كلی فكر كردند تا به این نتیجه رسیدند كه از هم جدا شوند. آن هم نه واقعی. فقط داخل شناسنامه. وقتش بود كه پسرشان به سربازی برود. باید كاری می كردند. هیچ قانونی شامل حال او نمی شد و دل شان نمی آمد كه تنها پسرشان راهی دیار غربت شود. همین شد كه تصمیم گرفتند از هم جدا شوند، زیرا تنها راهی به نظرشان می آمد كه جلوی سربازی رفتن او را بگیرند.
از این دست اتفاق ها كم نمی افتد. براساس آمار سازمان ثبت احوال سال گذشته بیش از 200هزار طلاق در كل كشور ثبت شده است كه به گفته عبدالرضا مصری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، حدود 30درصد این طلاق ها صوری بوده است.
او به این نكته تاكید می كند كه همان افرادی كه طلاق می گیرند بلافاصله درخواست صیغه ٩٩ ساله می دهند تا به زندگی مشترك خود ادامه دهند.
مصری دریافت حقوق پدر بازنشسته شده توسط فرزند دختر را یكی دیگر از عوامل طلاق های صوری عنوان می كند و ادامه می دهد: «طلاق می گیرند تا طلاق نامه ارائه كرده و زن حقوق پدر فوت شده را بگیرد. این وضعیت باعث شده حداقل 50درصد بودجه كشور برای چنین هزینه هایی پرداخت شود، همچنین صندوق تامین اجتماعی بیش از 40هزار میلیارد تومان استقراض بانكی داشته تا مستمری بازنشستگان را بدهند.»
طلاقی برای دریافت حقوق
این ماجرا برای امروز و دیروز نیست و سال هاست ماجرای طلاق های صوری برای دریافت حقوق پدر یا مادر فوت شده توسط زنانی كه ادعا می كنند سرپرست خانواده هستند، ادامه دارد و این كار به عنوان شگردی برای دریافت مستمری پدر و مادر فوت شده صورت می گیرد.
همین ماجرا سبب شده بود كه برخی از كارشناسان توصیه كنند بعد از طلاق وضعیت زوج های از هم جدا شده بررسی شود تا مشخص شود واقعا از هم جدا شده اند یا دوباره سر زندگی مشترك خود برگشته اند كه پیگیری ها به دلایل مختلف عملا اتفاق نمی افتد.
این در حالی است كه براساس ماده ٨٣ قانون تامین اجتماعی در صورتی كه فرد بازنشسته مستمری بگیر از دنیا برود، همسر متوفی ٥٠درصد و فرزندان او تا ٢٥درصد در صورتی كه حائز شرایط باشند می توانند از حقوق او استفاده كنند. درواقع دختران بازمانده تا زمانی كه همسر و شغلی نداشته باشند، می توانند مستمری بیمه شده یا مستمری بگیر مرحوم را دریافت كنند و پس از ازدواج تحت شمول گرفتن مستمری پدر یا مادر فوت نشده نخواهند بود، از این رو در برخی موارد شاهد طلاق های صوری و سپس رجوع شرعی و نه رسمی به همسر برای گرفتن مستمری پدر یا مادر توسط زنان هستیم.
بیشتر مواقع طلاق صوری برای بحث حمایت است
به اعتقاد بسیاری از كارشناسان با تغییر وضعیت اقتصادی خانواده ها انجام طلاق های صوری نیز تا حدودی بیشتر شده كه علت اغلب آنها مباحث حمایتی است.
دكتر فهیمه سعید درباره این عارضه در كشور می گوید: «یكی از دلایل طلاق های صوری به دلیل افزایش حمایت صورت می گیرد. در واقع برخی از این راه استفاده می كنند تا بتوانند از سیستم های حمایتی مانند حقوق پدر یا مادر استفاده كنند. موردی كه در این سال ها خیلی زیاد باب شده، سوءاستفاده از طلاق صوری برای جلوگیری از سربازی رفتن پسران است، زیرا وقتی پسری سرپرست خانواده باشد، از رفتن به سربازی معاف می شود.»
او با تاكید بر اینكه بسیاری از خانواده ها از سربازی رفتن فرزندان شان واهمه دارند، ادامه می دهد: «موضوع سربازی از چند جهت خانواده ها را تحت تاثیر قرار می دهد. وقتی پسری به سربازی می رود نه تنها خانواده تا دو سال از شرایط فرزندشان نگران هستند، بلكه او می تواند تا حدودی با كار كردن وضعیت اقتصادی خانواده ها را بهبود ببخشد، به همین دلیل خانواده ها ترجیح می دهند برای فرزندشان دوره سربازی را حذف كنند.
او معتقد است كه این راهی برای سوءاستفاده فراهم می كند و بسیاری افراد برای اینكه از حقوق پدر و مادرش استفاده كنند اقدام به طلاق صوری می كنند. تبعات این كار این است كه آمار طلاق در دفاتر ثبت اسناد بالا می رود و شركت های بیمه ای نیز مجبور می شوند بار بیشتری را تحمل كنند.
سعید با اشاره به اینكه در بیشتر مواقع این زن است كه با طلاق صوری حقوق پدر و مادر خود را می گیرد، ادامه می دهد: «شرایط سخت اقتصادی سبب می شود كه برخی از زنان كه استقلال مالی ندارند پس از فوت پدر یا مادر اقدام به طلاق صوری و استفاده از این حقوق می كنند، علتش هم روشن است؛ در بسیاری از موارد همیشه زن خصوصا زنان خانه دار احساس نیاز و وابستگی مالی به همسر دارند و این ترفند بیشتر به این دلیل رخ می دهد كه زن استقلال مالی پیدا كند و احساس نیاز مالی به همسرش كاهش یابد.
طلاق صوری در خانواده های سرد
او توضیح می دهد كه بیشتر این طلاق های صوری در خانواده هایی رخ می دهد كه روابط زن و شوهر آنقدرها هم با هم خوب نیست و در تشریح آن می گوید: «اصولا در چنین شرایطی زن و مرد به نوعی به طلاق عاطفی رسیده اند، اما به هر دلیلی هم حاضر به جدایی رسمی نیستند، به همین دلیل با طلاق صوری، خصوصا زن تلاش می كند شرایط مالی اش را تا حدودی تغییر دهد. در واقع زنی تن به این كار می دهد كه مهر طلاق در شناسنامه اش بخورد كه احساس امنیت اقتصادی، اجتماعی و عاطفی نداشته باشد و به این ترتیب طلاق صوری و ورود یك جریان مالی به زندگی این زن سبب می شود بار سنگین روانی كه زن از گرفتن مادام پول از همسرش روی دوشش سنگینی می كند برداشته شود.
او می گوید متاسفانه با تغییر شرایط اقتصادی مورد دیگری از این طلاق ها را در خانواده ها می بینم آن هم به این گونه است كه زن و شوهر به طور رسمی از هم جدا شده اند، اما به هر دلیلی كه مهم ترین آنها این است كه شرایط اقتصادی سخت شده و امكان كرایه یا خرید خانه برای خیلی ها دشوار شده، زن و شوهر با هم قرار می گذارند كه در یك خانه زندگی كنند. این زوج ها كه چند مورد آنها نیز برای گرفتن مشاوره به خودم مراجعه كرده بودند، تعریف كردند كه هر كدام از آنها در یك اتاق جداگانه زندگی كنند. هیچ كدام كاری به ارتباطات یا ترددهای طرف مقابل ندارند و حتی خانم در فضای مشترك خانه با حجاب تردد می كند و این سم بزرگی برای خانواده ها به شمار می رود.
تربیت فرزندانی بی مسئولیت در خانواده های سرد
او معتقد است كه حضور بچه ها یكی از مهم ترین دلایلی است كه سبب می شود زن و مرد با وجود جدا شدن باز مجبور باشند با این شرایط ازدواج كنند و ادامه می دهد: «در چنین شرایطی فرزندان كاملا بی مسئولیت بار می آیند و به جای آنكه در برخورد با مشكلات به دنبال راه حل درست باشند، به دنبال دور زدن ماجرا می افتند و این می تواند آینده آنها را نیز با خطر مواجه كند. در واقع همین كه خانواده مرجعیت خود را از دست می دهد و هر بار بحث و درگیری كه بین زن و شوهر رخ بدهد و هر دو به طلاق و حذف نام شان در شناسنامه هایشان رجوع كنند، می تواند آسیب بزرگی به زندگی فرزندان وارد كند.
حكم طلاق صوری چیست؟
علی شاه صاحبی، وكیل پایه یك دادگستری درباره طلاق صوری می گوید: «یكی از دلایلی كه افراد اقدام به انجام طلاق صوری می كنند، بحث معافیت سربازی فرزند پسرشان است، به این معنا كه از هم طلاق صوری می گیرند و بعد از مدتی از هم جدا می شوند.»
اما با این وجود باید افرادی كه به این كار اقدام می كنند این را بدانند كه دریافت معافیت سربازی حتی برای خانواده هایی كه پدر و مادرشان واقعا از هم جدا شده اند نیز نیازمند شرایط ویژه ای است. به این معنا كه او باید تنها فرزند ذكور خانواده باشد و سرپرستی مادر و تامین هزینه های خانواده با او باشد در ضمن مادر هم نباید تا زمان ١٨ سالگی فرزند ازدواج مجدد كرده باشد.
او توضیح می دهد كه به دلیل طلاق های صوری كه آمارش در سال های اخیر بالا رفته است، قانونی به تصویب رسیده كه براساس آن فردی كه قصد دارد كارت معافیت از خدمتش را بگیرد، باید ٣٠ ماه (دو سال و نیم) از تاریخ طلاق بائن و یا طلاق رجعی پدر و مادرش گذشته باشد. در این مدت ٣٠ ماهه، صرفا معافیت موقت به فرزند تعلق می گیرد و پس از ٣٠ ماه، اگر شرایط وجود داشت معافیت دائمی می شود .
او به این موضوع تاكید می كند كه با این شرط در واقع تلاش می شود تا از طلاق صوری جلوگیری شود. اگر هم تحت شرایطی مشخص شود كه طلاق صوری بوده است، فرزند باید به خدمت سربازی فرستاده شود.
شاه صاحبی یكی دیگر از دلایل طلاق صوری را فوت یكی از والدین و استفاده از بخشی از حقوق والد فوت شده می داند و می گوید: «اگر دختری پدر یا مادرش فوت كند، در صورتی كه شغلی نداشته و ازدواج نكرده باشد، می تواند از بخشی از حقوق مستمری او استفاده كند، البته اگر دختر قبلا ازدواج كرده و سپس طلاق گرفته باشد نیز این حكم قانونی درباره او كاربرد دارد و می تواند با اثبات طلاق و عدم اشتغال به كار، از مستمری والد فوت شده خود استفاده كند.
اما براساس قانون اگر زنی طلاق بگیرد و بعد زن و مرد به هم رجوع كنند، باید بلافاصله اقدام به ثبت رجوع كنند. در غیر این صورت ممكن است به مجازات عدم ثبت رجوع از طلاق محكوم شود.
او تاكید می كند كه این كار خلاف قانون بوده و سبب تضییع حقوق دیگران می شود و مشكلات و معضلات زیادی را به دنبال می آورد، به طور مثال ما نمونه ای داشتیم كه زن و مرد به طور صوری از هم جدا شده بودند و مدت كوتاهی پس از آن مرد بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت و این سبب شد كه زن از ارث و میراث همسرش هیچ بهره ای نبرد.
در واقع با این اتفاق رابطه توارث میان زن و شوهر برقرار نمی شود و اگر مرد فوت كند، زن دیگر از او ارث نمی برد.
او ادامه می دهد: «سازمان تامین اجتماعی در صورتی اقدام به برقراری مستمری برای زن می كند كه آن زن شاغل نبوده و درآمدی نداشته باشد، همچنین ممكن است با روش هایی، صوری بودن طلاق را احراز كرده و به عنوان مثال با تحقیقات محلی پیگیری كند كه آیا زن و شوهر از هم جدا شده اند یا طلاق به صورت صوری بوده است.»
منبع: روزنامه شهروند