خبرگزاری فارس- مریم آقانوری؛ تا به حال به این فکر کرده ای اگر پایی برای رفتن، یا چشمی برای دیدن نداشتی و یا نقصی داشتی که تو را از افراد سالم متمایز می کرد، نیازهایت در جامعه چه بود؟ چطور می خواستی به کارهای شخصی ات برسی؟ مدرسه، دانشگاه، سرکار، دکتر و درمانگاه ....؟نه اصلا ...خودت را به نانوایی برسانی تا یک نان برای سفره خانه ات بگیری، پولی از خودپرداز برداری یا مثلا اشتباه محاسباتی قبض برق را در اداره مربوطه رفع و رجوع کنی؟ اصلا جایی برای تفریح داشتی، جایی به دور از نگاه های ترحم آمیز و همراه با افراد همدرد؟ یا می توانستی همراه با اردوی مدرسه در کنار دیگر دوستانت به پارک، سینما، یا بازدید از موزه و ... بروی؟

من اما امسال در روز جانباز به جای اینکه به دنبال سوژه معرفی یک جانباز و بیان فداکاری هایش، دردهایش و خواسته هایش باشم، نشستم و به این فکر کردم؛ برای سربازی که روزی جان شیرینش را در طبق اخلاصِ دفاع از خاک میهن گذاشت، برای فرزند این وطن که سر از پا نشناخته در مقابل دشمن سینه سپر کرد و عضوی از پیکرش را همراه با همرزمان شهیدش به دست فرشته ها سپرد، چه کردیم؟! برای رفت و آمدش در شهر، برای اوکه از 7 روز هفته 6 روزش را در هوای آلوده این روزها، روی ویلچر و با کپسول اکسیژن باید در درمانگاه بگذراند و از مطب این دکتر به آن یکی برود، چه کردیم؟

 نه اصلا چرا فقط جانبازان، پس معلولان چه؟ آنها که با نقص عضوی پا به این دنیا گذاشتند یا در تندباد حوادث گرفتارش شدند، چقدر در این جامعه سهم دارند؟ کفه عدالت اجتماعی و امکانات شهری که در قانون اساسی برای همه افراد جامعه پیش بینی شده، چقدر به سمتشان سنگینی می کند؟

سوالاتم تمامی ندارد، در ذهنم مرور می کنم زمانی را که شاید هفته ای چند بار سینما می رفتم؛ یادم نمی آید هیچ وقت یک فرد ویلچری را در سینما دیده باشم. یعنی جایگاه ویژه ای برای معلولان در سینما ها نیست؟ در سال های اخیر هم هر کجا مراسمی ویژه جانبازان یا معلولان بود، حضور در سالن های اجتماعات برای ویلچری هابه سختی و با کمک چند نفر انجام می شد، رفتن به روی سکوی مراسم که دیگر هیچ....

مصاحبه ها با معلولان و جانبازان یکی یکی از صفحه ذهنم می گذرد؛ تقریبا همه از اینکه نمی توانند تنهایی 4 قدم با ویلچر بیرون از خانه حرکت کنند، از اینطرف خیابان به آن طرف بروند، از پیاده روهای پله پله،از چاله چوله های خیابان، از ریفوژهای غیرهمسطح وسط خیابان و ... گلایه داشتند، از اینکه همیشه باید یکی باشد تا همراهیشان کند ... از اینکه هیچ سهمی در شهر ندارند....گلایه داشتند

مصاحبه با میرجمال موسوی معاون اطلاعات عملیات لشگر 31 عاشورا و همرزم شهیدباکری در ایام دفاع از میهن و جانباز 70 درصد فردیسی و گفته های همسرش از سختی های تردد وبیمارستان بردن حاجی در برف و سرما به خاطرم می آید؛ یا مصاحبه سال های دورتر با آرش رزقی هنرمند نقاش که به خاطر موانع بسیار در خیابان نمی توانست با ویلچر برقی اش به کارهای خودش برسد و یا چند قدم در هوای آزاد همراه همسرش باشد....بچه های معلول و سختی های خانواده هایشان در تردد، تفریحاتی که ندارند و خیلی چیزهای دیگر...

پس وظیفه مسوولان و دستگاه ها در مورد این افراد چیست؟ آیا همسطح بودن خیابان، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی کوچکترین حق این افراد از عدالت اجتماعی و جامعه شهری نیست؟ آیا نمی توان پارک یا فضای تفریحی اختصاصی برای افراد معلول و کم توان ایجاد کرد؟

قانون چه می گوید؟

طبق ماده 2 قانون حمایت از حقوق معلولان و جانبازان مصوب سال 96 《کلیه وزارتخانه ها، سازمان ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی موظفند در طراحی، تولید و احداث ساختمان ها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل نمایند که امکان دسترسی و بهره مندی از آنها برای افراد دارای معلولیت همچون سایر افراد فراهم گردد.》و همین قانون در ماده 4 شهرداری‏ها را مکلف به صدور پروانه احداث و بازسازی و پایان کار برای تمامی ساختمان‏ها و اماکن با کاربری عمومی از جمله مجتمع‏های مسکونی، تجاری، اداری، درمانی و آموزشی به رعایت ضوابط و استانداردهای مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و اصلاحات پس از آن در مورد دسترس‏پذیری افراد دارای معلولیت توسط مجری، مشروط کرده است.

باید دید این قانون چقدر در البرز اجرایی می شود؟

معلولان را از جامعه جدا نکنیم/موانع فرهنگی را رفع کنیم

با معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان البرز در خصوص جمعیت معلولان استان، نیازهای آنها و اجرای قوانین مناسب سازی در استان گفتگو کردیم.

عبدالله فلاح نژاد معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی البرز می گوید: طبق سرشماری سال 95 ،65 هزارو 97 نفر معلول شدید و خیلی شدید در البرز وجود دارد واز این تعداد 44 هزار نفر تحت پوشش بهزیستی هستند.

اولین نیاز افراد دارای معلولیت، مناسب سازی معابر و اماکن عمومی از جمله پارک ها، سینماها، بانکها، ادارات، فروشگاه ها، وجود آسانسور و سرویس بهداشتی ویژه معلولان در اماکن عمومی، امکان دسترسی به امکانات شهری از جمله سرویس حمل و نقل عمومی،خودپردازها و ... است.

از 5 سال گذشته برنامه ای برای مناسب سازی ابلاغ شد که هر سال بخشی از معابر و اماکن مناسب سازی شود و در این مدت اقدامات خوبی له ویژه در سطح معابر توسط شهرداری های سطح استان انجام شده است.

فلاح نژاد در مورد پارک ویژه معلولان می گوید: جز پارک روشندلان کرج، پارک ویژه معلولان در البرز نداریم. ضمن اینکه معتقدیم نباید معلولان را از جامعه جدا کرد، بلکه باید تلاش کنیم افراد دارای معلولیت بتوانند مانند یک شهروند عادی زندگی کنند یعنی پارک ها سینماها و سایر اماکن عمومی برای حضور بی دغدغه معلولان، بدون نیاز به کمک دیگران فراهم شود.

پیش از همه اینها فرهنگسازی در جامعه ضرورت دارد. باید بدانیم معلولان و جانبازان افراد توانمندی هستند که به ترحم نیاز ندارند و پیش از رفع موانع فیزیکی به رفع موانع فرهنگی در جامعه نیازمندیم .

رد پای ساخت و ساز غیرمجاز در عدم مناسب سازی معابرکرج

اگرچه دستگاه ها در خصوص مناسب سازی اماکن مرتبط و اختصاص بودجه به آن تکلیف دارند، اما بیشترین بار مناسب سازی بر عهده شهرداری هاست. این موضوع را از شهرداری کلانشهر کرج در مرکز استان پیگیری کردیم. به گفته مسوول حوزه معابر در معاونت عمران شهرداری کرج، مناسب سازی در 3 حوزه عمران، حمل و نقل عمومی و شهرسازی پیگیری می شود.

رضا امانی،  رئیس اداره نظارت بر اجرای جدول گذاری و پیاده رو سازی در معاونت فنی و عمرانی شهرداری کرج، می گوید: در زمینه مناسب سازی توسط مناطق شهرداری کرج و سیاست گذاری ها و نظارت در مرکز انجام می شود. اولویت مناسب سازی در مکان های پرتردد از جمله مدارس، شهرک های اداری و غیره است و شناسایی معابر اولویت دار از طریق تماس های مردمی در سامانه 137 و بازدیدهای منطقه ای صورت می گیرد. بودجه مناسب سازی هر ساله در مناطق شهرداری پیش بینی و بر اساس اولویت ها اجرا می شود.

جلسات مناسب سازی و ارائه گزارش از سوی مناطق به صورت ماهانه و فصلی برگزار می شود و از ابتدای سال تا کنون 20 هزار متر مربع پیاده روهای شهر مناسبت سازی شده است و این روند تا پایان فصل بودجه 1401 ادامه دارد.

برای شناسایی معابر و تشخیص اولویت ها در حال تدوین برنامه جامعی هستیم. با راه اندازی سامانه جی ای اس سنتر، هرگونه اطلاعات و اقدامات در معابر در این سامانه ثبت می شود. بنابراین بررسی وضعیت معابر و برنامه ریزی در خصوص اقدامات عمرانی از جمله مناسب سازی تسهیل می شود.

طبق قانون کلیه معابر و همخ ساختمان های جدیدالاحداث باید الزامات منلسب سازی را رعایت کنند، در غیر اینصورت در هر مرحله ای از ساخت که باشند، مجوز و پایان کار برای آنها صادر نمی شود. ساختمان های مشکل داری که قبلا ساخته شده هم در جلسات مناسب سازی بررسی و راهکارهایی برای رفع مشکل آنها ارائه می شود.

پراکندگی معابر مناسب سازی نشده، بیشتر در مناطق کم برخوردار و نقاطی است که ساخت و سازهای غیرمجاز، ساختمان های بدون مجوز، بدون سند و بدون پرداخت عوارض شهرداری احداث شده است.

آغاز طراحی همگانی در کرج

و اما بر فرض اینکه معابر مناسب سازی شده، وسایل حمل و نقل عمومی ویژه جابجایی معلولان در مرکز استان وجود دارد تا بتوانند به راحتی در شهر تردد کنند؟

احمدرضا جوادی کارشناس مسوول تقاطعات همسطح در معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری کرج در حوزه حمل و نقل عمومی از چند سال گذشته تلاش کردیم با شناسایی نیازهای معلولان،در خصوص آموزش مهندسان و ناظران بهزیستی اقدام کنیم. در این راستا با توجه به اینکه ژاپن در خصوص طراحی همگانی پیشرو است،از همکاری مهندسان ژاپنی هرساله برای آموزش مهندسان و بررسی مشکلات ک رفع موانع موجود ک برنامه ریزی برای حرکت به سمت طراحی همگانی استفاده می کنیم.

طراحی همگانی مناسب سازی همه جانبه در تمامی معابر، اماکن شهری، ایستگاه تاکسی، درمانگاه، ورزشگاه و غیره است به طوریکه یک معلول بدون داشتن همراه و به تنهایی بتواند تردد کند. البته این فرآیند زمانبر است اما باید به سمتش حرکت کنیم.

ما در سال اول هیچ اتوبوسی که مناسب برای ورود ویلچر باشد، نداشتیم. اما انسانهای خیرخواهی کمک کردند و حالا حدود 50 تا 60 دستگاه اتوبوس مناسب سازی شده برای حمل ایمن ویلچر داریم. در این اتوبوس ها کف متحرک است و برای ورود ویلچر تا کف آسفالت پایین می آید. البته ایستگاه ها هم می تواند برای این امر طراحی شود.

امسال تلاش کردیم در خیابان بهشتی از میدان شهدا به سمت میدان کرج و بر اساس اصول طراحی همگانی حدود 500 متر مسیر ایمن برای عبور ویلچر و نابینا ایجاد کنیم و سایر موارد طراحی همگانی را هم به صو ت ابتدایی انجام دادیم مثلا در ژاپن شبکه جمع آوری آب های سطحی و کانال های تاسیسات وجود داردو ما چون این زیرساخت ها را نداشتیم آب باران را به سمت چاه ها هدایت کردیم.

در طراحی همگانی حذف تمامی عوامل خطرزا در معابر برای تمام عابران به ویژه معلولان، مناسب سازی معابر فروشگاه ها رستوران ها، مراکز درمانی ادارات دولتی و ... در اولویت قرار دارد.

ایجاد پارک های موضوعی منسوخ شده است

باید ببینیم برای ایجاد اماکن تفریحی اختصاصی معلولان چه اقدامی از سوی شهرداری انجام شده است و آیا برنامه ای در این خصوص دارد؟

 حسن روستایی، رییس اداره فنی و طراحی سازمان پارک های سیما و منظر شهرداری کرج در این خصوص می گوید:ایجاد پارک های موضوعی در دنیا منسوخ شده است. دوسال پیش پارک روشندلان را در حصارک احداث کردیم؛ اما باید دید چند درصد از این افراد از این پارک استفاده می کنند؟ چطور یک معلول از مرکز شهر باید خود را به این پارک برساند؟ طبق بررسی ها استفاده افراد نابینا از این پارک بسیار کم است و تجربه موفقی نبوده است.

احداث پارک های موضوعی به ویژه برای افراد کم توان منسوخ شده است و کاربرد چندانی ندارد. این ها حرکت های شعاری است؛ روش بهتر این است که همه پارک ها برای استفاده معلولان مناسب سازی شود و علاوه بر معابر و سرویس های بهداشتی، مثلا از 12 ست تندرستی که در پارک قرارداده می شود، 3 ست تندرستی ویژه افراد کم توان باشد. بودجه مبلمان پارک ها وجود دارد و این امر به رویکرد مدیر مجموعه مربوط می شود.

 فرد کم توان فقط شامل معلولان و جانباران نیست، خانم های باردار، سالمندان و کودکان را هم شامل می شود. پارک ها باید برای استفاده همه افراد جامعه مناسب باشد. ضمن اینکه جدا کردن افراد کم توان از دیگر افراد جامعه، ممکن است عامل آسیب روحی به این افراد باشد.

در حال حاضرمناسب سازی در پارک های جدیدالاحداث انجام و مواردی مثل ایجاد رمپ ورودی، کف پوش ویژه نابینایان و سرویس بهداشتی ویژه افراد معلول، رعایت می شود. حتی سرویس های 4 چشمه هم که در سطح شهر احداث می کنیم، دو سرویس ویژه معلولان است و این الزام را برای خودمان ایجاد کردیم. اصول مناسب سازی در حد توان در پارک ها رعایت می شود اگرچه نواقصی هم دارد.

اما مشکل اصلی معلولان، معابر منتهی به پارک است. هر فرد کم توان، معلول یا جانباز برای رسیدن به پارک باید از معابر شهری عبور کند که نه تنها مناسب سازی نشده، بلکه تردد از آنها شاید برای افراد معمولی هم سخت باشد.

آنچه در حوزه مناسب سازی پارک ها به آن توجه نمی شود، عدم ایجاد دسترسی ویژه نابینایان در تمامی معابر پارک است؛ چرا که برخی قسمت ها برای نابینایان خطرناک است و نباید برای آنها دسترسی ایجاد کرد؛ یا اینکه دربرخی نقاط نباید وسایل ویژه معلولان قرار داده شود چرا که برای آنها خطرآفرین است.

مسؤولان محترم!خانه نشینی معلولان و جانبازان تا کِی؟

طبق آنچه تا کنون گفته شد، اگرچه دغدغه هایی برای مناسب سازی در شهرداری ها و دستگاه های دولتی وجود دارد، اما بسیار کمرنگ است. علاوه بر معلولان تحت پوشش بهزیستی، 12 هزار و 304 جانباز در البرز وجود دارد که نیازمند حمایت از حقوقشان در جامعه هستند. ضمن اینکه با توجه به آمارها، جمعیت کشور به سمت سالمندی پیش می رود؛ بنابراین روند پیشرفت مناسب سازی و حرکت لاک پشتی آن، نمی تواند دردی از اقشار کم توان جامعه یا توان یابان دوا کند.

اگرچه معلولان همچون سایر افراد جامعه حقوق مشابه دارند و نباید هیچ استثنایی بر این امر حاکم باشد وحقوق انسانی شان را تهدید کند، اما عملا وزن کفه عدالت اجتماعی و حقوق برابر با افراد سالم، در سمت معلولان به سمت صفر میل می کند.

عدم امکان بهره مندی معلولان و عدم ایجاد تسهیلات و فضاهای شهری برای این قشر، نشان از عدم توانایی قانون و متولیان امر در مقابل تامین نیازهای و حمایت از حقوق معلولان است.

شاید بتوان گفت؛ قانون حمایت از معلولان از ضمانت اجرای لازم برخوردار نبوده که تا کنون پس از گذشت چندسال هنوزهم خروج از منزل برای معلولان به راحتی نیست و اقدامات انجام شده به چشم نمی آید. به موجب ماده 12 قانون حمایت از معلولان وظیفه قانونی صداوسیما در اختصاص دو ساعت از برنامه های خود در هفته به معلولان اجرایی می شود؟

حتی اگر بر اساس آنچه گفته شد، احداث پارک یا فضاهای تفریحی ویژه معلولان منسوخ شده باشد، ایجاد امکاناتی همچون آبخوری، سرویس بهداشتی، وسایل تندرستی و سرگرمی های ویژه معلولان در سطح شهر که منسوخ نیست؟ جانبازان و یادگاران دفاع مقدس که احتمالا حالا موسپید کرده هایی در دوران میانسالی و سالمندی هستند، عمرشان کفاف معطلی ها در اجرای قانون را می دهد؟

یادمان نرود معلولان خانه نشین تعلل ها در اجرای قوانین و نبود ضمانت اجرای کافی در قوانین هستند. شاید لازم باشد مجلس نشینان یک تکانی به قوانین حمایتی معلولان بدهند تا شاید تحولی برای برقراری عدالت اجتماعی در جامعه به نفع معلولان ایجاد شود.

آب خوری و دستشویی مناسب سازی شده برای معلولان در پارک ها و بوستان های شهری وجود ندارد؛ فقط یک دسترسی عبوری را برداشته اند تا معلولان با ویلچر رفت و آمد کنند. توالت فرنگی و شیرآلات ویژه معلولان بسیار محدود بوده و زیر3 درصد است و این در حالی است که در تمام دنیا، شهرداری ها به رفع نیازهای اولیه معلولان توجه ویژه می کنند و دسترسی آسان به تجهیزات بهداشتی را برای آنان فراهم می سازند.

پایان پیام/