اجتماعی، آسیب شناسی اجتماعی است؛ زیرا اگر در جامعه ای هنجارها مراعات نشود، كجروی پدید می آید و رفتارها آسیب می بیند. یعنی، آسیب زمانی پدید می آید كه از هنجارهای مقبول اجتماعی تخلفی صورت پذیرد. عدم پای بندی به هنجارهای اجتماعی موجب پیدایش آسیب اجتماعی است.
اگر بگوییم آسیب های اجتماعی روزانه جان افراد زیادی را می گیرد، سخن گزافی نیست، چراكه جامعه امروز دچار مشكلات و معضلاتی است كه هر معضلی قشری از جامعه را با خود درگیر كرده است.اعتیاد، بنیاد خانواده را می سوزاند، بزرگ و كوچك را درگیر می كند، دانش آموز و دانشجو و بازاری نمی شناسد و هركس به لجن زارش دچار شود در خود می بلعد و بازگشتش همتی فولادین و اراده ای آهنین می خواهد.بیكاری، نسل جوان را با استرس و تشویش و آینده ای مبهم روبه رو می كند و زندگی را به كوچه پس كوچه های بی هدفی سوق می دهد و نگاه بی تاب و نگران سرمایه های انسانی و نسل پویای جامعه را به خود گرفتار می كند.
طلاق، زوج هایی را از هم دور می كند كه روزگاری دل در گروی خوشبختی یكدیگر سپرده اند، پدر و مادرانی را از هم جدا می سازد كه برای بزرگ كردن فرزندانشان نقشه ها كشیده و آینده ها ترسیم كرده بودند.حاشیه نشینی، روستاییانی را از سبزترین دیار و زیر زیباترین آسمان خدایی به حاشیه شهرها رانده كه با هدف زندگی بهتر و شغلی مناسب تر از دیار خود قدم برون نهاده اند و اكنون زندگی خود را در محیطی بدون امكانات و با بیشترین آسیب ها بنا نهاده اند.فساد اخلاقی، پدیده ای كه متأسفانه بیشتر جوانان را در خود غرق ساخته و مصونیت اجتماعی را دچار تزلزل می كند و به مشكلی حاد و دردسر ساز مبدل شده است كه می تواند به آینده یك مملكت صدماتی وارد كند، اما توجیه شمار زیادی از نقض كننده های مسایل اخلاقی، آزادی است.خودكشی، فقر، تهاجم فرهنگی، استفاده نادرست از فضای مجازی، بالا رفتن سن ازدواج، بی تفاوتی نسبت به نخبگان و فرار مغزها، سرقت و دزدی، تكدی گری، كودكان كار، تبعیض اجتماعی، خشونت، اسراف، بدحجابی و مدگرایی و هزاران مشكل و معضلی كه روزانه و بدون خواست مردم شاید به دلیل ناآگاهی گریبانگیر مردم شده و جامعه را دچار آسیب و مشكلات كرده است.
مقام معظم رهبری درست در آذرماه 1394 بود كه بر ضرورت رسیدگی سران مملكت در خصوص پنج معضل حاشیه نشینی، اعتیاد، طلاق، مفاسد اجتماعی و اخلاقی و بر كنترل آسیب های اجتماعی و كاهش آمار قربانیان این آسیب ها با یك برنامه ریزی دقیق تأكید كرد.بر این اساس پنج ستاد مسؤولیت این پنج محور را به عهده دارند كه برای «اعتیاد» ستاد مبارزه با مواد مخدر، برای «حاشیه نشینی» ستاد سكونت گاه های كشور، برای «فسادهای اجتماعی» ستاد امر به معروف و نهی از منكر و برای بحث «طلاق» نیز شورای عالی انقلاب فرهنگی و ذیل آن شورای فرهنگ عمومی در استان ها امور را به جلو می برند.
اگر نگاهی به قوانین گذشته و حال داشته باشیم، می توان مشاهده كرد كه بیش از 26 دستگاه قانون گذار و اجرایی موظف شده اند كه وظایفی تخصصی در حوزه فرهنگ سازی و پیشگیری از ناهنجاری های اجتماعی را انجام دهند، دستگاه هایی مجری همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، وزارت بازرگانی، سازمان صدا و سیما، وزارت ورزش و جوانان، سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، مركز زنان و خانواده ، وزارت ارتباطات، شهرداری ها، وزارت بهداشت، ستاد امر به معروف و نهی از منكر، سازمان بهزیستی، وزارت امورخارجه، وزارت تعاون كار و رفاه اجتماعی، مجلس شورای اسلامی، وزارت كشور، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، فرماندهی انتظامی، قوه قضائیه و...