به گزارش خبرگزاری كتاب ایران (ایبنا)، نشست «مشكلات كتابخوانی نابینایان» با حضور مریم رمضانی و حسن عبدلی دو كتابدار مركز كتابخانه آیت الله خامنه ای قم در خانه كتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

رمضانی با اشاره به نحوه كار تولید كتاب بریل و استفاده از دستگاه های تولید این كتاب ها گفت: در ابتدا تولید كتاب بریل را در كتابخانه آیت الله خامنه ای، با یك دستگاه رومیزی شروع كردیم. دستگاه هایی كه برای تولید این كتاب ها استفاده می شود پیش از این از كشور سوئد وارد می شد؛ اما در چند سال گذشته شركتی در اصفهان همین چاپگرها را در كشور خودمان با هزینه كمتر تولید كرد؛ بنابراین توانستیم یك نسخه از این دستگاه را برای كتابخانه تهیه كنیم. علاوه بر كتاب ها، كار تهیه جزوه دانجشویان نابینا را نیز به بریل انجام می دهیم، عمده كار رفع نیازهای اطلاعاتی اعضای نابینا است.

وی با اشاره به فرآیند تولید یك كتاب بریل گفت: این كتاب ها در درجه اول به فایل Word نیاز دارد و تنها برنامه ای است كه پرینتر آن را تشخیص می دهد. به هر حال با توجه به اینكه یك نرم افزار خارجی است برای تایپ و ویرایش زبان فارسی مشكلات خاص خود را دارد به ویژه اینكه بچه های نابینا رسم الخط مخصوص خود را دارند.

این كتابدار ادامه داد: بعد از انجام ویرایش، با كمك نسخه خوان ها، نسخه آن تهیه و غلط ها را شناسایی می شوند. گاهی یك فایل بریل را 4یا 5 بار اصلاح می كنیم تا براساس رسم الخطی بچه های نابینا در مدارس استثنایی، تنظیم شود. بعد نوبت به فرآیند چاپ می رسد. معمولا ناشران برای در اختیار قرار دادن فایل ورد مقاومت می كنند و حق هم دارند. اگر این فایل word آماده نباشد شاید یك ماه برای تهیه یك نسخه كتاب بریل آماده شود.

برخی ناشران برای تهیه كتاب بریل همكاری نمی كنند!
رمضانی با اشاره به مشكلات تولید كتاب بریل بیان كرد: متأسفانه یكی از مشكلات بزرگ تولید كتاب بریل، همكاری نكردن ناشران است؛ حتی نهاد كتابخانه های عمومی كشور با خود ناشران وارد مذاكره شد تا این مساله را حل كند و مراكز تولید كتاب در استان ها فعال شود، اما ناشری هنوز كاملا اعلام آمادگی نكرده است.

وی درباره معیارهای انتخاب یك كتاب برای تبدیل به كتاب بریل توضیح داد: معمولا كتاب هایی در اولویت است كه بیشتر در دسترس باشند؛ مگر آنكه كتابی كه نیاز اعضا باشد؛ بنابراین بیشتر سراغ كتاب های فاخر می رویم. كتاب هایی در زمینه ادبیات، رمان و موضوعات سرگرمی و مذهبی را نیز در نظر می گیریم تا ارزش هزینه كردها را داشته باشد.

از اینكه گاهی نمی توانیم نیاز مطالعاتی نابینایان را برطرف كنیم، ناراحتیم
رمضانی ادامه داد: ناشران و نویسندگان می توانند در حوزه تولید كتاب بریل كمك كننده باشند. در بحث كتاب گویا نیز 10 یا 12 نفر گوینده افتخاری در مجموعه حضور دارند. كار تولید كتاب های بریل تنها كار یك ارگان نیست، باید دسته جمعی این بار از زمین برداشته شود. رسانه ها می توانند مشوق باشند و كتاب های بریل تولید شده را معرفی كنند و سازمان بهزیستی و وزارت فرهنگ و ارشاد نیز حمایت های لازم را در این زمینه انجام دهند. زمانی كه یك عضو كتابخانه می گوید «كتاب جدید دارید یا خیر؟» عذاب آور است كه بگوییم كتاب جدیدی نیست و ناراحتیم از اینكه نمی توانیم نیاز مطالعاتی این عزیزان را برطرف كنیم.

رمضانی در خاطره ای از تولید یك كتاب بریل داستان كودكان گفت: اوایل كار تولید كتاب تصمیم گرفتیم شخصیت های اصلی داستان را به نقاط برجسته تبدیل و تصویر آن را هم برجسته كنیم؛ كاغذهای خاصی در این زمینه وجود دارد؛ بسیار گران اند. با این حال كتاب «قصه های ماندنی» را به بریل تبدیل كردیم و آن را به دختر بچه ای كه به دنبال كتاب بریل جدید بود نشان دادیم. روی آن نقاشی برجسته دست كشید و با خوشحالی فریاد زد: «خرگوش!» این لحظه وصف ناپذیری بود كه تبدیل به موتور محركی برای ادامه كار شد. مصمم شدیم این لحظات را برای همه بچه های نابینا رقم بزنیم.

مریم رمضانی با اشار به اهمیت خط بریل ادامه داد: خط بریل برای نابینایان بسیار مهم است؛ این بچه ها تمامی دریافتشان از طریق شنیداری است و در املاء كلمات ضعیف هستند؛ بنابراین تا زمانی كه روی خط بریل دست نكشند و املاء صحیح كلمات را نبینند نمی توانند با خط فارسی ارتباط بگیرند. برخی می گویند، كتاب گویا وارد شده و دیگر لازم به این كار نیست؛ اما به نظرم هنوز كتاب های بریل جایگاه خود را دارند و باید در دسترس نابینایان باشد.

تولید كتاب بریل متولی خاصی در كشور ندارد
حسن عبدلی، از كتابداران روشندل با اشاره به اینكه تولید كتاب بریل در دو مركز نهاد كتابخانه های عمومی كشور انجام می شود، بیان كرد: در واقع كار نهاد كتابخانه های عمومی تولید كتاب بریل و به طور كلی تولید كتاب نیست، كارش تهیه و در اختیار گذاشتن كتاب به كتابخانه ها است. در حال حاضر تولید كتاب بریل متولی خاصی ندارد و حمایتی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان بهزیستی انجام نشده است. به هر حال این كار باید انجام و نیاز مطالعاتی افراد نابینا در این حوزه باید برطرف شود.

وی افزود: هر برگه 160 گرمی كه برای تولید كتاب بریل تهیه می شود، 750 تومان است. خط بریل فونت ندارد بنابراین برای تولید كتاب بریل حدود 200 عدد كاغذ مصرف می شود. یك كتاب 100 صفحه ای افراد بینا، برای تبدیل به بریل نزدیك به 200 صفحه كاغذ مصرف می كند. به همین دلیل هزینه ها بالا می رود، یعنی حدود 137 میلیون تومان برای 100 نسخه كتاب باید در نظر بگیریم كه هزینه قابل توجهی است.

این كتابدار درباره بحث استهلاك و نگهداری دستگاه های تولید كتاب بریل گفت: با وجود تحریم ها، در حال حاضر دستگاه هایی كه استفاده می كنیم سوئدی است. متاسفانه یك قطعه سیمی كه چند سال پیش با قیمت 120 هزار تومان برای این دستگاه می خریدیم در حال حاضر 3 میلیون تومان است. در این شرایط حتی بخش خصوصی نیز نمی تواند این دستگاه را تهیه كند. چند سال پیش كار تولید این دستگاه در اصفهان شروع شد و خوشبختانه موفقیت آمیز بود. در حال حاضر همه قطعات این دستگاه در ایران تولید می شود، در واقع در تولید كتاب بریل بهانه ای وجود ندارد و اگر مركز یا نهادی حمایت كند نیازی به خارج از كشور نداریم.

حسن عبدلی درباره حمایت ارگان ها در حوزه تولید كتاب بریل گفت: با توجه به اینكه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خود در این امور متولی است و مجوز نشر می دهد و ناشران را حمایت می كند همچنین اهمیتی كه بحث تولید كتاب دارد، اگر كارگروهی در مجموعه وزارت ارشاد یا معاونت های آن صورت بگیرد، كار سریع تر پیش می رود. سازمان بهزیستی فعالیت هایی می كند اما با توجه به پراكندگی هایی در حوزه توانبخشی و ... دارد اگر بخواهد درباره كتاب بریل هم سرمایه گذاری كند به صورت تخصصی نمی تواند آن را انجام دهد؛ به هر حال سازمان بهزیستی باید نیاز مددجو به كتاب بریل را نیز پیگیری كند و از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بخواهد قانونی در قرارداد مجوز كتاب برای تسهیل فرآیند تولید كتاب بریل بگنجاند.

وی ادامه داد: در حال حاضر در تولید كتاب نزدیك 10 نفر در مركز كتابخانه آیت الله خامنه ای فعال اند؛ مابقی فعالیت افتخاری دارند. حدود 550 نفر عضو داریم كه بیش از 53 نفر آن ها كودك و 10 نفر آن ها دانشجوی دكتری هستند. به طور كلی مراجعان شامل افراد 6 تا 80 ساله باسواد و اهل مطالعه هستند. همچنین كتاب های صوتی خود را از طریق لینك، فلش یا CD و رایگان از طریق پست ارسال می كنیم. اكنون نهاد كتابخانه های عمومی كشور بیش از70 مركز را در سطح كشور در شهرهای دیگر فعال كرده، مثلا مجموعه كتابخانه گویا را در اصفهان داریم كه منابع گویا را آنجا تدوین می كنیم و به كتابخانه های سطح كشور می رسانیم. در این زمینه استودیو ضبط داریم و كتاب های صوتی تولید شده را تنها به دست افراد نابینا رسانده ایم.

عبدلی با اشاره به موضوع كتاب های تولید شده برای نابینایان در مركز كتابخانه آیت الله خامنه ای گفت: در حوزه كتاب كودك، شعر و مذهبی كتاب تولید شده است؛ مثلا آخرین كتابی كه در حوزه كتاب های بزرگسال تولید كرده ایم، درباره زندگی نامه حاج مجتبی تهرانی بود؛ همچنین هشت كتاب سهراب سپهری و نسخه بریل كتاب های جشنواره رضوی. علاوه بر این نشریه بخش بریل سپیدآفرین كه یك نشریه قرآنی است و كتاب بریل قرآن كه زیرمجموعه دفتر آیت الله سیستانی است در مجموعه انجام شد.

اعضای كتابخانه امام خامنه ای همه كتاب های این مركز را خوانده اند
عبدلی ادامه داد: در میان كتاب های تولید شده در مركز، نزدیك به 6000 نسخه حدود 280 عنوان كتاب در كتابخانه آیت الله خامنه ای وجود دارد. این مركز به عنوان دومین مخزن كتاب بریل بعد از كتابخانه رودكی تهران است. اعضای این كتابخانه فارغ از اینكه كتاب ها در حوزه نیاز آنان بوده یا خیر، كل كتاب ها را خوانده اند! تفریح نابینایان مطالعه و گوش دادن به رادیوست، رمان همیشه طرفدار زیادی دارد به طوری كه گاهی نقاط كتاب های رمان كمرنگ شده اند. از اینكه گاهی نمی توانیم نیاز نابینایان علاقه مند به كتاب را تامین كنیم ناراحت هستیم؛ البته در زمینه كتاب گویا نیز ناشران فعالیت هایی انجام می دهند اما هنوز به ایده آل ها نرسیده ایم. مجموعه كتابخانه آیت الله خامنه ای نزدیك به 14 هزار عنوان كتاب گویا دارد كه 110 هزار عنوان كتاب فیزیكی در خود جای داده و 10 درصد آن گویا شده است.

عبدلی درباره استقبال نویسندگان از تبدیل كتاب هایشان به بریل گفت: كانون ادبی «صبح اشراق»، نخستین كانون ادبی است كه در اداره كل ارشاد، ویژه بچه های نابینا تشكیل شده است؛ در این كانون بچه ها با نویسندگان آشنا می شوند، مطالعه و نقد و بررسی می كنند و كتاب هایی كه تولید می كنیم با اجازه و حضور خود نویسنده است. مثلا مسلم ناصری و مصطفی رحماندوست نویسندگانی هستند كه اجازه دادند كل آثارشان را به بریل تبدیل كنیم.

این كتابدار روشندل درباره تبادل كتاب بریل با سایر كتابخانه های كشور گفت: با توجه به اینكه كتاب بریل، كمی خاص است با یك سری مراكز نزدیك به استان قم تبادل انجام می دهیم كه البته چندان انبوه نیست. در حال حاضر در مركز تولید كتاب بریل قم برای هر كتاب، با مجوز اداره منابع نهاد كتابخانه های عمومی كشور، 70 نسخه تولید می كنیم. كتاب ها به 25 عنوان كه رسید، نسخه های تولید شده را با همكاری پست به كتابخانه های زیرمجموعه كه بخش نابینایان دارند، ارسال می كنیم.

وی درباره كمبود امكاناتی كه در تولید تولید كتاب بریل وجود دارد گفت: كمبودی كه بیشتر حس می شود در بحث كاغذ و نیروی انسانی است؛ به هر حال فایل ها باید غلط گیری شوند و از لحاظ بصری طرح و جلوه می خواهد؛ همچنین در كار صحافی و جلدسازی از برخی نابینایان كمك می گیریم؛ اما در جلد گالینگور باید افراد بینا، كمك كنند كه در این زمینه كمبود نیرو داریم.