آمبولی بیماری به شدت خطرناکی است و بی توجهی به آن، ممکن است که حتی جان شما را تحت تاثیر قرار دهد.. همه افراد مستعد آمبولی نیستند و عواملی همچون ژنتیک، استعمال سیگار، فشار و قندخون بالا، مشکلات کلیوی و غددی می تواند فرد را مستعد عوارض زودرس شکستگی همچون آمبولی کند.



شکستگی پا؛ آسیب های پا از خطر ایجاد لخته خون تا آمبولی ریوی
به اختلال در ساختار استخوانی لگن، شکستگی لگن می گویند. این آسیب ها و شکستگی ها معمولا در اثر ضربه ایجاد می شوند و می توانند از خفیف -مثلا در اثر دویدن- تا خیلی شدید بوده و حتی باعث مرگ شود. این نوع شکستگی ها اغلب نیاز به مراقبت های فوری پزشکی دارند و درمان فیزیکی طولانی مدت و توانبخشی می تواند تا حد زیادی به بهبود افراد کمک کند.

شکستگی در لگن عارضه دردناک و آسیب زایی است که به ویژه در افراد مبتلا به پوکی استخوان می تواند خطرناک باشد. با این که این نوع آسیب فقط حدود 3 درصد از شکستگی های بزرگسالان را تشکیل می دهد، اما می تواند باعث از کار افتادگی و حتی مرگ شود.

لگن انسان رابط نیمه بالایی و پایینی بدن بوده و نزدیک به بخشی از اندام های مهم و رگ های خونی بدن قرار دارد. پس هر نوع شکستگی در لگن که صدمات همراه با خونریزی شدید را در پی داشته باشد می تواند برای افراد و به ویژه سالمندان خطرناک باشد. هم چنین بروز شکستگی های ناپایدار و باز که در آن استخوان از پوست بیرون می زند، جدی تر هستند. چون در چنین شرایطی احتمال عفونت در زخم ایجاد شده وجود دارد و ممکن است خطرساز باشد.

گرچه آسیب های جزئی معمولا تهدیدی برای سلامتی فرد به حساب نمی آیند، اما شکستگی های گسترده که به شریان ها و اندام های داخلی آسیب وارد کند ممکن است تهدید کننده زندگی بیمار هم باشد. هر چه تشخیص و درمان این شکستگی زودتر انجام شود، احتمال تشدید آسیب و عوارض آن هم کمتر شده و بیمار زودتر به زندگی طبیعی خود باز خواهد گشت.



آمبولی جیست؟
آمبولی، گرفتگی یا بسته شدن یک رگ بر اثر حرکت یک لخته خون و یا جسم خارجی دیگر در مسیر گردش خون است (emboli) و به خود لخته و یا جسم خارجی هم گفته می شود. آمبولی از محل شکل گیری اش وارد مسیر گردش خون شده و به سوی بخش دیگری از بدن حرکت می کند تا سرانجام در نقطه ای درون رگ متوقف می شود و جریان خون در آن رگ را مسدود می کند. آمبولی معمولا از لخته ی خون تشکیل می شود ولی گاهی هم از هوا، چربی و یا نسج تومورها به وجود می آید. آمبولی می تواند چندگانه یا کوچک، منفرد و یا بزرگ و پرحجم باشد. آمبولی ها بسیار خطرناک و مرگ آورند و نیاز به مراقبت پزشکی فوری (اورژانس) دارند. آمبولی ها در سه رده ی شریانی (Arterial)، گازی و ریوی (Pulmonary) هستند که آمبولی ریوی از همه شایع تر است.

سندرم آمبولی چربی با جراحات ناشی از ضربه و یا سایر بیماری ها دیده می شود. شیوع این بیماری در شکستگی استخوان های بلند5-2 درصد است. آمبولی چربی به علت انسداد رگ های خونی بدن توسط گلبول های چربی وارد شده به جریان خون ایجاد می شود.

آمبولی چربی در شکستگی های استخوان های بلند اندام تحتانی بخصوص افراد میانسال، بعنوان عارضه تهدید کننده حیات بیمار باید مد نظر بوده و از تعیین سطح اکسیژن خون شریانی می توان به عنوان یافته آزمایشگاهی قابل اعتماد استفاده نمود.

سقوط از پله ها یکی از شایع ترین دلایل آسیب دیدگی لگن است
شکستگی لگن در سالمندان
یکی از اصلی ترین دلایل نقص عضو و زمین گیر شدن ناشی از شکستگی ها، شکستگی لگن در افراد مسن است. این عارضه به ویژه در سالمندان مبتلا به پوکی استخوان روی می دهد. احتمال شکسته شدن لگن در اثر تصادف، افتادن از بلندی و سر خوردن روی پله ها بیش از شرایط دیگر است. بروز پوکی استخوان هم در خانم ها به دلیل کاهش ترشح هورمون استروژن بعد از یائسگی، حدود سه تا پنج برابر بیشتر از مردان است. بر اساس آمارها فقط درصد کمی از سالمندان بعد از بروز شکستگی در لگن به زندگی طبیعی خود بر می گردند و حدود 25 درصد آن ها زمین گیر خواهند شد. همچنین ممکن است حدود 25 درصد آن ها هم در سال اول بعد از شکستگی جان خود را از دست بدهند. به نظر می رسد که لخته شدن خون در پاها و مشکلات ریوی از عوارض خطرناکی هستند که می توانند به مرگ این بیماران منجر شوند.

همچنین آسیب وارده به مجاری ادراری، اندام های تناسلی و خونریزی داخلی می تواند شرایط بیمار را وخیم کند. بنابراین لازم است که همه سالمندان از جمله مبتلایان به آسیب های استخوانی و پوکی استخوان بیشتر مراقب سلامتی خود باشند و از انجام فعالیت های خطرناک و بروز آسیب به لگن خودداری کنند.

بهترین راه برای تشخیص شکستگی در لگن و شدت آن، عکس برداری است. این کار به وسیله ام آر آی و سی تی اسکن انجام شده و نوع و میزان شکستگی را با وضوح بالا نشان می دهد.

علت ایجاد آمبولی چیست؟
در شکستگی های لگن و ران به علت مجاورت استخوان شکسته با رگ های خونی بزرگ همیشه خطر قطع یا پارگی رگ توسط نوک تیز استخوان شکسته و به دنبال آن خطر خونریزی شدید داخلی و حتی احتمال مرگ مصدوم وجود دارد. خطر دیررس دیگری که به خصوص در شکستگی ران اتفاق می افتد حرکت چربی در عروق خونی بدن و گسترش آن به سمت رگ های ظریف ریوی و آمبولی چربی و درنهایت انسداد رگ های ریوی است. این اتفاق معمولا 24 تا 72 ساعت بعد از شکستگی روی می دهد و با علائمی چون سرفه، تنگی نفس، احساس بی قراری، اضطراب، تندشدن تنفس و نبض و علائم شوک همراه است. آتل بندی و ثابت کردن سریع شکستگی بلافاصله پس از وقوع حادثه احتمال بروز این عارضه خطرناک را تا حد زیادی کاهش می دهد.

چندین عامل هستند که می توانند بر روی روند جریان خون در وریدهای عمیق تاثیرگذار باشند و خطر احتمال تشکیل لخته های خون را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:
بالا رفتن سن
سابقه شخصی و یا خانوادگی در ابتلا به DVT یا آمبولی ریه
ابتلا به انواع خاصی از سرطان های بدخیم
ابتلا به بیماری وریدی همچون رگ های واریسی
سیگار کشیدن
مصرف قرص های ضدبارداری یا هورمون تراپی
بارداری
داشتن اضافه وزن یا چاقی مفرط
ارثی بودن اختلال لخته خون

شکستگی استخوان لگن و یا ساق پا و یا انجام عمل های جراحی بزرگ بر روی مفاصل ران، زانو یا قسمت های پایینی ساق پا می تواند بر روی عملکردی طبیعی جریان خون تاثیر گذاشته و منجر به تشکیل لخته خون شود. در این شرایط ارتوپدی، سه عامل اصلی در تشکیل لخته های خون در رگ ها نقش دارند. این سه عامل عبارتند از: کند شدن جریان خون ، افزایش انعقاد خون و آسیب دیدگی رگ ها.

شناخت علائم آمبولی به شما کمک خواهد کرد تا در صورت مشاهده این موارد، احتمال رخ دادن آمبولی را بدهید و با این احتمال، جلوی بروز اتفاقات ناگوار مانند مرگ ناگهانی بیمار یا عزیزانتان را بگیرید. مواردی که در ادامه آورده شده اند، به عنوان علائم این اختلال شناخته می شوند؛

سنکوپ که با غش کردن یا بی حالی ناگهانی نمود پیدا می کند،
تغییر صدای قلب،
کبود شدن نوک انگشتان،
صورت یا لب ها به واسطه کم شدن مقدار اکسیژن،
درد شدید در قفسه سینه به دلیل آمبولی ریه،
احساس گیجی تعریق شدید،
بالا رفتن ضربان قلب احساس تنگی نفس شدید،
سرفه های شدید که در برخی موارد با خلط خونی همراه است (در مواردی که ابتلا به آمبولی ریه صورت گرفته باشد)، تب، و... .
در صورتی که احتمال رخ دادن آمبولی را می دهید و یکی از موارد نام برده شده را مشاهده می کنید، حتماً به پزشک مراجعه فرمایید که تا جلوی اتفاقات ناگوار احتمالی را بگیرید.

آمبولی چربی
سندرم آمبولی چربی Fat Embolism Syndrome یکی از عوارض جدی و خطرناک بعد از شکستگی ها است که گرچه نادر است ولی می تواند کشنده باشد.
آمبولی چربی اگر چه شیوع زیادی ندارد, اما یکی از جدی ترین عوارض شکستگی است که غالبا کشنده می باشد. این عارضه بر اثر انسداد عروق کوچک توسط گلبول های چربی ایجاد می شود که در نتیجه انسداد عروق کوچک در مغز و ریه ها به صورت خونریزی داخل آلوئول و اختلال در انتقال اکسیژن نمایان می شود.

علایم بالینی بارز آن تنگی نفس, کاهش سطح هوشیاری, تب, تاکی کاردی و پتشی است که معمولا به دنبال شکستگی اندام های تحتانی (ران و ساق) بروز می کند.

مشخصه اصلی این عارضه مسدود شدن مویرگ ها با قطرات چربی است. آمبولی چربی چگونه ایجاد میشود این عارضه بیشتر در شکستگی های استخوان های بلند بخصوص ران دیده میشود. به نظر میرسد در هنگام شکستگی، قسمتی از چربی مغز استخوان بصورت ذرات و قطرات بسیار ریزی به درون جریان خون راه پیدا میکنند. این ذرات سپس از طریق جریان خون به اعضای حیاتی بدن رفته و با انسداد مسیر مویرگ های آن بافت ها موجب کاهش جریان خون بافت و اختلال در عملکرد آن میشوند.

از مهمترین بافت های گرفتار شده در جریان آمبولی چربی، ریه است. با انسداد مویرگ های ریه به وسیله ی قطرات چربی و همچنین تاثیر بعضی مواد شیمیایی که از این چربی مشتق میشوند، ( بر اثر هیدرولیز این چربی ها اسیدهای چرب ایجاد میشوند) بافت کیسه های هوایی ریه متورم شده و خونریزی میکند. بدنبال آن کارکرد کیسه هوایی در جهت اکسیژن دهی به خون کاهش میابد و نتیجه این روند، کاهش میزان اکسیژن جریان خون بیمار است و در واقع بیمار خفه میشود. بافت مهم دیگری که درگیر میشود مغز است. به دنبال خونریزی در مویرگ های مغز و تورم بافت مغز، بیمار هشیاری خود را از دست داده و به کما میرود.

خونریزی در مویرگ های پوست موجب دیده شدن لکه های خون ریزی کوچک ( در حد چند میلیمتر) در پوست جلوی گردن و جلوی بغل و داخل پلک میشود. قطرات چربی ذکر شده یا گلبول های چربی در جریان خون بیشتر بیمارانی که دچار شکستگی استخوان های بلند میشوند دیده شده است ولی مقدار آنها معمولا آنقدر کم است که منجر به علائم بالینی و مشکل خاصی نمیشوند و فقط در مواردی که به علت شدت آسیب، مقدار این گلبول ها زیاد میشود علائم بالینی و مشکلات بیماری ایجاد میشوند. علائم آمبولی چربی این عارضه بیشتر در شکستگی های شدید و خرد شده اندام تحتانی بخصوص در شکستگی های ران و ساق دیده میشود. وقتی چند استخوان با هم شکسته شده باشد احتمال ایجاد این عارضه بیشتر میشود. شیوع آن در افراد جوان و جنس مذکر بیشتر است.

آمبولی چربی بیشتر در شکستگی های بسته ایجاد میشود و احتمال وقوع آن در شکستگی های باز کم است. شروع علائم این عارضه در 48 ساعت اول بعد از شکستگی است. از خصوصیات مهم آمبولی چربی این است که بین زمان ایجاد شکستگی و زمان شروع علائم یک فاصله زمانی وجود دارد که بیمار مشکلی ندارد به زبان دیگر شروع علائم این عارضه با تاخیر است. وقتی بیمار بلافاصله بدنبال تصادف دچار کاهش سطح هوشیاری و سپس کما میشود علت آن بیشتر ضربه به سر و مغز است و وقتی این کاهش سطح هوشیاری بعد از چند ساعت ( 48-12 ساعت) ایجاد میشود میتواند به علت سندروم آمبولی چربی باشد. در این بیماران ابتدا سطح هوشیاری کم شده و آگاهی بیمار به زمان و مکان و شناسایی افراد کم می شود و سپس بیمار به کمای کامل میرود. در آمبولی چربی سرعت سیر علائم از کاهش سطح هوشیاری به طرف کما زیاد است.بیمار دچار علائم تنفسی بصورت تاکی پنه Tachypnoea (افزایش تعداد تنفس) میشود و نفس کشیدن برایش سخت میشود. تعداد ضربان قلب بیمار زیاد شده و بیمار تب میکند. خونریزی های کوچک پوستی که به آن پتشی petechia میگویند در پوست جلو و عقب قسمت های بالایی سینه و داخل چشم و دهان بوجود میاید.

در بررسی های آزمایشگاهی میتوان کاهش میزان اکسیژن خون را بررسی کرد. فشار اکسیژن خون این بیماران PaO2 به زیر 60 میلیمتر جیوه میرسد. درمان آمبولی چربی بیماری اگر موجب مرگ بیمار نشود خود بخود خوب میشود پس هدف از درمان اینست که تا مدتی که سیر بیماری تمام میشود وضعیت بیماری را تحت کنترل درآوریم.یکی از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از وقوع این عارضه، بی حرکت کردن سریع شکستگی ایجاد شده با عمل جراحی است.

آمبولی ریوی چگونه ایجاد می شود
آمبولی ریه از شایعترین و خطرناکترین عوارضی است که بیماران بستری در بیمارستان و خصوصا در آی سی یو را گرفتار می کند.



آمبولی به معنی حرکت ماده ای در جریان خون به شکل جامد یا گاز است. از انواع آن میتوان به آمبولی لخته، چربی و هوا اشاره کرد. خطرناک ترین مشکلی که این لخته های خون میتوانند ایجاد کنند کنده شدن آنها از داخل ورید های ساق و حرکت آنها به طرف قلب است. حرکت لخته در داخل وریدهای عمقی را ترمبوآمبولی Thromboembolism میگویند. بعد از رسیدن این لخته ها به قلب آنها به ریه میرسند. در درون ریه اولین مانع بر سر راه این لخته ها مویرگ های ریه هستند. رسیدن لخته به وریدهای ریه را ترمبوآمبولی ریوی Pulmonary Thromboembolism میگویند. رگ هایی که خون را به ریه میرسانند به مویرگ های بسیار ریزی تبدیل میشوند. این مویرگ ها در کنار کیسه های هوایی قرار میگیرند تا گاز کربنیک خون را به درون کیسه هوایی آزاد کرده و اکسیژن هوای درون کیسه هوایی را به خود جذب کنند. وقتی لخته ها به این مویرگ ها میرسند نمیتوانند از آنها عبور کنند و در نتیجه مسیر جریان خون در مویرگ های ریوی را مسدود میکنند. اگر این انسداد کم و در بعضی مویرگ ها باشد مشکل خاصی ایجاد نمیشود. بدن انسان بعد از مدتی با استفاده از بعضی مواد لخته ها را حل کرده و از بین میبرد و بدین وسیله مسیر جریان خون را دوباره باز میکند. اگر انسداد مویرگ های وریدی به علت لخته زیاد و شدید باشد نه تنها خون به اندازه کافی نمیتواند اکسیژن به خودش جذب کند بلکه نمیتواند از ریه عبور کرده و به بدن برسد. انسداد مسیر جریان خون به معنای مرگ است. پس میبینیم که در ابتدا لخته یا ترومبوز Thrombosis در ورید های ساق بوجود میاید که به آن ترومبوز عروق عمقی یا Deep vein thrombosis DVT می گویند. با حرکت لخته به سوی ریه با بیماری جدیدی مواج هستیم که به آن ترومبوآمبولی ریوی Pulmonary thromboembolism می گویند.

درمان
هر چه درمان شکستگی دیرتر انجام شود بر اثر حرکت مکرر قطعات شکسته شده چربی بیشتری از مغز استخوان به درون جریان خون راه پیدا میکند. پس شکستگی ها باید هر چه زودتر فیکس و بیحرکت شوند. مهمترین اقدام، رساندن اکسیژن کافی به بیمار است. برای اینکار به هوای تنفسی بیمار از راه ماسک ، اکسیژن بیشتری اضافه میکنند. گاهی این درمان برای بالا بردن میزان اکسیژن خون بیمار کافی نیست و پزشک معالج مجبور می شود تا با استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی به تنفس بیمار کمک کند. از کورتیکوستروئیدها و داروهای رقیق کننده ( مانند هپارین) هم در درمان این بیماری استفاده می شود.

زمانی که برای یک فرد تشخیص آمبولی داده می شود باید درمان ضد انعقاد شروع شود و دارویی به نام هپارین تجویز می شود که به صورت تزریقی بوده، اما داروی وارفارین نیز اغلب در دوره درمان و بعد از آن نیز تجویز خواهد شد. از جوراب های آنتی آمبولی نیز برای درمان آمبولی در پا و پیشگیری از لخته شدن خون بهره گرفته می شود. در بیماران با درمان وارفارین نیاز به انجام آزمایش خون و اندازه گیری سطح INR خون دارند که با توجه به سطح INR دوز وارفارین توسط پزشک معالج تنظیم می شود. باید سه ماه اول درمان ضد انعقاد، INR خون چک شود.

درمان غیر جراحی معمولاً شامل مصرف داروهای ضد انعقاد خون یا داروهای رقیق کننده خون است که از لخته شدن بیشتر جلوگیری کرده و به برطرف شدن لخته های موجود کمک می کنند. بلافاصله پس از تشخیص لخته با تجویز پزشک مصرف داروهای ضد انعقاد شروع می شود. اگر دوز مصرفی داروهای ضد انعقاد خیلی زیاد باشد ممکن است باعث ایجاد خونریزی شود بنابراین مصرف آن ها چه در موارد بستری در بیمارستان و چه در منزل باید حتما تحت نظر پزشک باشد. باتوجه به داروهایی که مصرف می کنید ممکن است که پزشک انجام آزمایش های مکرر خون را برای شما تجویز کند تا بداند که چه مدت طول می کشد تا خون شما دچار لختگی شود. از همین رو حتما اطمینان حاصل کنید که دوز مصرفی دارو در خون شما بقدری باشد که از لخته شدن خون جلوگیری کند و از طرفی هم آنقدر زیاد نباشد که باعث خونریزی بیش از حد شود.