كرمانشاه - ایرنا - سالمندان قشر مظلوم و آسیب پذیری از جوامع هستند كه اگر بیشتر از كودكان نیازمند توجه و مراقبت نباشند كمتر هم نیستند، جوانان توانمند گذشته ای كه بیشتر آنها به ویژه در شرایط كنونی جامعه ما به فراموشی سپرده شده اند و نیاز است تا در كنار توجه به سلامتی آنها از تجارب گرانبهای آنان نیز بهره مند شد.

یك اكتبر، نهم مهر ماه «روز جهانی سالمندان» و از ششم تا دوازدهم مهرماه نیز به عنوان هفته سالمند در ایران نامگذاری شده است، سالمندی دوره ای از زندگی است كه از 60 سالگی تا 65 سالگی شروع می شود.

سالمندی دوره گریزناپذیر در مسیر عمر هر انسانی است كه كیفیت و چگونگی گذران آن از اهمیت ویژه ای در ساختارهای توسعه اجتماعی و نظام سلامت نسبت به سال های جوانی و میانسالی برخوردار است.

سالمندی جمعیت توسط سازمان ملل به عنوان یكی از بارزترین وقایع جمعیتی قرن بیستم و مهم ترین چالش جمعیت در قرن بیست ویكم توصیف شده است، سالمندی جمعیت در حال حاضر به یكی از دغدغه های مشترك همه كشورها تبدیل شده است.

سازمان ملل، كشور یا منطقه ای را به عنوان جامعه سالمند تعریف می كند كه سالمندان آن بیش از هفت درصد كل جمعیت را تشكیل دهند؛ جمعیت سالمندان جهان به سرعت در حال رشد است و در جهان در هر ماه یك میلیون نفر سالمند به سالمندان قبلی اضافه می شود.

افزایش جمعیت سالمندان به طور اجتناب ناپذیری باعث افزایش شیوع بیماری های مزمن و ناتوانی ها می شود، گزارش سازمان ملل متحد در سال 1991 تأكید می كند كه افراد سالمند باید دسترسی و بهره مندی مناسب به خدمات سلامت داشته باشند تا به آن ها در حفظ یا بازیابی سطح مطلوب بهزیستن فیزیكی (جسمی) كمك كند، یا از بروز بیماری جلوگیری كرده یا ایجاد بیماری را به تأخیر بیاندازد؛ چرا كه سالمندی باعث افزایش تقاضا و هزینه های خدمات سلامت می شود و سالمندان بزرگ ترین گروه مصرف كننده (استفاده كننده) از خدمات سلامت در اكثر كشورهای صنعتی و در حال توسعه هستند.

شیوع بالای بیماری های مزمن و عوارض ناتوان كننده آن در میان افراد سالمند باعث شكل گیری تقاضای پیچیده تر خدمات سلامت می شود از این رو بهره مندی از خدمات سلامت موضوع مهمی در سیاست گذاری های سلامت بوده است كه به عنوان تلاقی طرف عرضه و تقاضای مراقبت های بهداشتی و سلامت به ویژه در سالمندان تعریف شده است.

در سال های اخیر كشور ایران به مدد توسعه اجتماعی، اقتصادی و پیشرفت های نظام سلامت، به میانگین سنی بالاتر و امید به زندگی بیشتری دست یافته است و بدیهی است افزایش امید به زندگی، با افزایش درصد جمعیت سالمند همراه بوده و سالخوردگی جمعیت یك دستاورد مثبت و یكی از افتخارات ما است.

براساس سرشماری سال 1395 مركز آمار ایران، كشور ما هفت میلیون سالمند دارد كه 28/9 درصد جمعیت را تشكیل می دهد و انتظار می رود تا سال 1430 این نسبت به 30 درصد كل جمعیت كشور برسد.

همراه با مشكلات مختلفی است كه جنبه های جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی را در برگرفته و با تحمیل هزینه های قابل توجهی همراه است با سالمند شدن جمعیت، برنامه ریزی سالمندی معمولا و سیاست گذاری در جهت تغییر نقش سالمندان از افرادی وابسته به جمعیتی فعال از هر نظر، اجتناب ناپذیر است.

حفظ تندرستی و سلامت سالمندان، امری امكان پذیر بوده و نباید بیماری و ناتوانی را جزو جدایی ناپذیر سالمندی دانست؛ در این راستا مراقبت دوره های سالمندان در كنار آموزش شیوه زندگی سالم می تواند با كاهش بار بیماری و افزایش امید به زندگی توأم با سلامت، به سالمندی سالم و فعال منجر شود.

قشر سالمندان از اعضای مهم جامعه بوده كه اجتماع را از حضور خود متاثر كرده و با انتقال تجربیات و تخصص خود مسیر را برای نسل جوان روشن می كنند.

افراد سالمند در بسیاری جوامع به دلیل شرایط ویژه جسمی و روحی در معرض انواع آسیب و آزارهای اجتماعی و اقتصادی قرار می گیرند از اینرو ایجاد شرایط امن روانی، اقتصادی و حمایت های درمانی و بهداشتی برای دوره سالمندی همواره یكی از اصلی ترین دغدغه های برنامه ریزان و سیاست گذاران نظام سلامت به ویژه در كشورهای توسعه یافته است.

برخلاف برخی نگرش ها كه جامعه سالمندی را با ناتوانی و ویژگی های منفی توصیف می كنند، سالمندان می توانند در جامعه نقش فعال و پرباری داشته و دارای زندگی مناسب و سالمی شوند كه در صورت دادن فرصت لازم از سوی افراد جامعه می توان از تجارب گرانبهای آنها بخوبی بهره گرفت.

سالمندان به عنوان یك چراغ راهنما، می توانند تجربیات خود را در اختیار جوانان قرار دهند

یك كارشناس حوزه مشاوره و روانشناسی كرمانشاه معتقد است: باتوجه به تغییرات و پیشرفت های جامعه كنونی، امید به زندگی افزایش پیدا كرده و از سوی دیگر شاهد كاهش فرزندآوری و در نتیجه حركت جمعیت به سمت سالمندی هستیم كه كشور ما نیز در این مسیر قرار گرفته است.



«جهانگیر كرمی» ادامه داد: متناسب با این حركت باید شرایط اقتصادی، اجتماعی، قوانین و مقررات و بسیاری از مسائل و رفتارها با سالمندان در خانواده ها تغییر یابد.

وی با بیان اینكه افراد در دوران سالمندی در بسیاری از توانایی های جسمی، شناختی و پردازش اطلاعات و غیره تحلیل می روند و دچار تغییراتی می شوند، ادامه داد: با وجود همه این تغییرات، باید بدانیم اگر به سالمندان توجه كافی شود می توانند زندگی پربار و سالمی داشته باشند و به عنوان یك چراغ راهنما، تجربیات خود را در اختیار جوانان قرار دهند و در فعالیت های عمومی حضور داشته و در خانواده و استحكام آن، نقش سازنده ای داشته باشند.

وی افزود: آنچه كه مهم است این است كه بتوانیم اوقات فراغت سالمندان در دوران بازنشستگی را به درستی غنی كنیم تا به حفظ فعالیت های جسمی و روانی آنان كمك كند.

كرمی یادآور شد: به عنوان مثال امكانات و وسایل ورزشی و تفریحی در بوستان ها باید به گونه ای طراحی شود تا سالمندان بتوانند به خوبی از آن استفاده كنند ضمن آنكه به ارتباط خوب سالمندان با كودكان به دلیل تجربه خوب و داشتن وقت كافی نیز نباید بی توجه بود زیرا این امر در كاهش احساس تنهایی سالمند و كودك موثر است.

سالمندان همانند یك پناهگاه امن برای كانون خانواده ها هستند

یكی از كارشناسان رشته علوم اجتماعی نیز می گوید: در یك خانواده متعارف و متعادل، سالمندان نقش سرپرست یا راهنما را ایفا می كنند كه كارشان هدایت و تنظیم سیاست های كلی خانواده است.

«رعنا مجرب» اضافه كرد: حضور یك سالمند فعال، متكی به خود و شاد در خانواده روابط عاطفی و احساسی بین اعضای خانواده را تقویت كرده و همواره به عنوان پناهگاه امن روانی عاطفی برای جوان ترها مطرح است كه موجب ارتقای سطح سلامت روان، افزایش اعتماد به نفس و احساس امید در بین سایر اعضای خانواده می شود.

وی با بیان اینكه تاثیر و نقش سالمندان در خانواده، انكار ناپذیر است، گفت: سالمندان، حافظ ارزش ها و سنت های اصیل و ارزیاب فرهنگ و میراث اجتماعی هستند كه با معاشرت و انس با نسل جدید، می كوشند مفهوم زندگی را برای آن ها روشن كنند و مراقب باشند لغزش و خطایی از ایشان سرنزند.



این كارشناس معتقد است: بهره مندی از تجربه ها، مهرورزی و رفع مشكلات آنها از جمله وظایفی است كه جوانان در ارتباط با سالمندان بر عهده دارند تا بتوانند زندگی آینده خود را بر پایه مشاركت و تجارب آنان پی ریزی كنند.

رواج شبكه های اجتماعی در میان سالمندان باعث كاهش انزوای آنها و همچنین عامل تعدیل كننده در جهت زندگی بهتر اقشار سالمندان است، علاوه بر این استفاده از شبكه های اجتماعی می تواند بر سایر شرایط سالمندان مانند بیماری های مزمن، محدودیت های عملكردی ناشی از درد نیز موثر بوده و باعث شود این افراد فعالیت های بدنی خود را نیز افزایش دهند هرچند كه در مقابل تاثیرات منفی فضای مجازی مانند وابستگی بیش از حد روانی و كاهش روابط چهره به چهره در بسیاری از سالمندان نیز ممكن است بوجود آید.

بهره مندی سالمندان از فناوری های دیجیتال

یك كارشناس جامعه شناسی نیز گفت: گوشه گیری سالمندان به دلیل مشكلات فیزیكی و مالی و ارتباطات كم با دوستان و اطرافیان عامل بسیاری از مشكلات از جمله افسردگی در سالمندان است كه شبكه های اجتماعی تا حدی این مشكل را حل كرده اند اما متاسفانه یكی از عیوب این شبكه ها این است كه ارتباطات در آن عمق لازم را نداشته و فرد در نهایت احساس حمایت اجتماعی نخواهد كرد.

«فرشاد خلیلی»، اضافه كرد: جداسازی افراد سالمند در شرایط بیماری های همه گیر ، شرایط طبیعی و سایر مشكلات این دوره سنی ، همگی منجر به آسیب های روانی این افراد خواهد شد، بنابراین بهره مندی عادلانه همین سنین از فناوری دیجیتال باید در اولویت قرار گیرد.



وی با بیان اینكه عوامل مشابهی مانند سطح تحصیلات، میزان درآمد و وضعیت سلامتی در تبیین میزان پذیرش سالمندان نقش بسزایی دارد گفت: پركردن اوقات فراغت ، ارتباط با دوستان و اقوام ، تقویت ذهنی و مغزی از دیگر امكانات و مزایای استفاده صحیح از فناوری های دیجیتالی به حساب می آید.

استفاده از فضای مجازی برای سالمندان یك ورزش مغزی است

این كارشناس جامعه شناسی معتقد است: استفاده از فضای مجازی برای سالمندان به نوعی یك ورزش مغزی است؛ استفاده اصولی از این ابزارهای رسانه ای با یك برنامه ریزی صحیحی باعث می شود ، اشخاص سالمند احساس بیهودگی نكنند و ارتباطات اجتماعی با دیگران را حفظ كنند.

وی افزود: حتی با فضای مجازی می توان بستر تفریح و سرگرمی را نیز برای افراد سالمند فراهم آورد مثلا امكان بازدید مجازی از موزه ها یا برخی از بازی های مرتبط با سالمندان را نیز فراهم ساخت كه این عمل موجب تقویت ذهن و تفكر سالمندان می شود.

بیش از 24 هزار نفر سالمند در كرمانشاه زیرپوشش خدمات بهزیستی هستند

مدیركل بهزیستی استان كرمانشاه با بیان اینكه سالمندان 10/47 درصد از جامعه كرمانشاه را تشكیل می دهند، گفت: 24 هزار و 224 نفر از سالمندان استان در مراكز شبانه روزی، روزانه، ویزیت در منزل و خانه حمایتی از بهزیستی كرمانشاه خدمات درمانی، مددكاری، توابخشی و حمایتی دریافت می كنند.

«فرحناز محمدی» افزود: كرمانشاه رتبه هشتم كشوری را از نظر تعداد جمعیت سالمندان دارد و روز به روز بر تعداد آنها نیز افزوده می شود كه لازم است برای فراهم كردن زیرساخت های شهری در راستای ارایه خدمات به سالمندان دستگاه های اجرایی برنامه های جدی تری در دستور كار قرار دهند.



وی با بیان اینكه اكنون هزار و 245 نفر سالمند در پنج مركز شبانه روزی بهزیستی كرمانشاه نگهداری می شوند، گفت: سرانه نگهداری هر سالمند در این مراكز به طور میانگین ماهیانه 2 میلیون و 700 هزار تومان است كه بهزیستی 2 میلیون و خانواده ها 700 هزار تومان آن را پرداخت می كنند.

هدف اصلی سازمان بهزیستی در كنار تكریم سالمندان كمك به خوداتكایی آنهاست

محمدی در ادامه مهمترین رویكرد سازمان بهزیستی استان كرمانشاه را تكریم سالمندان در خانواده ها عنوان كرد و بیان داشت: طی برنامه ای آموزشی فراگیر باید تا آنجایی كه در توان داریم مسائل پیشگیری از معلولیت و ناتوانی سالمندان را به عقب بندازیم و آنها را سالم و سرحال و روی خودشان نگه داریم و آنها را از سرای سالمندان كه برای آنها خیلی حس ناخوشایندی دارد، دور كنیم.

مدیركل بهزیستی استان كرمانشاه، سن سالمندی را به سه گروه سالمندان میانسال 60 تا 75 سال كه بهزیستی بیشتر بر ارتقا توانبخشی آنها برای پیشگیری از معلولیت و كار افتادگی تمركز دارد، سالمندان میانه 75 به بالا و سالمندان پیر 90 سال به بالا كه بشترین مراقبت ها را نیاز دارند، تقسیم بندی كرد.

محمدی با بیان اینكه سالمندان استان بیشترین خدمات را از هفت مركز روزانه بهزیستی دریافت می كنند، بیان داشت: پنج مركز روزانه ما در شهر كرمانشاه یك مركز در اسلام آبادغرب و یك مركز در سرپل ذهاب قرار دارد و بزودی یك مركز نیز در جوانرود برای پوشش منطقه اورامانات دایر خواهد شد.

وی مهمترین موضوع در مورد سالمندان را نگهداری آنها در منزل دانست و گفت: به همین خاطر بهزیستی كرمانشاه در مراكز روزانه و سه مركز ویزیت در منزل سیار خدمات توانبخشی، مددكاری، حمایتی و درمانی به آنها ارایه می دهد و در حال حاضر 444 سالمند از خدمات ویزیت در منزل این نهاد بهره می گیرند.

وی هدف اصلی سازمان بهزیستی را ایستادن سالمندان روی پای خودشان عنوان كرد و گفت: به همین خاطر تمركز بهزیستی روی برنامه های توانبخشی، پیشگیری از كار افتادگی و معلولیت سالمندان و حمایت و مددكاری قرار دارد.

دستگاه های اجرایی به وظایف خود در قبال سالمندان عمل كنند

مدیركل بهزیستی استان كرمانشاه در ادامه گفت: دستگاه های اجرایی در توجه و خدمات رسانی به سالمندان به ویژه اجرای سند 6 بندی حمایت از سالمندان نهایت تلاش خود را به كار گیرند.

محمدی اظهار كرد: قوانین و مصوبات خوبی در زمینه حمایت از سالمندان در كشور وجود دارد اما در مرحله اجرا مشكل داشته و نیاز است تا دستگاه های اجرایی و عضو شورای سالمندان بیشتر در این زمینه دركنار بهزیستی باشند.

وی افزود: با توجه به رشد جمعیت سالمندی در كشور و به تبع آن در این استان نیاز است برنامه ریزی برای سالمندان از دوران میانسالی به مرحله اجرا گذاشته شود.

محمدی با بیان اینكه كرمانشاه با داشتن 10.47 درصد جمعیت سالمندان در رتبه هشتم كشوری قرار دارد، ادامه داد: این در حالی است كه میانگین جمعیت سالمندی در كشور بین 13،5 تا 14 درصد است.



سند ملی سالمندان در مرحله اجرا توسط ادارات جدی گرفته نمی شود

معاون توابخشی سازمان بهزیستی استان كرمانشاه نیز با اشاره به تدوین سند سالمندان در سال 1396 در كشور گفت: این سند 6 بندی در مرحله قانون گذاری، تعریف وظایف خوب تدوین شده اما در مرحله اجرا توسط دستگاه های اداری جدی گرفته نمی شود.

«نیلوفر اختیاری» می گوید: این سند در راستای ارتقای توانمندسازی سالمندان، سطح فرهنگ جامعه درباره سالمندان، حفظ سلامت جسم و روح و روان اجتماعی سالمندان، ارتقای حمایت های اجتماعی از سالمندان ، ایجاد و ارتقا زیرساخت های زندگی شهری سالمندان و ارتقای خدمات تشكل های حمایتی سالمندان تدوین شده است.

وی با بیان اینكه جامعه در حال پیر شدن است و خدمات و زیر ساخت های شهری برای سالمندان فراهم نیست، گفت: در كشور ما در این خصوص قوانین و مصوبات خوبی وجود دارد اما در مرحله اجرا مشكل داریم كه لازم است اطلاع رسانی شود.

اختیاری هدف اصلی سازمان بهزیستی را روی پای خود ایستادن سالمندان با كارهای توانبخشی و حمایتی عنوان كرد و افزود: در حال حاضر 10/47 درصد جامعه استان را تشكیل می دهند روز به روز به تعداد آنها نیز افزوده می شود.

وی بیان كرد: در استان كرمانشاه بهزیستی پنج مركز توابخشی با نگهداری هزار و 245 نفر از سالمندان، هفت مركز روزانه در راستای ارایه خدمات توابخشی، حمایتی ، مددكاری ، درمانی روزانه به سالمندان، سه مركز ویزیت در منزل در راستای ارایه خدمات درمانی و مددكاری در منزل به سالمندان و خانه های حمایتی كه خودگردان توسط سالمندان اداره می شود؛ زیرپوشش دارد.

یكی از اصلی­ ترین نیازهای سالمندان حضور در جامعه است

مدیركل كمیته امداد امام خمینی (ره) كرمانشاه نیز احترام به سالمندان و تكریم آنها را یك تكلیف شرعی و انسانی عنوان كرد و گفت: دین اسلام سرشار از توصیه برای احترام و تكریم سالمندان است كه موجب نزول خیر و بركت برای مردم آن جامعه خواهد داشت.

«پیمان تركمانه» با بیان اینكه در حال حاضر شان و منزلت سالمندان در كشور بسیار فراتر از آن است كه هم اكنون در جامعه ما به آن پرداخته می شود افزود: یكی از اصلی­ ترین نیازهای سالمندان حضور در جامعه است كه مسوولان باید با برنامه ریزی لازم زمینه این حضور را هرچه بیشتر فراهم سازند.

وی گفت: پس از پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی نیز سعی شده است تا توجه به این بخش بیشتر شود كه اجرای طرح شهید رجایی یكی از ماندگارترین اقدامات این شهید بزرگوار در راستای تكریم این قشر از جامعه است.



سالمندان قشری مهم و نیازمند به خدمات ویژه هستند كه در سال های آینده جمعیت آنان در كشور فراگیرتر می شود از اینرو جامعه باید با برنامه های جامع و پژوهش محور در كنار همسویی نهادهای مرتبط، برای ارایه خدمات و مدیریت مسایل این قشر مهیا باشد.

هرچند كه وقوع پدیده سالمندی فقط مربوط به ایران نیست و بسیاری از كشورهای اروپایی و آسیای جنوب شرقی با این موضوع مواجه هستند، اما آنچه این پدیده را به یك مساله اجتماعی تبدیل می كند بی توجهی به چالش های این حوزه است.

برچسب ها
- سازمان بهزیستی
- معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده
- آسیب پذیری
- سالمندان
- روز جهانی سالمندان
- كرمانشاه
- فضای مجازی