معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی گفت: در حال حاضر حدود 4 هزار و 169 دانش آموز با آسیب شنوایی در مدارس استثنایی داریم كه 327 نفر از آن‌ها اتباع هستند و حدود 10 هزار دانش‌آموز هم با آسیب شنوایی در سیستم تلفیقی_فراگیر تحصیل می‌كنند.
به گزارش ایلنا، اسماعیل برقی معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی به لزوم اطلاع‌رسانی و آموزش خانواده‌ها و آحاد جامعه با نیازهای دانش آموزان استثنایی بخصوص افراد دارای آسیب شنوایی تاكید كرد. او در هفته جهانی ناشنوایان از اهمیت مداخله به‌هنگام و ترویج تحصیل تلفیقی_فراگیر گفت. ادامه مطلب پیشرو شرح این گفت‌وگوست.
آخرین آمار تعداد دانش‌آموزان با آسیب شنوایی در ایران چقدر است؟
امسال برای هفته جهانی ناشنوایان، سازمان ملل شعاری را تحت عنوان «ساختن جامعه فراگیر برای همه» مطرح كرده است. هدف از این شعارها، آشنا كردن جامعه جهانی با مشكلات ناشنوایان و آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی در این زمینه است. آموزش و پرورش این عزیزان سابقه دیرینه‌ای در كشور ما دارد و هم افراد بسیار زیادی در این حوزه كار كرده‌اند و هم معلمان و هم پزشكان اقداماتی داشته‌اند.
در حال حاضر حدود 4 هزار و 169 دانش‌آموز با آسیب شنوایی در مدارس استثنایی داریم كه 327 نفر از آن‌ها اتباع هستند و در چهار دوره پیش دبستانی، ابتدایی، متوسطه اول و دوم تحصیل می‌كنند. حدود 10 هزار دانش آموز با آسیب شنوایی هم داریم كه در سیستم تلفیقی_فراگیر فعالیت می‌كنند. در متوسطه دوم 36 رشته مهارتی داریم كه دانش‌آموزان متوسطه ما در 30 رشته كاردانش و 6 رشته فنی و حرفه‌ای فعالیت می‌كنند. همكاران ما در سطح كشور عمدتا متخصص هستند و با ناشنوایان كار كرده‌اند و علاوه بر تخصص ارتباط با دانش‌آموزان ناشنوا یا كم شنوا، در حیطه تخصصی خودشان نیز تبحر لازم را دارند و خدمت‌رسانی می‌كنند.
طرح‌های حمایتی آموزش و پرورش استثنایی از این دانش‌آموزان شامل چه مواردی می‌شود؟
ما در سازمان طرحی با عنوان حمایتی داریم كه خدمات حمایتی را در اختیار دانش‌آموزان استثنایی در همه گروه‌ها قرار می‌دهد حتی مسائل مرتبط با توانبخشی، دارویی و… را با توجه به نیاز دانش‌آموز در برمی‌گیرد و تهیه سمعك یا خدمات تعمیر سمعك و... نیز جزو همین حمایت‌هاست. در كل حدود 40 مورد حمایت، از تهیه ویلچر و واكر برای آسیب‌های جسمی_حركتی تا تجهیزات مرتبط با ناشنوایان در اختیار دانش آموزان با این نوع آسیب قرار می‌گیرد.
وقفه تحصیلی ایجاد شده به دلیل كرونا و آموزش از راه دور موجب افت تحصیلی دانش‌آموزان در همه جای دنیا شده است و احتمالا دانش‌آموزان استثنایی نیز از این امر مستثنی نیستند. با توجه به اینكه دانش‌آموزان با آسیب شنوایی بیش از دیگران نیاز به ارتباط رو در رو با معلم و مربی دارند، وضعیت عقب افتادگی تحصیلی آنها چگونه است و در سال تحصیلی جدید چه اقداماتی برای جبران آن انجام می‌دهید؟
آموزش و پرورش در طول تابستان طرح تعمیق و تثبیت یادگیری را برای همه گروه‌ها برگزار كرد. امسال رویكرد آموزش و پرورش، آموزش به صورت حضوری است و طبیعتا همكاران ما سعی می‌كنند نسبت به جبران عقب افتادگی دانش‌آموزان در همه گروه‌ها از جمله ناشنوایان آموزش و خدمات لازم را ارائه كنند. در این گروه با توجه به نیازی كه به ارتباط كلامی و شنیدن دارند، آموزش حضوری برایشان الزام‌آورتر است. خوشحالیم كه امسال آموزش حضوری است و امیدواریم با آموزش‌های مختلفی كه ارائه می‌شود، مهارت‌های شناختی و ارتباطی و تعاملات اجتماعی دانش‌آموزانمان تقویت شود و نسبت به جبران عقب افتادگی‌های احتمالی تلاش شود و بتوانیم وظیفه خودمان را درست انجام دهیم.‌
در رابطه با این دانش‌آموزان تا چه میزان به تحولات مواد درسی و به روزرسانی آنها با توجه به تحولات تكنولوژی توجه دارید؟
اصلا كار واحد كارشناسی در سازمان ما، مناسب‌سازی است و در گروه ناشنوایان نیز عمده كار همكاران ما همین است. مناسب‌سازی‌ها شامل مناسب‌سازی تصویری و محتوایی در پایه‌ها و كتب مختلف می‌شود. بحث دیگر تالیف كتاب‌های خاص برای این دانش آموزان است مانند كتاب زبان‌آموزی و جمله‌سازی در پایه اول، راهنمای این كتاب‌ها، ارزشیابی توصیفی و راهنمای مرتبط با آن یا راهنمای بخش‌های مختلف مانند راهنمای مراحل تربیت شنیداری برای معلمانی كه در مدارس پذیرا هستند. یكی از فعالیت‌هایی كه سازمان آموزش و پرورش استثنایی دنبال آن است، نهضتی است كه از سال 99 آغاز شده و آن نهضت آموزش زبان اشاره است. ما معتقدیم چون مشكل اصلی این افراد بحث ارتباط است، باید جامعه نسبت به این مشكل افراد با آسیب شنوایی، آشنایی كامل داشته باشد و افراد تا حدودی زبان اشاره را بلد باشند. معلمان سایر گروه‌های معلولیت نیز باید به این مهارت تجهیز شوند تا زبان اشاره را بشناسند و بتوانند با این افراد كار كنند. در این زمینه نیز اقدامات گوناگونی صورت می‌گیرد و محتواهای خاصی كه در مقاطع و پایه‌های مختلف وجود دارد را در بر می‌گیرد و بحث دانش‌افزایی معلمان ما نیز مطرح است. با دانشگاه‌های مختلف مثل دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تعاملاتی داریم و معلمان را تجهیز می‌كنیم تا بتوانند بهترین خدمات را از لحاظ كمی و كیفی در اختیار دانش‌آموزان استثنایی قرار بدهند.‌
در حال حاضر آیا كمبود مربی برای دانش‌آموزان ناشنوا یا كم شنوا وجود دارد؟ منظورم مربی‌های متخصصی است كه مشخصا برای این دسته از دانش‌آموزان كار می‌كنند.
خوشبختانه در سطح كشور كلاس‌بندی‌ها صورت گرفته و ساماندهی نیروی انسانی انجام شده و بر این اساس و آماری كه تا چند روز قبل به دست آوریم، در همه گروه‌های معلولیت، حدود 95 درصد ساماندهی‌ها صورت گرفته و كلاس‌بندی انجام شده است. این ساماندهی نسبت به سال‌های قبل بهتر است و مشكلی در رابطه با كمبود نیروی انسانی نخواهیم داشت و آموزش و پرورش از بخش‌های مختلف آن را تامین كرده و به ویژه در بخش دانش‌آموزان با آسیب شنوایی با مشكل نیروی انسانی مواجه نیست.
وضعیت این دانش‌آموزان در مناطق دوردست و محروم چگونه است؟ قرارگاه عدالت تربیتی برای این دانش آموزان چه اقداماتی انجام می‌دهد؟ آیا برنامه‌ای برای شناسایی و علل بروز این آسیب در كودكان در آموزش و پرورش استثنایی انجام می‌شود؟
بحث اصلی در مشكل شنوایی بچه‌ها این است كه باید از این مشكل جلوگیری شود و پیشگیری به عمل بیاید. بحث اصلی در ارتباط با همه معلولیت‌ها از جمله مشكل ناشنوایی این است كه سعی شود پیشگیری لازم صورت بگیرد. بخش عمده پیشگیری مربوط به سایر دستگاه‌هاست و البته ما در این زمینه اطلاع‌رسانی لازم را انجام می‌دهیم به عنوان نمونه بحث آموزش‌های خانواده در این زمینه صورت می‌گیرد. ما بیشتر سعی می‌كنیم مداخله به هنگام داشته باشیم. از نظر ما مداخله به هنگام نوعی پیشگیری محسوب می‌شود. وقتی كودك در بدو تشخیص ثبت‌نام و به عنوان نوآمور و دانش‌آموز ما تلقی می‌شود، طبیعتا از بروز مشكل حادتر و تشدید معلولیت او جلوگیری می‌شود. بنابراین در بحث پیشگیری ما پیشگیری‌های نوع دوم و سوم را كه جزو وظایفمان است را انجام می‌دهیم. عوامل متعددی در بروز ناشنوایی و مشكل شنوایی مانند بیماری‌های عفونی و موارد دیگر مثل ضربه‌ها و… هم دخیل هست كه حتی برخی از آن‌ها مربوط به قبل از تولد است. افزایش آگاهی و اطلاع والدین و مردم در پیشگیری از این معلولیت می‌تواند موثر واقع شود. جلوگیری از ازدواج فامیلی هم می‌تواند نقش داشته باشد ما نمونه‌هایی داریم كه در خانواده‌هایی انواع ناشنوایی ارثی مشاهده شده است. این موارد اگر در سطح جامعه مورد توجه واقع شود، به پیشگیری از چنین معلولیت‌هایی كمك می‌كند. سایر دستگاه‌ها در این امر مسئولیت اصلی را برعهده دارند و ما به عنوان آموزش و پرورش در این زمینه فعالیت‌هایی انجام می‌دهیم و كار ما بیشتر به مداخله به‌هنگام در ارتباط با همه گروه‌های معلولیت از جمله ناشنوایان مرتبط است.
بهسازی و مناسب‌سازی مدارس عادی برای حضور دانش آموزان استثنایی به كجا رسید؟ به نظر می‌رسد یكی از گروه‌های دانش آموزان استثنایی كه راحت‌تر از دیگر گروه‌ها امكان حضور در مدارس عادی را دارند، همین دانش‌آموزان دارای آسیب شنوایی هستند. در حال حاضر چه تعداد از این دانش آموزان در این مدارس تحصیل می‌كنند؟
در مجموع رویكرد سازمان ما آموزش تلفیقی فراگیر است و سعی می‌كنیم تا جایی كه امكان داشته باشد و دانش آموز بتواند در مدرسه عادی تحصیلش را ادامه دهد، آن‌ها را به این مدارس هدایت كنیم. ما معتقدیم حق این بچه‌هاست كه كنار هم‌سالان خود تحصیل كنند و طبیعتا مزایای متعددی برای این امر مترتب است. تحقیقات نشان داده است كه این كار به رشد اجتماعی این بچه‌ها كمك زیادی می‌كند. هر كودكی حق دارد در نزدیكترین مدرسه به محل سكونت خود با كمترین محدودیت‌ها ادامه تحصیل بدهد. رویكرد سازمان طی سال‌های گذشته این بود كه دانش آموزان استثنایی را تا جایی كه خانواده‌ها مایل باشند و تا جایی كه امكانش باشد به مدارس عادی بفرستیم و به صورت تلفیقی فراگیر درس بخوانند. ما بیش از 4 هزار دانش آموز در مدارس خاص، ویژه و استثنایی داریم و حدود 10 هزار تلفیقی هستند و این روند ادامه دارد و به مرور دانش آموزان مدارس خاص ما كم می‌شوند چراكه تشویق می‌شوند و به مدارس عادی می‌روند و خانواده‌ها استقبال می‌كنند. به خصوص در گروه ناشنواها و كم شنواها كه شما هم اشاره كردید و مشكل این افراد به نسبت سایر گروه‌ها كمتر است. مدرسه باید برای دانش‌آموز با آسیب جسمی-حركتی مناسب‌سازی شود البته چنین مشكلاتی در دانش آموزان با آسیب شنوایی كمتر است و مناسب‌سازی خاصی هم نیاز ندارند و بیشتر مناسب‌سازی مربوط به مناسب‌سازی محتوایی است و باید معلمان مدارس پذیرا را آماده كنیم كه بتوانند با بچه‌ها ارتباط برقرار كنند. یكی از فعالیت‌های سازمان ما بحث نهضت آموزش زبان اشاره است و تعدادی مدرس تربیت كرده‌ایم و سال 99 حدود 5 هزار نفر در این نهضت شركت كردند كه تقریبا دو میلیون ساعت آموزش ارائه شده است و شامل سطح مقدماتی و تكمیلی بوده است. این اقدام در سال‌های بعد هم ادامه داشته و سال گذشته حدود دو هزار نفر در این نهضت شركت كردند. این كارها در راستای اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی جامعه و آموزش نحوه تعامل با ناشنوایان است. در رابطه با نهضت آموزش زبان اشاره امسال قرار است برای سطح تكمیلی آموزش این زبان، به معلمان و والدین به تعداد سه هزار نفر آموزش بدهیم و این كار در حال انجام است.