گزارش "ایران" از مشكلات خانواده ها و افزایش هزینه های نگهداری سالمندان در منزل
3 تا 6 میلیون تومان هزینه ماهانه نگهداری هر سالمند!

پرستو رفیعی
خبرنگار
حدود یكسال از شیوع بیماری خطرناك كرونا در ایران می گذرد. در روزهای ابتدایی همه گیری، كمتر كسی به ویروس چینی اهمیت می داد. برخی حضور این میهمان ناخوانده را شایعه می دانستند و گروهی دیگر خود را قوی تر از آن قلمداد می كردند. اما دیری نگذشت كه این ویروس عجیب الخلقه و مرموز شاهرگ حیاتمان را نشانه رفت. مرگ ومیر ناشی از ابتلا به كرونا - بخصوص - در میان سالمندان افزایش یافت و متخصصان هشدار دادند سالمندان و افراد دارای بیماری های زمینه ای بیشتر از سایرین در معرض خطر هستند. در شرایطی كه بیش از 8 میلیون نفر از جمعیت كشور را سالمندان تشكیل می دهند و حدود 20 درصد این جمعیت سالمندانی هستند كه به مراقبت و نگهداری نیاز دارند مسئولیت فرزندان و نهادهای حمایتی در حفظ حیات این قشر از جامعه بیش از پیش افزایش یافت. حالا دیگر پدران و مادرانی كه بواسطه كهولت سن با مشكلات و مسائل بسیاری دست و پنجه نرم می كنند در وضعیت دشوارتری قرار گرفته اند. استفاده آنها از خدمات مراكز بهداشتی و درمانی سخت و البته خطرناك شده است. چرا كه بیشتر مراكز درمانی كشور برای عبور از بحران كرونا به درمان مبتلایان به بیماری چینی اختصاص یافته اند و تردد فرد سالمند در این مراكز می تواند تهدیدی برای جان او باشد. از سوی دیگر كم نیستند تعداد سالمندانی كه برای ادامه حیات نیازمند نگهداری و مراقبت شبانه روزی هستند اما حضور آنها در مراكز شبانه روزی، سلامتی و زندگی شان را به خطر می اندازد.
حقوق پدرم با هزینه های نگهداری تناسب ندارد
مریم بهادری یكی از افرادی است كه برای نگهداری از پدر به خدمات مراكز مراقبتی احتیاج دارد. پدرش دوسال پیش سكته كرده و از آن پس با وجود انجام فیزیوتراپی و درمان های لازم نتوانسته روی پاهایش بایستد. او به «ایران» می گوید:«نیمی از بدن پدرم بی حس است. نمی تواند امور مربوط به خود را براحتی انجام دهد. نگهداری از او برایمان خیلی سخت است. بارها تصمیم گرفتیم كه از مراكز مراقبت در منزل یك مراقب استخدام كنیم اما متأسفانه هزینه این مراكز بسیار زیاد است. پدرم مستمری بگیر است. ماهانه حدود 3 میلیون و 500 هزار تومان دریافت می كند، درحالی كه حقوق یك مراقب، نه یك بهیار و نه حتی یك كمك بهیار برای 6 روز در هفته حضور شبانه روزی ماهانه 4 میلیون و 500 هزار تومان تا 4 میلیون و 700 هزار تومان است. البته برای عقد قرارداد 6 ماهه باید یك پایه حقوق هم به حساب مركز نگهداری واریز كنیم. با وجود این، این مراقب حتی نمی تواند سرم یا سوند نصب كند و ما برای نصب سرم و سوند هم باید هزینه ای حدود 200 هزار تومان به صورت جداگانه به پرستار بپردازیم.»
بهادری ادامه می دهد: «برای صرفه جویی خواستیم از یك كمك بهیار دعوت به همكاری كنیم اما طبق گفته های مشاور مؤسسه كمك بهیار هم حق نصب سرم یا سوند را ندارد و فقط می تواند سوند را تخلیه كند. با این حال حقوق او حدود 6 میلیون و 500 هزار تومان در ماه بود. پرداخت این هزینه ها برای ما بسیار سخت است. چون هزینه های پدر كه فقط به نگهداری ختم نمی شود. خورد وخوراك، پوشاك و سایر هزینه های جاری زندگی و همچنین هزینه دارو و ویزیت پزشك هم به این هزینه ها اضافه می شود. با شیوع بیماری كرونا یكی از برادرانم بیكار شده است. متأسفانه ما از پس هزینه های استخدام مراقب برنمی آییم و به صورت نوبتی از پدر نگهداری می كنیم اما ترس از اینكه شاید هریك از ما ناقل كرونا باشیم و پدرمان را بیمار كنیم نمی گذارد آب خوش از گلوی ما پایین برود.»مهراد زینالی اما یكی از افرادی است كه برای مادرش یك مراقب استخدام كرده است. او به «ایران» می گوید: «متأسفانه برخی از این افراد آموزش لازم را ندیده اند. اولین مراقبی كه برای نگهداری از مادرم آمده بود وظایفش را بدرستی انجام نمی داد. حتی یكبار كه سرزده به خانه مادرم رفتم با جاسیگاری پر و فضایی پر از دود سیگار مواجه شدم.اینكه آن خانم بدون مراعات حال مادرم هرگونه كه دوست داشت رفتار می كرد مرا بشدت شوكه كرده بود. موضوع را به شركت گزارش دادم و آنها بسرعت یك مراقب جایگزین فرستادند. گمان می كردم كه شركت ها نیروی كاملاً تأیید شده و واجد صلاحیت اعزام می كنند اما این طور نبود البته باید بگویم كه آنها در اصلاح مشكل به طور كامل احساس مسئولیت داشتند. با وجود این من و همسرم هر از گاهی به صورت سرزده به خانه مادر می رویم تا عملكرد مراقب جدید را كنترل كنیم.»
او تأكید می كند: «خوشبختانه مراقب جدید با خانم قبلی خیلی متفاوت است. حضور این خانم در كنار مادرم و هم صحبتی با او، جان دوباره ای به مادر بخشیده است. خوردن بموقع داروها و تعویض بموقع پوشك حال مادرم را بهتر كرده و بخوبی می توان امید به زندگی را در رفتار مادرم احساس كرد. اما خدا می داند من تا چه زمانی می توانم از پس هزینه ها بربیایم.»یك حساب سرانگشتی نشان می دهد این مبالغ در شرایط اقتصادی فعلی به عنوان حقوق برای یك فرد آنقدرها هم زیاد به نظر نمی رسد اما مشكل اصلی عدم تناسب آن با درآمد یك سالمند است. مشكلی كه نیازمند موشكافی و ارائه راهكاری اساسی است. اما آیا هزینه سرسام آور خدمات مراقبتی در منزل برای سالمندان تنها مشكلی است كه سالمندان نیازمند به مراقبت با آن دست به گریبانند؟
مراقبان آموزش ندیده !
دكتر احمد دلبری، متخصص طب سالمندی معتقد است نیاز به خدمات مراقبت در منزل برای سالمندان یكی از مسائل و مشكلات اصلی دوره سالمندی است. او به «ایران» می گوید: «با توجه به مشكلات سالمندان برای تردد در مراكز خدمات بهداشتی بخصوص پس از شیوع ویروس كرونا در سراسر كشور، امكان دسترسی این گروه به مراكز درمانی بسیار سخت و حتی خطرناك شده است. به همین دلیل بهتر است خدمات بهداشتی و درمانی در منزل به آنها ارائه شود. اما در كشور ما در این حوزه هنوز اقدامی جدی، علمی و استاندارد صورت نگرفته است. این درحالی است كه در دنیا خدمات پزشكی، پرستاری و مراقبتی به سالمندان یكی از اولویت های سرویس های خدماتی است.»
او ادامه می دهد: «هزینه هایی كه برای این مؤسسات تعریف شده با درآمد سالمندان و بازنشستگان تناسب و همخوانی ندارد و بخش اعظمی از این گروه حتی توان پرداخت همان تعرفه ای را كه وزارت بهداشت اعلام كرده، ندارند. در دنیا بخش عمده ای از این هزینه ها توسط سرویس های بیمه تكمیلی پرداخت می شود. همچنین سیاست های تشویقی مانند معافیت مالیاتی برای فرزندانی كه از والدین سالمند خود مراقبت می كنند، اعمال می شود. همین ها باعث شده سالمندان براحتی دوران سالمندی را سپری كنند. اما متأسفانه در كشور ما با وجود اینكه در برنامه پنجم توسعه آورده شده كه بازنشستگان نیز مانند كارمندان باید از خدمات بیمه تكمیلی برخوردار باشند بیشتر بازنشستگان ما از این خدمات محروم هستند. از سوی دیگر تنها 46 درصد سالمندان كشور از حقوق و مستمری بازنشستگی برخوردارند و این بدان معناست كه گروه بزرگی از سالمندان ازهمان حداقل پرداختی در قالب مستمری دوران بازنشستگی محروم هستند. به همین دلیل نیاز به حمایت سازمان های حمایتی بشدت محسوس است.»دكتر دلبری با اشاره به اینكه در برنامه پنجم و ششم توسعه آمده كه سازمان بهزیستی مكلف است سالانه 25 درصد سالمندان واجد شرایط را تحت پوشش قرار دهد، می افزاید: «در دو برنامه توسعه به كرات به سازمان های حمایتی توصیه شده در جهت بهبود وضعیت سالمندان اقدام كنند. همچنین به صراحت در سیاست های ابلاغی رهبرمعظم انقلاب، حمایت و توانمندسازی سالمندان آورده شده، اما هنوز هیچ اقدام جدی و عملی برای آن صورت نگرفته است.»این متخصص طب سالمندی تأكید می كند: «جدای از موضوع مالی، متأسفانه بزرگترین مشكل كشور ما در حوزه خدمات مراقبتی ارائه این خدمات توسط مراقبان آموزش ندیده است. بخش اعظم مراقبان رسمی كه توسط مؤسسات و مراكز مراقبتی به منزل سالمندان اعزام می شوند آموزش های لازم را ندیده اند.»
نارضایتی طرفین و مؤسساتی
در آستانه ورشكستگی
محمد شریفی مقدم، دبیركل خانه پرستاران معتقد است: اگر از هم اكنون به فكر تهیه زیرساخت های مناسب برای ارائه خدمات نباشیم در آینده ای نه چندان دور با بحران سالمندی مواجه خواهیم شد. او به «ایران» می گوید: «در كشورهای توسعه یافته اروپا و امریكا سیستم سلامت شفاف است و برای افرادی كه داخل نظام ارجاع قرار می گیرند، هزینه های درمان رایگان است. در واقع این كشورها با بیمه تكمیلی مشكل شهروندان خود را رفع كرده اند. در كشوری مانند امریكا از حدود 70، 60 سال پیش مراكز ارائه خدمات مراقبتی به سالمندان ایجاد شده است اما در كشور ما هنوز اقدامی مناسب و صحیح صورت نگرفته است.» او درباره بالابودن تعرفه های مربوط به نگهداری در منزل می گوید: «5 تا 6 میلیون تومان در ماه برای یك سالمند مستمری بگیر زیاد است اما از نظر فردی كه وظیفه مراقبت را برعهده می گیرد این مبالغ نه تنها زیاد نیست بلكه كم است. چون او بیمه نمی شود و آینده شغلی ندارد. در حالی كه اگر به عنوان یك كارگر ساده در یك كارگاه استخدام شود علاوه بر دریافت حداقل حقوق، بیمه هم می شود. معمولاً مراقبان از روی ناچاری به این شغل روی می آورند. «شریفی مقدم با بیان اینكه بیشتر مؤسسات خدمات در منزل نیز وضعیت مالی مناسبی ندارند و در آستانه تعطیلی قرار گرفته اند، می گوید: «معمولاً هر سه طرف یعنی خانواده سالمند، مركز مراقبت و نگهداری و همچنین فرد مراقب، ناراضی هستند اما اگر خدمات این مراكز بیمه شده، زیرساخت های لازم فراهم شود خدمت بزرگی به سالمندان صورت می گیرد. همچنین از تحمیل هزینه های اضافه به نظام بهداشت و سلامت كشور پیشگیری خواهد شد. زیرا اگر از سالمند بدرستی مراقبت شود او دچار مشكلاتی مانند زمین خوردن و شكستگی عضو و به دنبال آن بستری شدن در بیمارستان و تحمیل هزینه های سرسام آور به خانواده و نظام سلامت نخواهد شد.»